Πως εφαρμόζεται η κυκλική οικονομία στον πρωτογενή τομέα (Μέρος 2ο) - Του Φάνη Γέμτου*

 

Συνεχίζοντας από το προηγούμενο. Το έδαφος είναι ένας πολύτιμος φυσικός πόρος που επίσης δυστυχώς «καταναλώνεται» όταν δεν χρησιμοποιείται σωστά. Η άμεση απώλεια γόνιμου εδάφους από τη διάβρωση από νερό και αέρα δημιουργεί άμεση απώλεια που χρειάζεται χρόνια για να αναπληρωθεί. Υπολογίζεται ότι χρειάζονται 100 χρόνια για τη δημιουργία δέκα εκατοστών χώματος.

Μαζί με αυτό χάνονται και πολύτιμα θρεπτικά στοιχεία (κυρίως φώσφορος και κάλιο) και οργανική ουσία. Όλα καταλήγουν στις επιφανειακές συγκεντρώσεις νερού (υδροφορείς) που τους ρυπαίνουν με γνωστούς ευτροφισμούς που είναι επιβλαβείς για τη ζωή σε αυτούς. Το έδαφος είναι ένας ζωντανός οργανισμός. Ένα κουταλάκι εδάφους περιέχει δισεκατομμύρια μικροοργανισμούς που λειτουργούν όταν στο έδαφος υπάρχουν οι κατάλληλες συνθήκες. Κακή διαχείριση που μειώνει την οργανική ουσία του εδάφους, συμπίεση από βαρεία μηχανήματα, χρήση ουσιών που επιδρούν αρνητικά στους ζωντανούς οργανισμούς, συνεχής αναμόχλευση του εδάφους, όλα περιορίζουν τους οργανισμούς που ζουν στο έδαφος και δημιουργούν εδάφη χαμηλής γονιμότητας και υγείας. Αυτό επηρεάζει όχι μόνο τις αποδόσεις και την ανάγκη περισσότερων εισροών για να διατηρηθούν οι αποδόσεις, αλλά και την ποιότητα των παραγόμενων προϊόντων που τελικά επηρεάζουν την υγεία μας.

ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΩΝ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΜΕ ΒΡΟΓΧΟΥΣ (ΚΛΕΙΣΤΟΥΣ ΚΥΚΛΟΥΣ) ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗΣ
Εκτιμάται ότι η Ευρώπη παράγει κάθε χρόνο 1,5 δισ. τόνους αποβλήτων από τους οποίους 700 εκατομμύρια προέρχονται από τη γεωργία. Τα απόβλητα της γεωργίας είναι από τη μία μεριά βιολογικό υλικό, όπως υπολείμματα καλλιεργειών ή άλλα υπολείμματα πρώτης επεξεργασίας προϊόντων στο αγρόκτημα, από υπολείμματα κτηνοτροφικών μονάδων όπως κοπριές και άλλα υλικά καθαρισμού, αλλά και διάφορα υλικά συσκευασίας εισροών του συστήματος όπως και συσκευασίας των προϊόντων για την αγορά. Υπολείμματα επίσης προκύπτουν από τη συντήρηση του εξοπλισμού (λάδια, εξαρτήματα ανταλλακτικών) και στο τέλος του ίδιου του εξοπλισμού μετά τη χρήση του. Όλα αυτά πρέπει να αξιοποιηθούν με μεθόδους που πρέπει να αναπτύξουμε.
Η παραγωγή χημικών και βιοκαυσίμων από αξιοποίηση των κυτταρινούχων υπολειμμάτων καλλιεργειών είναι μια τεχνολογία που αναπτύσσεται συνεχώς. Αλλά και η άμεση χρήση προϊόντων της γεωργίας, όπως για παράδειγμα φυτικών λαδιών για κίνηση των τρακτέρ, βοηθά το σύστημα να γίνει πιο λειτουργικό και αυτοδύναμο. Η αξιοποίηση των αποβλήτων της κτηνοτροφίας είναι κρίσιμη καθώς αυτά ρυπαίνουν το περιβάλλον και τα επιφανειακά ή υπόγεια νερά με κακή διαχείρισή τους.
Η δυνατότητα αξιοποίησης για παραγωγή ενέργειας μέσω μεθανικής ζύμωσης και χρήσης των υπολειμμάτων για λίπανση των αγρών δημιουργεί κύκλους αξιοποίησης με μικρές σχετικά απώλειες θρεπτικών στοιχείων. Θα έπρεπε να ενισχυθούν προσπάθειες αξιοποίησης των αποβλήτων αυτών σε μονάδες μεθανικής ζύμωσης που θα μπορούσαν να αξιοποιήσουν και απόβλητα άλλων μονάδων μεταποίησης αγροτικών προϊόντων, όπως τυροκομία, κ.λπ.
Στη συζήτηση για τη ρύπανση του ταμιευτήρα Αγιονερίου και του Τιταρίσιου θα έπρεπε να μελετηθεί και η λύση της μεθανικής ζύμωσης που θα περιόριζε τα προβλήματα. Βέβαια οι διαδικασίες δεν είναι εύκολες, καθώς χρειάζεται μεταφορά υλικών μεγάλου όγκου, ενώ η αναδιανομή του υπολείμματος στο χωράφι χρειάζεται και αυτή οργάνωση. Είναι όμως σημαντική ανακύκλωση στοιχείων στη γεωργία που μειώνει εξωτερικές εισροές, παράγει καθαρή ενέργεια και μειώνει τη ρύπανση του περιβάλλοντος.
Στο συνέδριο για τον Πηνειό που έγινε πριν δύο χρόνια, μία ομάδα που ερεύνησε τη ρύπανση του ποταμού κατέληξε ότι μεγάλο μέρος προέρχεται από κτηνοτροφικές μονάδες. Μονάδες μεθανικής ζύμωσης θα βελτίωναν σημαντικά την κατάσταση.
Σωστή εφαρμογή λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων στη γεωργία περιορίζει τη ρύπανση των υδάτων. Η χρήση μεγάλων ποσοτήτων αζωτούχων λιπασμάτων μπορεί να ρυπάνει τόσο επιφανειακά όσο και υπόγεια ύδατα. Η ρύπανση των υπογείων υδάτων τα κάνει ακατάλληλα για πόση, ένα φαινόμενο που έχει συμβεί στις περιοχές από τη Λάρισα ως τα Φάρσαλα. Φαινόμενα ευτροφισμών από ρύπανση επιφανειακών συγκεντρώσεων νερού έχουμε αρκετά συχνά τόσο στον Πηνειό όσο και στον Παγασητικό.
Η δυνατότητα υποδοχής αποβλήτων των ανθρώπινων δραστηριοτήτων στη γεωργία και η ανακύκλωσή τους μπορεί να αποδειχθεί σημαντική για τις δύο πλευρές.
Τελευταία συζητείται η δυνατότητα αποθήκευσης άνθρακα στο έδαφος ως μέσο μείωσης των αερίων του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα. Μάλιστα, συζητείται η δυνατότητα συμμετοχής των αγροτών και των αγροκτημάτων στην εμπορία αερίων του θερμοκηπίου που θα έδινε κίνητρα εφαρμογής των τεχνικών στους αγρότες. Η αύξηση της οργανικής ουσίας του εδάφους θα είναι επωφελής για τη γεωργία από πολλές πλευρές όπως έχω αναλύσει σε πολλά σημειώματα.
Από τα όσα ανέφερα φαίνεται ότι η ανάπτυξη μιας κυκλικής οικονομίας που παρωθείται από την ΕΕ μπορεί να είναι πολλαπλά επωφελής για τη γεωργία αλλά και ευρύτερα για την κοινωνία. Θα πρέπει να υιοθετηθούν καλλιεργητικές πρακτικές που θα συμβάλλουν στην αναζωογόνηση του εδάφους και της βιοποικιλότητάς του, θα μειώσουν το περιβαλλοντικό αποτύπωμα των καλλιεργειών και των εκτροφών ζώων, ενώ θα διατηρήσει και θα αυξήσει την παραγωγικότητα της γεωργίας για να καλύψει τις ανάγκες του αυξημένου πληθυσμού.
Ταυτόχρονα, θα συμβάλλουμε στην άμβλυνση του φαινομένου της κλιματικής αλλαγής για να αφήσουμε τον πλανήτη όπως τον παραλάβαμε για τις επόμενες γενιές.

