Αφιέρωμα στην Παγκόσμια Ημέρα του Εδάφους 2020

 

 

Εισαγωγικό σημείωμα

Όπως κάθε χρόνο έτσι και φέτος γιορτάζεται η Παγκόσμια Ημέρα του Εδάφους.

Το φετινό θέμα είναι : "Keep soil alive, protect soil biodiversity" - "Διατηρείστε το έδαφος ζωντανό, προστατεύσετε τη βιοποικιλότητα". 

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι παρά τα όσα βλέπουμε το έδαφος είναι ένας ζωντανός οργανισμός. Μέσα του ζουν δισεκατομμύρια  οργανισμών (κατώτερων και ανώτερων) που εξασφαλίζουν τις λειτουργίες, το κάνουν βάση της παραγωγής των φυτών και των ζώων και στηρίζουν τη ίδια τη ζωή μας. Η διατήρηση της ζωής και της αρμονικής συμβίωσης όλων των οργανισμών του εδάφους  είναι κρίσιμη για διατήρηση της υγείας του. Επομένως η ορθή διαχείρισή του είναι απαραίτητη για να διατηρηθεί η υγεία ή η ποιότητά του.

Το έδαφος είναι ένα οικοσύστημα το οποίο πρέπει να το διαχειριστούμε για να παρέχει θρεπτικά συστατικά για την ανάπτυξη των φυτών, να απορροφά και να συγκρατεί βρόχινο νερό για χρήση σε περιόδους ξηρασίας, να φιλτράρει και να ρυθμίζει την έξοδο ρύπων από τα χωράφια μας, χρησιμεύει ως σταθερή βάση για γεωργικές δραστηριότητες και παρέχει βιότοπο για να αναπτυχθούν τα μικρόβια εδάφους για να διατηρήσει το οικοσύστημα ομαλή λειτουργία.

Το υγιές έδαφος μας δίνει καθαρό αέρα και νερό, καλλιέργειες και δάση, παραγωγικούς βοσκότοπους, ποικίλα άγρια ​​ζώα και όμορφα τοπία. 

Το κάνει εκτελώντας πέντε βασικές λειτουργίες :

• Ρύθμιση του νερού - Το έδαφος βοηθά στη διαχείριση του νερού της βροχής, του χιονιού και άρδευσης. Νερό και διαλυμένες ουσίες ρέουν πάνω από τη γη ή/και μέσα από το έδαφος.

• Διατήρηση της ζωής των φυτών και των ζώων - Η ποικιλομορφία και η παραγωγικότητα των έμβιων εξαρτώνται από το έδαφος.

• Φιλτράρισμα και αποθήκευση πιθανών ρύπων - Τα ορυκτά και τα μικρόβια στο έδαφος είναι υπεύθυνα για το φιλτράρισμα, την αποθήκευση, την αποικοδόμηση, την ακινητοποίηση και την αποτοξίνωση οργανικών και ανόργανων υλικών, συμπεριλαμβανομένων βιομηχανικών και δημοτικών υποπροϊόντων και ατμοσφαιρικών αποθέσεων.

• Πολύτιμα θρεπτικά συστατικά - Ο άνθρακας, το άζωτο, ο φώσφορος και πολλά άλλα θρεπτικά συστατικά αποθηκεύονται, μετασχηματίζονται και ανακυκλώνονται στο έδαφος.

• Φυσική σταθερότητα και υποστήριξη - Η δομή του εδάφους παρέχει ένα μέσο για τις ρίζες των φυτών. Τα εδάφη παρέχουν επίσης υποστήριξη για ανθρώπινες δομές και προστασία για αρχαιολογικούς θησαυρούς.

Το ιστολόγιο μας για να τιμήσει τη Παγκόσμια Ημέρα του Εδάφους, αποφάσισε να δημοσιεύσει ένα σχετικό αφιέρωμα με μια σειρά άρθρων που αναφέρονται στα χαρακτηριστικά του εδάφους  και στη διαχείρισή του :

Potential desertification risk map of Greece 

(compiled by the Greek National Committee for Combating Desertification)

Η Ερημοποίηση των εδαφών

Του Δημήτρη Πατέρα, Καθηγητή Π.Θ.

Η παραγωγή τροφίμων και η ποιότητα των τροφίμων εξαρτώνται κυρίως από τη δυνατότητα του οικοσυστήματος να υποστηρίξει οποιοδήποτε σύστημα παραγωγής που έχει δημιουργηθεί σε οποιαδήποτε περιοχή τoυ κόσμου.

