«Εις ώτα μη ακουόντων» - (Κώστας Γκούμας - Τάσος Μπαρμπούτης)*

 

Όσο πλησιάζουμε στο καλοκαίρι πληθαίνουν στην Θεσσαλία οι ανησυχίες σχετικά με το νερό.

Γνωστές σε όλους οι ελάχιστες ποσότητες νερού που συγκεντρώθηκαν εφέτος στους ταμιευτήρες και τις λίμνες, οι χαμηλές παροχές στον Πηνειό και τους παραποτάμους του, τα περιορισμένα αποθέματα στους υπόγειους υδροφορείς.

Και φυσικά δεν αγωνιούν μόνο οι αγρότες, εφόσον  καταστροφή στα αγροτικά νοικοκυριά (ή έστω μειωμένη παραγωγή στον θεσσαλικό κάμπο) σημαίνει ταυτόχρονα μειωμένο εισόδημα στους ανθρώπους της υπαίθρου αλλά και σε πολλούς άλλους κλάδους  της τοπικής οικονομίας (ενδεικτικά : μεταποίηση αγροτικών προϊόντων, εμπόριο, μεταφορές, κατασκευές, μηχανήματα κα).

Και όλα αυτά σε μια χώρα που (σύμφωνα με στοιχεία ΕΛΣΤΑΤ και Eurostat) παρουσιάζει την μεγαλύτερη ποσοστιαία μείωση αγροτικής παραγωγής στην Ευρώπη.

Κάποιοι θα αναρωτηθούνε, μπορούμε  να κάνουμε κάτι με την κλιματική κρίση και την λειψυδρία ;

Μπορούμε να βρούμε λύση στο πρόβλημα των υδατικών ελλειμμάτων ;

Μπορούμε απαντούμε εμείς. Μπορούμε απαντούν η Περιφέρεια, οι Δήμοι, οι επιστημονικοί φορείς, οι συνεταιριστές και οι αγροτικές οργανώσεις. Μπορούμε απαντά σύσσωμη η τοπική κοινωνία.

Δεν έχουμε παρά να εφαρμόσουμε απαρέγκλιτα το ΣΧΕΔΙΟ  ΥΔΑΤΩΝ (ΣΔΛΑΠ) που έχει εγκρίνει η ίδια η κυβέρνηση !

Το Σχέδιο αυτό θεσμοθετήθηκε το 2014, αναθεωρήθηκε για πρώτη φορά το 2017 και ξανά το 2024 (με απόφαση Υπουργικού Συμβουλίου, παρόντος του ΠΘ κ. Μητσοτάκη).

Το ισχύον ΣΔΛΑΠ αναφέρει τα μέτρα και θέτει στόχους για την εξοικονόμηση νερού. Προσδιορίζει τις αναγκαίες δράσεις και έργα για την συγκέντρωση και την βιώσιμη αξιοποίηση των υδατικών πόρων που προσφέρονται στην λεκάνη (ΛΑΠ) του Πηνειού (ενδεικτικά : Σκοπιά Φαρσάλων, Πύλη, Μουζάκι, Νεοχώρι, Ελασσόνα και άλλα μικρότερης χωρητικότητας).

Προβλέπει τέλος την ενίσχυση του υδατικού δυναμικού στο ΥΔΘ και την δημιουργία ισχυρών αποθεμάτων μέσω της μεταφοράς 250 εκατ. κ. μ. νερού ετησίως από την ΛΑΠ Άνω Αχελώου, ώστε να είμαστε σε θέση να αντιμετωπίσουμε δύσκολες συνθήκες λειψυδρίας, χωρίς να παραβιάζεται η φέρουσα ικανότητα των υδάτινων οικοσυστημάτων που οδηγεί στην καταστροφή τους και τελικά στην ερημοποίηση, όπως δυστυχώς συμβαίνει κατά τις τελευταίες δεκαετίες !

Εκτός αυτού, με την μεταφορά νερού από τον Άνω Αχελώο αναμένεται (σύμφωνα με το εγκεκριμένο Σχέδιο) να επιτευχθεί η εξισορρόπηση του υδατικού ισοζυγίου στο ΥΔΘ και σταδιακά να εξαλειφθεί η δημιουργία των καταστροφικών ελλειμμάτων.

Το Σχέδιο και η Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων που το συνοδεύει έχουν μελετήσει σε βάθος όλες τις πλευρές του σύνθετου υδατικού ζητήματος στη Θεσσαλία (κάλυψη αναγκών, τεχνικά έργα, οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις, βιώσιμη λειτουργία οικοσυστημάτων, οικολογική προστασία και αναβάθμιση απειλούμενων υδροφορέων κοκ).

Με τις μελέτες αυτές «σφραγίζεται» ουσιαστικά και η περιβαλλοντική διάσταση του ζητήματος και δίνονται με επιστημονική  τεκμηρίωση απαντήσεις στις ανούσιες προπαγανδιστικές αιτιάσεις και στις υποτιθέμενες «ανησυχίες» των πάσης φύσεως «οικολογικών» οργανώσεων.

Και ας μην ξεχνάμε πως ένα σημαντικό τμήμα των έργων Αχελώου (ταμιευτήρας Συκιάς και σήραγγα μεταφοράς) έχει ήδη παραδοθεί κατασκευασμένο (σε ποσοστό μεγαλύτερο του 70%) από παλαιότερες κυβερνήσεις ανάμεσα στα έτη 1995 έως 2010. Το γεγονός λοιπόν πως η  αναγκαιότητα των έργων αυτών αμφισβητείται υποκριτικά και όψιμα από ένα ασήμαντο τμήμα του πολιτικού συστήματος (σε συνέργεια με εμμονικούς «οικολόγους»), δεν προσφέρει στην κυβέρνηση το παραμικρό άλλοθι για την απραξία στο θέμα αυτό.