Πηγή : ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ Λάρισας

 *Ο Φάνης Γέμτος, είναι γεωπόνος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας

Ενημερωθείτε για τα νέα του blog "Νερά - Γεωργία - Περιβάλλον" :

- Από την σελίδα μας στο fb​

- Από την ομάδα μας στο fb

Η Πράσινη Μετάβαση της γεωργίας : Αόρατος ο Έλληνας αγρότης από την εθνική πολιτική περιβάλλοντος

Νέοι στόχοι από την ΕΕ, για την «πράσινη μετάβαση» στην γεωργία αυτή τη φορά (δες εδώ το σχετικό δημοσίευμα στο ypaithros.gr, 10/1/2021).

Νέα σχέδια θα εκπονηθούν σε κάθε χώρα - μέλος για να εξυπηρετηθούν οι φιλόδοξοι στόχοι για το περιβάλλον και την κλιματική αλλαγή, σε σχέση με την γεωργία.

Και όλα αυτά θα έρθουν να προστεθούν σε άλλα «σχέδια» όπως για την  ενέργεια, τα νερά, την βιοποικιλότητα, τον έλεγχο της ατμοσφαιρικής ρύπανσης κλπ.

Συστάσεις, αυστηρές και δεσμευτικές, «εκτόξευσε» ήδη η ΕΕ για τα νέα σχέδια αλλά και «κρίσεις» για την εφαρμογή των προηγούμενων.

Δεν χρειάζεται, νομίζουμε, να πούμε ότι, για μια ακόμη φορά, η χώρα μας υστερεί στον χρόνο εκπόνησης των σχεδίων, στην εφαρμογή τους, στην παρακολούθηση των αποτελεσμάτων κλπ.

Ειδικά για τα νερά (όπως εξάλλου διαπιστώνει κανείς και με μια απλή ανάγνωση του δημοσιεύματος και ειδικά της παραγράφου που αφορά την κατάσταση των υδάτων στη χώρα μας) οι εκτιμήσεις της ΕΕ είναι ότι αποτελούν «μία από τις μεγαλύτερες αδυναμίες» της Ελλάδας και ότι η χώρα μας «συγκαταλέγεται στα κράτη - μέλη που η άντληση νερού αποτελεί πρόβλημα...».