Η υποβάθμιση του περιβάλλοντος και οι πιθανές επιπτώσεις της στα οικολογικά συστήματα και στα συστήματα παραγωγής τροφίμων φαίνεται να βρίσκονται στο επίκεντρο του μεγάλου ενδιαφέροντος για τη βιωσιμότητα της γεωργίας. Η διάβρωση του εδάφους, η κλιματική αλλαγή, η όξινη βροχή και η ερημοποίηση είναι οι κύριες μορφές περιβαλλοντικής υποβάθμισης που θα μπορούσαν τελικά να απειλήσουν τη μακροπρόθεσμη επάρκεια των συστημάτων παραγωγής τροφίμων. Σύμφωνα με την UNCCD^*1, το άρθρο 1, "ερημοποίηση" σημαίνει υποβάθμιση της γης σε ξηρές, ημίξηρες και ξηρές ύφυγρες περιοχές που προκύπτει από διάφορους παράγοντες, συμπεριλαμβανομένων των κλιματολογικών αλλαγών και των ανθρώπινων δραστηριοτήτων.

Περισσότερα εδώ

Επίκαιρες απλές τεχνικές που κρατούν το έδαφος ζωντανό και γόνιμο

Του Δρ Λεωνίδα Τούλιου, Διευθυντή Ερευνών, Διευθυντή του Ινστιτούτου Βιομηχανικών και Κτηνοτροφικών Φυτών Λάρισας, του Ελληνικού Γεωργικού Οργανισμού (ΕΛΓΟ) ΔΗΜΗΤΡΑ.

Το φετινό σύνθημα της Παγκόσμιας Ημέρας Εδάφους (5 Δεκεμβρίου) είναι «keep soil alive,  protect soil biodiversity» δηλαδή φυλάξτε το έδαφος ζωντανό και γόνιμο.

Όλοι ξέρουμε ότι το έδαφος είναι ένας ζωντανός οργανισμός με χλωρίδα, πανίδα, κόκκους ύλης διαφόρων διαστάσεων, αέρα, νερό, ανόργανες και οργανικές ουσίες, και η διατήρηση της γονιμότητάς του είναι θέμα ζωής και θανάτου αφού από αυτό εξαρτάται η διατροφή μας δηλαδή η ζωή μας. Η ισορροπημένη αναλογία των στοιχείων του είναι η βάση της γονιμότητάς του, ώστε αυτό να παράγει καρπούς με αποδεκτές οργανοληπτικές και διατροφικές ιδιότητες. 

Σήμερα το έδαφος δέχεται άπειρες αρνητικές επιδράσεις που μειώνουν τη γονιμότητά του, καταστρέφουν τις λειτουργίες του ή και ολοκληρωτικά το αφαιρούν από την ενεργό χρήση του. Τα πρώτα μπορούν να διορθωθούν με μικρό ή μεγάλο κόστος. 

Περισσότερα εδώ

Συμβολή της Γεωργίας Συντηρήσεως στην υγεία του εδάφους.

Του Φάνη Γέμτου, Ομότιμου Καθηγητή του Π.Θ.

Ο όρος υγεία του εδάφους ή διαφορετικά ποιότητα του εδάφους ορίζεται ως το έδαφος που ως ζωντανός οργανισμός υποστηρίζει τώρα και στο μέλλον συνεχώς τη ζωή των φυτών, των ζώων και των ανθρώπων. Η διατήρηση της υγείας του εδάφους έχει την έννοια της διατήρησης αυτής της ικανότητας στο μέλλον για να καλύψει τις ανάγκες των επόμενων γενεών, χαρακτηριστικό της βιώσιμης ή αειφορικής διαχείρισης.  Το έδαφος  και κυρίως το έμβιο τμήμα του πρέπει να λειτουργεί για να κάνει όλες τις δράσεις που το έδαφος αναμένεται να κάνει για να στηρίξει τη ζωή μας. 

Η εκτίμηση της υγείας του εδάφους γίνεται με μετρήσεις που μας δίνουν κάποιους δείκτες. Οι δείκτες υγείας είναι μετρήσιμες ιδιότητες του εδάφους ή των φυτών που παρέχουν ενδείξεις για το πόσο καλά μπορεί να λειτουργήσει το έδαφος. Οι δείκτες μπορεί να είναι φυσικές, χημικές και βιολογικές ιδιότητες, διεργασίες ή χαρακτηριστικά των εδαφών. Μπορούν επίσης να είναι μορφολογικά ή οπτικά χαρακτηριστικά των φυτών.