Συνεπώς, συμπληρώνουμε και εμείς, όταν σχεδόν σε όλα τα σχέδια που αναφέρονται στον πρωτογενή τομέα αποτύχαμε να τα «συνθέσουμε», να τα εφαρμόσουμε, και ειδικά για τα νερά ακόμη και τώρα, απουσιάζουν κρίσιμης σημασίας έργα, τι προοπτικές υπάρχουν άραγε για να πετύχουμε τους νέους φιλόδοξους στόχους που τίθενται από την ΕΕ ;

Ας πάψουμε να βαυκαλιζόμαστε με τα «σχέδια», τα οποία, με τον τρόπο που τα διαχειριζόμαστε, καταλήγουν συχνά να είναι «σχέδια επί χάρτου», με μόνο αποτέλεσμα την ανταπόκριση της χώρας μας (συχνά με καθυστερήσεις) κυρίως στις τυπικές υποχρεώσεις μας προς τα όργανα της ΕΕ.

Βεβαίως ορισμένα από αυτά τα σχέδια εξασφαλίζουν την δυνατότητα σε κάποιους να «αναλάβουν» την ευθύνη υλοποίησης χρηματοδοτούμενων προγραμμάτων, που όμως και αυτά, όταν ολοκληρωθούν, συνήθως αφήνουν όφελος μόνο σε εκείνους που τα εκπονήσαν  και λιγότερο έως καθόλου στους αγρότες, στην γεωργία συνολικά, στην βελτίωση της κατάστασης στα ύδατα κλπ.

Είμαστε πρόθυμοι να αλλάξουμε τακτική και νοοτροπία ;

Φαίνεται πως όχι. Κάτι τέτοιο απαιτεί οργάνωση, επαγγελματισμό, συγκρούσεις με όσους «ξεβολεύονται», πολιτικό κόστος από όσους  «ενοχλούνται» και φυσικά επιμονή διαχρονικά και όχι στα όρια της θητείας ενός ...Υπουργού !

Και, όπως προκύπτει, η γεωργία δεν υπάγεται σε εκείνους τους τομείς, όπως είναι τα φωτοβολταϊκά, οι ανεμογεννήτριες, το φυσικό αέριο κ.α που φέρνουν χρήμα,  «επενδύσεις», κέρδη κλπ. και που συνήθως προσελκύουν το ενδιαφέρον των εκάστοτε κυβερνώντων.

Πηγή : ypaithros.gr

Ενημερωθείτε για τα νέα του blog "Νερά - Γεωργία - Περιβάλλον" :

- Από την σελίδα μας στο fb​

- Από την ομάδα μας στο fb

Φωτογραφία.....

Πολιτική κρίση στην Ιταλία (δες σχετικό δημοσίευμα εδώ). Παραιτήθηκαν  - λέει - οι Υπουργοί του (πρώην πρωθυπουργού) Ματέο Ρέντσι «..έπειτα από διαφωνίες σχετικά με το σχέδιο ανάκαμψης της χώρας...».

Μα καλά, και εμείς δεν έχουμε ένα τέτοιο σχέδιο ; Σίγουρα έχουμε ! Ας βγει όμως κάποιος να ρωτήσει στο δρόμο έναν πολίτη της Θεσσαλίας ποια έργα «δικά μας» περιέχονται στο σχέδιο αυτό ; 

Είναι βέβαιο ότι κανείς δεν θα τους απαντήσει. Το γιατί είναι απλό. Πως να ξέρει ο κόσμος αφού το σχέδιο συντάχθηκε και συζητήθηκε σε «στενό κύκλο….» ;  

Πως να το πάρει κανείς «μυρουδιά» αφού κανείς από τους ντόπιους πολιτικούς μας εκπροσώπους ή από τους αυτοδιοικητικούς, δεν φρόντισε να μάθει και να μας ενημερώσει, αν προτείνονται για ένταξη (στο Ταμείο Ανάκαμψης) έργα κρίσιμα για την ζωή και το μέλλον της Θεσσαλίας (όπως τα φράγματα για προστασία από πλημύρες, για ενέργεια, άρδευση κ.α) ;

Δυστυχώς οι πολιτικοί μας έχουν πολύ πιο σοβαρά θέματα να προβάλλουν. 

Για να καταλάβετε πόσο σκληρά δουλεύουν  «για το καλό μας», πριν λίγες ημέρες τρεις (3) Υπουργοί, ένας (1) Υφυπουργός, τρεις (3) γενικοί γραμματείς και ένας (1) Περιφερειάρχης, όλοι μαζί, με ανακοινώσεις (εδώ και εδώ), με φωτογραφίες και με άφθονο ενθουσιασμό κατέκλυσαν τα ΜΜΕ γιατί «έδωσαν» λέει (παιδιά κρατηθείτε !) ΤΡΙΑ (3) ΟΛΟΚΛΗΡΑ ΕΚΑΤΟΜΜΥΡΙΑ ΕΥΡΩ στους ΤΟΕΒ για αποκατάσταση ζημιών !

Και εμείς ρωτάμε ; Εάν «έδιναν» ένα μεγαλύτερο ποσό, ας πούμε 100 εκατομμύρια ευρώ, πόσοι Υπουργοί και πόσοι γραμματείς θα έπρεπε να βγούνε φωτογραφία ;

Και εσείς τώρα μου λέτε για το Σχέδιο Ανάκαμψης και πράσινα άλογα. 

Αυτά τα χειρίζονται οι πολύ - πολύ υψηλά ιστάμενοι, με δικά τους κριτήρια, για να φέρουν κερδοφόρες επενδύσεις, «δουλειές» κλπ. Καμμιά φορά δίνουν και κάποια ψίχουλα παρακάτω, έτσι ντόρος να γίνεται.

Όσο για σοβαρά έργα, όπως αυτά τα παρατημένα στον Αχελώο, που απαιτούν μακροπρόθεσμο σχεδιασμό, προγραμματισμό και άλλα τέτοια, μην περιμένετε πολλά πράγματα, δυστυχώς δεν φέρνουν εύκολα τις ....φωτογραφίες.

Ο αιρετικός 

 Ενημερωθείτε για τα νέα του blog "Νερά - Γεωργία - Περιβάλλον" :

- Από την σελίδα μας στο fb​

- Από την ομάδα μας στο fb

Μια ανακοίνωση της ΛΑΣΥ Θεσσαλίας για τις πλημμύρες

Ορθή και τεκμηριωμένη θεωρούμε την ανακοίνωση που πρόσφατα δόθηκε στη δημοσιότητα από την Λαϊκή Συσπείρωση (ΛΑΣΥ) Θεσσαλίας (ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, 11/1/2021).

Μας ικανοποιεί επίσης το γεγονός ότι συμπεριλαμβάνει στα σχόλια της την ανάγκη για ταμιεύσεις υδάτων περιμετρικά του θεσσαλικού κάμπου (Σκοπιά Φαρσάλων, Μουζάκι, κλπ.), που θα συγκρατούν σημαντικό όγκο υδάτων, ανακουφίζοντας αποτελεσματικά τις περιοχές που πλήττονται  κατά την διάρκεια μιας πλημμύρας, κάτι που επανειλημμένα και εμείς έχουμε αναδείξει και το οποίο αρκετοί το «ξεχνούν» ως παράμετρο για τον σχεδιασμό αντιπλημμυρικών έργων στην περιοχή της Θεσσαλίας.

Το μοναδικό σχόλιο που θα κάνουμε αφορά στα «έργα εκτροπής Αχελώου», τα οποία, ως γνωστόν, δεν   συνδέονται με τις πρόσφατες πλημμύρες που παρατηρούνται στην λεκάνη Πηνειού (όπως και με τις προηγούμενες του Ιανού), δεδομένου ότι τα νερά της λεκάνης Αχελώου οδηγούνται προς νότο, στην περιοχή Αιτωλοακαρνανίας. 

Οι όποιες πλημμύρες συμβαίνουν στην λεκάνη Αχελώου (όπως αυτές πχ στις 12/1/2021 και στις 4/2/2018), επηρεάζουν αποκλειστικά τους γειτονικούς παρόχθιους οικισμούς, τις υποδομές τους (γέφυρες κλπ.) και τις περιοχές κατά την ροή του ποταμού.

Αντίθετα, η ταμίευση των υδάτων στη περιοχή του φράγματος Συκιάς (επί του Άνω Αχελώου) θα είναι πολύτιμη για την Θεσσαλία κατά τους θερινούς μήνες για τις αρδεύσεις, αλλά και ως απόθεμα υδάτων σε περίπτωση ξηρασίας, απόψεις που είμαστε βέβαιοι ότι συμπίπτουν με εκείνες της ΛΑΣΥ Θεσσαλίας.

Πηγή : ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ Λάρισας

Ενημερωθείτε για τα νέα του blog "Νερά - Γεωργία - Περιβάλλον" :

- Από την σελίδα μας στο fb​

- Από την ομάδα μας στο fb

Επιστολή της ΠΕΔ Θεσσαλίας για τα έργα Αχελώου

Με ικανοποίηση διαβάσαμε την επιστολή προς τον Πρωθυπουργό της χώρας, Κυριάκο Μητσοτάκη, την οποία έδωσε στην δημοσιότητα η Περιφερειακή Ένωση Δήμων (ΠΕΔ) Θεσσαλίας.

Το περιεχόμενο της επιστολής αυτής νομίζουμε ότι εκφράζει το σύνολο των πολιτών της Θεσσαλίας (πλην φυσικά μιας εμμονικής μειοψηφίας η οποία απροκάλυπτα επιζητεί την κατεδάφιση των έργων Μεσοχώρας, Συκιάς και σήραγγας μεταφοράς).
Ας μας επιτραπεί πάντως να σχολιάσουμε ότι τέτοιου είδους κινήσεις θα πρέπει να εντάσσονται σε μια ολοκληρωμένη τακτική διεκδίκησης και να μην αποτελούν αποσπασματικές ενέργειες, οι οποίες, όταν δεν συνοδεύονται και από άλλες πρωτοβουλίες (κινητοποίηση των φορέων, συνεργασία με αγροτικό κόσμο, συσπείρωση επιστημονικών οργανώσεων, πίεση στους αρμόδιους Υπουργούς κ.ο.κ.), συχνά εκφυλίζονται σε «άσφαιρα πυρά», που ελάχιστα ενοχλούν τις κυβερνήσεις.
Πιστεύουμε μάλιστα ότι στην περίπτωση αυτή επιτρέπουν σε κάποιους πολιτικούς (που έχουν βεβαίως την ανάλογη προδιάθεση) να «ξεχνούν» τις υποσχέσεις τους και να προσπερνούν τα δίκαια αιτήματα μιας περιοχής, όπως εδώ και πολλά χρόνια συμβαίνει στη Θεσσαλία που αντιμετωπίζει τα γνωστά προβλήματα έλλειψης νερού.
Για να είμαστε όμως δίκαιοι, η ΠΕΔ Θεσσαλίας κατά την κρίσιμη περίοδο της διαβούλευσης των Σχεδίων Διαχείρισης Υδάτων του 2014 και του 2017, βρέθηκε στην πρώτη γραμμή μιας κοινής προσπάθειας με πολλούς φορείς της Θεσσαλίας (συσκέψεις, συνεντεύξεις, πίεση στις κυβερνήσεις, ημερίδες, συνέδρια, υπομνήματα,  εποπτικό υλικό κλπ.), αναδεικνύοντας με επάρκεια το σύνθετο υδατικό πρόβλημα της Θεσσαλίας.
Θεωρούμε πως τις παρακαταθήκες που δημιούργησαν οι προσπάθειές της όλα αυτά τα χρόνια, οφείλουν να τις τιμήσουν, με ανάλογη δραστηριοποίηση, και οι σημερινοί εκπρόσωποι της Αυτοδιοίκησης Α' βαθμού, δεδομένου ότι τα προβλήματα όχι μόνο παραμένουν στο ίδιο σημείο που τα παρέλαβαν από τους προκατόχους τους, αλλά θα επιδεινώνονται στο μέλλον με τα φαινόμενα (που ήδη εξελίσσονται) της κλιματικής αλλαγής. 