Περισσότερα εδώ 

Ο Χούμος του εδάφους

Του Νίκου Χουλιαρά, ομότιμου Καθηγητή Π.Θ

Ένα άριστο αγρονομικά έδαφος χαρακτηρίζεται από πλούσια περιεκτικότητα σε οργανικές ύλες, ο δε ρόλος της οργανικής ουσίας είναι αναμφισβήτητα τεράστιας σημασίας αλλά δεν θα εκτεθεί γενικότερα εδώ.

Η οργανική ουσία του εδάφους  στο φυσικό περιβάλλον, έχει προέλευση κυρίως από  την ανακύκλωση της βλάστησης.  Η ενσωμάτωση της οργανικής ουσίας στο έδαφος υπό φυσικές συνθήκες είναι διαδικασία εδαφογενετική, συνεπώς μακροχρόνια και με μακροπρόθεσμο ρόλο. Η ενσωμάτωση αυτή λειτουργεί ευνοϊκά στη γονιμότητα του εδάφους, όταν οι μηχανικές, κλιματικές και βιολογικές (κυρίως μικροβιακές) συνθήκες δρουν ανεμπόδιστα, ώσπου η πλήρης ενσωμάτωση  των οργανικών υλικών, διαμορφώνει μια οργανομεταλλική σύσταση στο έδαφος, με αποτέλεσμα  να παράγεται ένας πολύπλοκος πληθυσμός οργανικών συστατικών που συνθέτει τον χούμο του εδάφους.

Περισσότερα εδώ  

                           

 Έδαφος : πράγματι terra incognita ;

 Του Ζήση Αργυρόπουλου, Χημικού/Περιβαλλοντολόγου

Γιορτάζοντας την ημέρα του Εδάφους ( 5 Δεκεμβρίου), βλέπουμε πάντα αρκετές και σημαντικές αναλύσεις για την αναγκαιότητα της προστασίας του ευαίσθητου οικοσυστήματός του. Όλοι γνωρίζουμε ότι το Οικοσύστημα είναι ένα δυναμικό σύμπλεγμα κοινοτήτων φυτών, ζώων και μικροοργανισμών καθώς και στοιχείων του αβιοτικού περιβάλλοντος, που αλληλεπιδρούν μεταξύ τους λειτουργικά. Υπάρχουν πολλοί αριθμοί που δηλώνουν το πόσο σημαντικό είναι για την επιβίωση των ειδών και κυρίως του ανθρώπου, που αυτάρεσκα τοποθετεί τον εαυτό του στην κορυφή της τροφικής αλυσίδας, καθώς δεν έχει τίποτε πάνω απ’ αυτόν στην πυραμίδα που να τον κάνει να φοβάται και ενίοτε να τον  ...φρενάρει!

-Το 80%, σχεδόν, των χερσαίων ειδών, περνούν μέρος ή ολόκληρο το βιολογικό τους κύκλο στο έδαφος.

-τα εδάφη φιλοξενούν το 25% της βιοποικιλότητας του πλανήτη(βακτήρια, μύκητες, νηματώδη, πρωτόζωα, ακάρεα, αραχνίδια, γεωσκώληκες, τερμίτες, μικρά θηλαστικά, πουλιά, ερπετά), σε ένα σύμπλεγμα ειδών και λειτουργιών, που κυριολεκτικά αποθεώνει την έννοια της συνεργασίας των μελών του οικοσυστήματος.

-σε ένα γραμμάριο εδάφους περιέχεται 1 δις βακτηρίων, ενώ στην ίδια ποσότητα υγιούς εδάφους μπορούμε να συναντήσουμε μέχρι 10⁴ είδη βιοποικιλότητας. Απ’ αυτά έχει περιγραφεί μόνο το 5% και μπορεί να καλλιεργηθεί – απομονωθεί(εργαστηριακά) μόνο το 3%! Άρα, έδαφος· αυτό το άγνωστο, κάτι περίπου σαν τις ανεξερεύνητες ικανότητες του ανθρώπινου εγκεφάλου και της δύναμης που συνιστά η Πληροφορία, κυρίως σε θέματα συνεργασίας των ειδών, σε όφελος πρωτίστως του φυσικού περιβάλλοντος και κατ’ επέκταση του ανθρώπου.

Περισσότερα εδώ