Ενημερωθείτε για τα νέα του blog "Νερά - Γεωργία - Περιβάλλον" :

- Από την σελίδα μας στο fb​

- Από την ομάδα μας στο fb

Το οξύ υδατικό πρόβλημα της Θεσσαλίας - Του Άγγελου Ζαχαρόπουλου*

 

Η συμπυκνωμένη εμπειρία, η βαθιά γνώση της ιστορίας του θέματος και ο τεκμηριωμένος λόγος χαρακτηρίζουν την πρόσφατη τοποθέτηση του βετεράνου τεχνοκράτη Άγγελου Ζαχαρόπουλου σχετικά με την, αυτονόητη, για κάθε λογικό και σκεπτόμενο πολίτη, ολοκλήρωση των έργων Άνω Αχελώου.
Η επικέντρωση του αρθρογράφου στις προοπτικές τις οποίες αποστερεί από τον πρωτογενή τομέα η στασιμότητα στα έργα αυτά, καθόλου δεν αναιρεί και άλλες βασικές πλευρές της ταμίευσης και της μεταφοράς υδάτων από τον ταμιευτήρα Συκιάς, όπως για παράδειγμα η δημιουργία ενός αποθέματος ασφάλειας για περιόδους ξηρασίας, η χρησιμοποίηση μέρους των υδάτων αυτών για τεχνητό εμπλουτισμό και κάλυψη του ελλείμματος που επί δεκαετίες έχει δημιουργηθεί στους υπόγειους υδροφορείς της Θεσσαλίας κ.ο.κ.
Θα ήταν τέλος παράλειψη εάν δεν επισημάνουμε την απαράδεκτη μικροπολιτική τακτική σταδιακής εγκατάλειψης του αρχικού σχεδιασμού της βιώσιμης αξιοποίησης των υπόγειων υδάτων στη Θεσσαλία που περιγράφει ο αρθρογράφος.
Σήμερα βιώνουμε με τον πιο δραματικό τρόπο τις συνέπειες αυτής της, «θεσμικά» κατοχυρωμένης (!), αναρχίας στην υπερεκμετάλλευση  των μόνιμων αποθεμάτων νερού από τους υπόγειους υδροφορείς (έλλειμμα μεγαλύτερο από τρία δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα νερού !!). 

Και η ειρωνεία στην ιστορία αυτή είναι ότι η μεταφορά υδάτων από τον Αχελώο πλέον καθίσταται, για έναν ακόμη λόγο, εκ των ουκ άνευ παράμετρος αποκατάστασης μιας οικολογικής καταστροφής, η οποία τείνει να γίνει ανεπίστρεπτη «χάρις» στην ανεπάρκεια και την αβελτηρία των πολιτικών σε κεντρικό και τοπικό επίπεδο.

Πηγή : ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ Λάρισας

*Ο Άγγελος Ζαχαρόπουλος είναι επίτιμος διευθυντής Ευρωπαϊκής Επιτροπής, πρ. γενικός διευθυντής Υπουργείου Γεωργίας, μέλος της Κεντρικής Επιτροπής Διαπραγματεύσεων για την ένταξη της Ελλάδας στην Ε.Ο.Κ.

Ενημερωθείτε για τα νέα του blog "Νερά - Γεωργία - Περιβάλλον" :

- Από την σελίδα μας στο fb​

- Από την ομάδα μας στο fb

Πως εφαρμόζεται η κυκλική οικονομία στον πρωτογενή τομέα (Μέρος 1ο) - Του Φάνη Γέμτου*

Η σημερινή βιομηχανική γεωργία που ασκούμε στον ανεπτυγμένο κόσμο έχει ορισμένα χαρακτηριστικά: χρησιμοποιεί πολλές εισροές από πρώτες ύλες και φυσικούς πόρους, έχει αυξήσει το μέγεθος των εκμεταλλεύσεων και του εξοπλισμού ώστε να χρειάζεται ελάχιστη εργασία, κάνει τη συγκομιδή σε ελάχιστο χρόνο και μας δίνει πολύ μεγάλες αποδόσεις.

Αυτά τα πλεονεκτήματα τα πληρώνουμε με πολλά αρνητικά στοιχεία, όπως η μεγάλη κατανάλωση ενέργειας (θυμάμαι ότι έλεγα στους φοιτητές μου ότι στη γεωργία από τη μία πλευρά βάζουμε ορυκτά καύσιμα για να παράγουμε τρόφιμα από την άλλη) και φυσικών πόρων όπως το νερό, αλλά και με πολύ μεγάλες αρνητικές επιπτώσεις στον φυσικό πόρο έδαφος. 

Σήμερα καλούμαστε να αυξήσουμε την παραγωγικότητα της γεωργίας κατά 70% μέχρι το 2050 για να μπορέσουμε να καλύψουμε τις ανάγκες σε τρόφιμα και πρώτες ύλες ενός πληθυσμού που θα φτάσει στα 9 δισ. Ταυτόχρονα όμως θα πρέπει να φροντίσουμε την υγεία (γονιμότητα) του εδάφους μας και τη διατήρησή του, ενώ θα περιορίσουμε τις εισροές και τα απόβλητα που δημιουργούμε ανακυκλώνοντας ό,τι περισσότερο γίνεται μέσα σε ένα πλαίσιο που ορίζει η κλιματική αλλαγή. Επιπλέον η γεωργία πρέπει να δεχτεί όσο περισσότερα απόβλητα της ανθρώπινης διαβίωσης για να συμβάλλει στη διατήρηση του περιβάλλοντος και του οικοσυστήματος σε καλή κατάσταση. Έτσι φαίνεται θα μπορέσουμε να δώσουμε στις επόμενες γενιές τη δυνατότητα να επιβιώσουν σε καλές συνθήκες στον Πλανήτη.

Από τα όσα έγραψα στο προηγούμενο σημείωμα είναι προφανές ότι στη γεωργία για να εφαρμόσουμε τις αρχές της κυκλικής οικονομίας θα πρέπει να δημιουργήσουμε συστήματα παραγωγής προϊόντων με χρήση των ελάχιστων δυνατών εξωτερικών εισροών και φυσικών πόρων και των ελάχιστων απωλειών και αποβλήτων στο περιβάλλον. Πρέπει να ανακυκλώσουμε όσο μπορούμε τα θρεπτικά στοιχεία περιορίζοντας στο ελάχιστο τις εξόδους προς το περιβάλλον. Πρέπει να αξιοποιήσουμε όλα τα απόβλητα της γεωργικής δραστηριότητας και να τα χρησιμοποιήσουμε και πάλι δημιουργώντας κλειστούς βρόγχους. 

Επομένως πρέπει να δούμε μια κυκλική οικονομία στη γεωργία από τρεις πλευρές :

• Ελαχιστοποίηση των εισροών και της χρήσης φυσικών πόρων
• Δημιουργία διαδικασιών διαχείρισης με βρόγχους ανακύκλωσης. Εδώ περιλαμβάνεται και η δυνατότητα της γεωργίας να αξιοποιεί υποπροϊόντα ή απόβλητα άλλων δραστηριοτήτων της οικονομίας και της ανθρώπινης διαβίωσης.
• Ελαχιστοποίηση των κάθε μορφής αποβλήτων που βγαίνουν εκτός του κυκλώματος της γεωργίας και της αγροδιατροφής γενικότερα.

Ελαχιστοποίηση των εισροών

Αν παρακολουθήσουμε την εξέλιξη της γεωργίας τα τελευταία 100 χρόνια  βλέπουμε μια συνεχή αύξηση της παραγωγής με ταυτόχρονη αύξηση των εισροών. Το μεγαλύτερο μέρος των εισροών προέρχεται σε τελευταία ανάλυση από ορυκτά καύσιμα. Λιπάσματα (κυρίως αζωτούχα), φυτοφάρμακα, καύσιμα για τα μηχανήματα, τα ίδια τα μηχανήματα στηρίζονται στα ορυκτά καύσιμα. Υπάρχουν και άλλες εισροές, όπως θρεπτικά στοιχεία (φωσφόρος και Κάλιο), υλικά κατασκευής των μηχανημάτων και υποδομών, κ.λπ. Κάθε καλλιεργητική πρακτική και οργάνωση των αγροκτημάτων που μπορεί να μειώσει τις εισροές πρέπει να υιοθετηθεί από τους αγρότες για να συμβάλλουν στην προστασία του περιβάλλοντος και της ζωής του Πλανήτη.

Υπάρχουν πολλές πρακτικές που μειώνουν τις εισροές στη γεωργία. Έχω αναφερθεί σε προηγούμενα σημειώματα, αλλά θα επαναλάβω επιγραμματικά : μείωση της κατανάλωσης ενέργειας για την εκτέλεση εργασιών, όπως μείωση της κατεργασίας του εδάφους, χρήση αμειψισπορών ή καλλιεργειών φυτοκάλυψης με ψυχανθή για εμπλουτισμό με άζωτο και μείωση των εφαρμοζόμενων δόσεων λιπασμάτων, χρήση λιπασμάτων κυρίως φωσφόρου και καλίου όταν χρειάζονται με αναλύσεις εδάφους, περιορισμό της διάβρωσης του εδάφους που απομακρύνει πολύτιμα στοιχεία από το έδαφος, χρήση κοπριάς ή άλλων οργανικών υλικών. Ορθολογική χρήση φυτοπροστατευτικών προϊόντων είναι επίσης σημαντικό στοιχείο μείωσης εισροών, αλλά και περιορισμού επιπτώσεων στο περιβάλλον.

Ένα δεύτερο στοιχείο είναι η διαχείριση των αγροκτημάτων. Η χρησιμοποίηση του εξοπλισμού με ελάχιστη κατανάλωση καυσίμου, η ορθή συντήρηση και ρύθμιση του εξοπλισμού, μεγάλη χρήση που να δικαιολογεί την απόσβεση σε συνδυασμό με ομαδική χρήση είναι δράσεις που μειώνουν τις εισροές στη γεωργία. Η χρήση ενός μεγάλου τρακτέρ σε μικρό αγρόκτημα και για εργασίες που χρειάζονται μικρή ισχύ, δημιουργεί πολλαπλές σπατάλες, καθώς καταναλώνεται περισσότερο καύσιμο για τη μονάδα εργασίας, ενώ τα υλικά κατασκευής αποσβένονται σε λιγότερη έκταση. Επομένως δράσεις, όπως κοινή χρήση εξοπλισμού, μπορούν να μειώσουν τις εισροές. Η εισαγωγή νέων τεχνολογιών, όπως η διαφοροποιημένη εφαρμογή εισροών σύμφωνα με τις πραγματικές ανάγκες κάθε τμήματος του χωραφιού ή της φυτείας μπορούν να πετύχουν σημαντικές εξοικονομήσεις εισροών.

Σημαντικό στοιχείο της προσπάθειας μείωσης των εισροών είναι και η προσπάθεια μείωσης της χρήσης φυσικών πόρων, όπως το έδαφος και το νερό. Το νερό θεωρητικά είναι ένας ανανεώσιμος πόρος, καθώς ο υδρολογικός κύκλος μας το επαναφέρει με την εξάτμιση ό,τι καταναλώνουμε. Οι βροχές όμως δεν είναι πάντα διαθέσιμες και έχουμε περιόδους ξηρασίας που το στερούν από τα φυτά μας. Επομένως συστήματα ταμίευσης νερού και χρήση στις περιόδους που χρειάζεται αντί για αντλήσεις νερού από υπόγειους υδροφορείς μειώνει τις εισροές. Σημαντικότερο πρόβλημα είναι η χρήση νερού από υπόγειους υδροφορείς που ουσιαστικά είναι νερό που αποθηκεύτηκε εκεί σε πάρα πολλά προηγούμενα χρόνια. Η άντληση του νερού και η χρήση του για άρδευση μεγαλύτερη από την ετήσια ανανέωση τα εξαντλεί, κάτι που όπως όλοι γνωρίζουμε συμβαίνει στη Θεσσαλία σε μεγάλη έκταση. Επιπλέον συστήματα εφαρμογής με μεγάλο βαθμό απόδοσης, όπως τα συστήματα στάγδην άρδευσης, μειώνουν την κατανάλωση νερού. Το ίδιο ισχύει και για τα δίκτυα μεταφοράς με κλειστούς αγωγούς που ελαχιστοποιούν τις απώλειες όταν συντηρούνται σωστά.

Πηγή : ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ Λάρισας

 *Ο Φάνης Γέμτος, είναι γεωπόνος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας

Ενημερωθείτε για τα νέα του blog "Νερά - Γεωργία - Περιβάλλον" :

- Από την σελίδα μας στο fb​

- Από την ομάδα μας στο fb

Προτάσεις για ένα στρατηγικό σχεδιασμό της Ελληνικής Γεωργίας - Του Φάνη Γέμτου*

 

Οι συστάσεις της ΕΕ θίγουν πραγματικά προβλήματα της Ελληνικής Γεωργίας και η υιοθέτηση λύσεων θα βοηθούσε σημαντικά στη προσαρμογή μας στις συνθήκες της κλιματικής κρίσης. 

Αν εξαιρέσουμε το θέμα της αναδιάρθρωσης των καλλιεργειών για να αυξήσουνε το κύκλο εργασιών της  γεωργίας μας που είναι ένα καθαρά δικό μας θέμα, θίγει όλα τα άλλα προβλήματα που πρέπει να ασχοληθούμε και να λύσουμε.

Η συνεργασία μεταξύ των αγροτών είναι κρίσιμο ζήτημα για τη βιωσιμότητα της γεωργίας μας με την ορθή οργάνωση των αγορών και της εμπορίας. 

Βέβαια η συνεργασία μεταξύ των Ελλήνων είναι ένα γενικότερο πρόβλημα που έχουμε και δεν ξέρω πως μπορεί να λυθεί. Ίσως η εκπαίδευση των αγροτών να βοηθούσε. Αλλά και  η απομάκρυνση των κομμάτων από τις οργανώσεις των παραγωγών θα βοηθούσε.  

Είναι προφανές ότι οι μεμονωμένοι αγρότες  είναι ο αδύναμος κρίκος της αλυσίδας εφοδιασμού της αγοράς με τρόφιμα ενώ δημιουργεί υψηλές τιμές εφοδίων αυξάνοντας το κόστος παραγωγής και το κέρδος (δες  ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, 15/6/2020).

Η ανάπτυξη εφαρμογών  ενεργειακής αξιοποίησης παραπροϊόντων της Ελληνικής γεωργίας είναι  μια χρήσιμη πρόταση. Άλλωστε η ανάπτυξη κυκλικής οικονομίας  είναι στους στόχους της πράσινης ανάπτυξης και στο γεωργικό τομέα (δες ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, 4/1/2021).

Σημαντικό στοιχείο η προστασία του εδάφους, η μείωση των απωλειών θρεπτικών στοιχείων και η μείωση των λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων. Εδώ απαιτούνται μέτρα για προστασία του εδάφους από διάβρωση που προκαλεί απώλειες θρεπτικών στοιχείων μαζί με το έδαφος   (δες σχετικά δημοσιεύματα στην ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, 30/11/2020, 23/11/2020 και πολλά προγενέστερα). 

Οι καλλιέργειες φυτοκάλυψης μαζί με την ορθή διαχείριση των φυτικών υπολειμμάτων καλλιεργειών συμβάλλουν στην ελαχιστοποίηση των απωλειών θρεπτικών στοιχείων και στη προστασία του εδάφους από διάβρωση ενώ αυξάνουν και την οργανική ουσία του (δες ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, 23/3/2020  και στις επόμενες εβδομάδες). 

Η χρήση αμειψισπορών ή/και καλλιεργειών φυτοκάλυψης με χρήση ψυχανθών μπορεί να μειώσει τη χρήση αζωτούχων λιπασμάτων αλλά και φυτοφαρμάκων (δες ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ,  25/11/2019 και 18/11/2019).

Μείωση της διάβρωσης και αύξηση της οργανικής ουσίας των εδαφών μπορεί να επιτευχθεί με μείωση της κατεργασίας του εδάφους  (δες ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, 23/12/2019).

Όλες οι δράσεις που προανέφερα μπορούν να συμβάλλουν στη προσαρμογή τη γεωργίας στη κλιματική αλλαγή και να αυξήσουν την αποθήκευση άνθρακα στο έδαφος  μειώνοντας τα αέρια του Θερμοκηπίου από την ατμόσφαιρα (δες ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, 29/10/2019). Μπορούν επίσης να συμβάλουν στη Γεωργία δέσμευσης άνθρακα  σε συνδυασμό με διαχείριση δασών και αγρο-δασικών  εκμεταλλεύσεων.

Η διαχείριση του νερού είναι ένα κρίσιμο θέμα της χώρας και όχι μόνο της γεωργίας.

Ειδικότερα για τη γεωργία είναι η βάση εισοδήματος πολλών αγροτών  καθώς οι αρδευόμενες καλλιέργειες έχουν υψηλότερο κύκλο εργασιών. Αλλά και οι καλλιέργειες υψηλής αξίας δεν μπορούν να προωθηθούν χωρίς φθηνό και καλής ποιότητας νερό. Είναι σημαντικό ότι οι συστάσεις της ΕΕ στοχεύουν στην ορθή διαχείριση του νερού, στην εξοικονόμησή τους αλλά και στη λήψη μέτρων προστασίας από πλημμύρες και έντονα καιρικά φαινόμενα.  

Ο ιστότοπος ypethe.gr έχει πληθώρα άρθρων και σχετικών πληροφοριών για τον ενδιαφερόμενο αναγνώστη.

Οι καλές συνθήκες διαβίωσης στην ύπαιθρο είναι στοιχείο που  πρέπει να ενισχυθεί καθώς και η προσέλκυση νέων αγροτών. Η επίτευξη υψηλών εισοδημάτων θα συμβάλει σε αυτό το στόχο. Σημαντικό στοιχείο η καλύτερη διαβίωση των αγροτικών ζώων και η μείωση της χρήσης αντιβιοτικών  θα βοηθήσει στην υγεία του πληθυσμού.

Η καινοτομία  και η ψηφιοποίηση είναι δύο στοιχεία σημαντικά για το στρατηγικό σχεδιασμό της γεωργίας (δες ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, 2/11/2020).

Πιστεύω ότι σημαντικό στοιχείο που πρέπει να λυθεί είναι η σύνδεση έρευνας και παραγωγής στη γεωργία. Είναι ένα θέμα δύσκολο καθώς οι διάσπαρτες αγροτικές εκμεταλλεύσεις δεν κάνουν εύκολη αυτή τη δράση. 

Πρέπει πριν αποφασίσουμε να αυξήσουμε τα κονδύλια της έρευνας να λύσουμε το θέμα αυτό (δες ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, 27/7/2020).

Χρειάζεται ένας ανεξάρτητος φορέας συνδεδεμένος με ένα σύστημα γεωργικών εφαρμογών που θα συμβουλεύει τους αγρότες και θα κάνει μια αμφίδρομη μεταφορά πληροφοριών από την έρευνα που θα λύνει προβλήματα αγροτών και μεταφορά προβλημάτων των αγροτών στην έρευνα για επίλυση. Αυτό θα αυξήσει τη προστιθέμενη αξία της έρευνας της χώρας. Η σύνδεση θα πρέπει να περιλάβει και την εκπαίδευση των αγροτών σε νέες τεχνολογίες  και πρακτικές που θα αυξήσουν τη παραγωγικότητα της γεωργίας.

Η ψηφιοποίηση της γεωργίας μπορεί να συμβάλλει στην επίτευξη πολλών στόχων της νέας ΚΑΠ. Η καλύτερη διαχείριση των αγροκτημάτων μέσω της ψηφιοποίησης θα συμβάλλει (μαζί με πρακτικές που αναφέρθηκαν πιο πάνω) στη μείωση της κατανάλωσης φυσικών πόρων (νερό, ενέργεια)  εισροών (λιπασμάτων, φυτοφαρμάκων), περιορισμό της έκπλυσης θρεπτικών στοιχείων, μείωση χρήσης αντιβιοτικών ενώ θα διατηρήσει ή αυξήσει τι αποδόσεις για τη κάλυψη των αναγκών ενός συνεχώς αυξανόμενου πληθυσμού.

Οι σκέψεις αυτές μπορούν να συμβάλλουν σε ένα πραγματικό χρήσιμο για τη γεωργία της χώρας στρατηγικό σχεδιασμό για να αποφύγουμε πρακτικές επιδοτήσεων κάτω από το τραπέζι χωρίς αντίκρισμα σε πραγματική αύξηση της παραγωγικότητας, με προστασία του περιβάλλοντος, των φυσικών πόρων  και της βιοποικιλότητας, παραγωγή υψηλής ποιότητας  και υγιεινών τροφίμων και εξασφάλιση της διατροφής του πληθυσμού.

* Ο Φάνης Γέμτος, είναι γεωπόνος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας

Ενημερωθείτε για τα νέα του blog "Νερά - Γεωργία - Περιβάλλον" :

- Από την σελίδα μας στο fb​

- Από την ομάδα μας στο fb