Δυστυχώς όμως ο ΠΘ προσωπικά και ένα τμήμα του επιτελείου του έχουν, όπως φαίνεται, επιλέξει την διατήρηση της στασιμότητας στο θέμα αυτό και (για δικούς τους λόγους) επιμένουν σε αυτή την τακτική. Γι’ αυτό άλλωστε η σημερινή κυβέρνηση επί έξι συναπτά έτη πολιτεύεται μέσα σε ένα κυκεώνα αντιφάσεων, χωρίς ουσιαστικά να εφαρμόζει το Σχέδιο Υδάτων Θεσσαλίας (ακόμη και εκείνο που η ίδια ενέκρινε).

Με τον τρόπο αυτό, συνειδητά κατά την δική μας εκτίμηση, «συντηρεί» τις ξεπερασμένες αντιπαραθέσεις «υπέρ» ή «κατά» των έργων Αχελώου, εισπράττοντας από ένα μέρος της αντιπολίτευσης, εν είδει  «αντιπαροχής», την σιωπηρή αποδοχή της κυβερνητικής απραξίας στη Θεσσαλία.

Και επειδή ορισμένοι αναζητούν στις αποφάσεις του ΣτΕ «επιχειρήματα» εναντίον της ολοκλήρωσης των έργων  (σημ. : το ίδιο επικαλέστηκε παλαιότερα και ο κ. Μητσοτάκης), θυμίζουμε πως το ΣτΕ  με την τελική του απόφαση το 2014 και σε συνδυασμό και με τις απαραίτητες αλλαγές στο ΣΔΛΑΠ που άμεσα υλοποίησε η κυβέρνηση Σαμαρά, άνοιξε οριστικά τον δρόμο της ολοκλήρωσης του έργου, χωρίς καμμιά άλλη δικαιολογία από τις «διστακτικές» και συνάμα ανεύθυνες κυβερνήσεις που ακολούθησαν έως σήμερα [1].

Πάντως οφείλουμε να αναφέρουμε πως παρά το «απαγορευτικό» που εξέδωσε το πρωθυπουργικό περιβάλλον για το θέμα αυτό, υπάρχουν και «εντός» της κυβερνήσεως παράγοντες που ανησυχούν και ζητούν την άμεση επανεκκίνηση των έργων Αχελώου, επικαλούμενοι  κινδύνους από την απαράδεκτη εγκατάλειψη  των κατασκευασμένων έργων στην περιοχή. Ενδεικτικά, αναφερόμαστε σε επιστολή προς το πρωθυπουργικό επιτελείο και όλους τους υπουργούς και κυβερνητικούς παράγοντες που συνδέονται με την διαχείριση υδάτων, την οποία απέστειλε στις 22/07/2024 ο Γ.Γ. Ενωσιακών Πόρων και Υποδομών του ΥΠΑΑΤ κ. Δ. Παπαγιαννίδης (ΔΠ), μηχανικός και άριστος γνώστης του θέματος.

Στην επιστολή του ο κ. ΔΠ υπενθυμίζει τις παλαιότερες υποσχέσεις (χωρίς αντίκρισμα όπως αποδείχθηκε)  του κ. Μητσοτάκη  στην  συνέντευξη του στην Θεσσαλονίκη (ΔΕΘ, 13-09-2020), όπου «έδωσε θετικές απαντήσεις σε ερωτήματα Θεσσαλών δημοσιογράφων, τόσο για την ολοκλήρωση του Φράγματος Συκιάς Αργιθέας Καρδίτσας ….. όσο και για τη μεταφορά ενός συγκεκριμένου ποσοστού νερών Αχελώου ποταμού από τη λεκάνη Πίνδου στη λεκάνη Πηνειού, στο Θεσσαλικό Κάμπο…(με) … ετήσια μεταφορά στη Θεσσαλία έως 250 εκατ. μ³ νερού…..». 

Αναφέρει επίσης στοιχεία για τα εκατοντάδες εκατ. ευρώ που δαπανήθηκαν έως σήμερα στην κατασκευή των έργων αυτών.

Στην ίδια επιστολή επισημαίνεται πως εάν υπήρχε «μεγάλη βροχόπτωση στη περιοχή των έργων εκτροπής του Άνω ρου του Αχελώου…….θα υπήρχε κίνδυνος θραύσης των προσωρινών προφραγμάτων σε Αχελώο και Κουμπουργιανίτικο, οπότε όλα τα νερά του Αχελώου θα μεταφέρονταν με “φυσική εκτροπή” στον Πηνειό μέσω του παραπόταμου Πάμισου και από εκεί στην περιοχή του Μουζακίου θα κινδύνευαν χιλιάδες ζωές». Και καταλήγει επισημαίνοντας πως «εάν δεν ληφθεί άμεσα πολιτική απόφαση επανεκκίνησης των έργων Αχελώου…….ο κίνδυνος που επαπειλεί χιλιάδες ζωές θα παραμένει υπαρκτός, πέρα από την καταστροφή των υφιστάμενων ήδη υποδομών».

Σημειώνουμε πως για το θέμα των «κινδύνων» εκπονήθηκαν και έχουν εδώ και πολλά χρόνια παραδοθεί σε όλους τους  Υπουργούς Υποδομών πραγματογνωμοσύνες Ελλήνων και ξένων ειδικών επιστημόνων, στις  οποίες  περιγράφονται αναλυτικά οι κίνδυνοι από την πολυετή εγκατάλειψη των προφραγμάτων και της (μη επενδυμένης) σήραγγας μεταφοράς, κάτι που σημαίνει πως οι Υπουργοί αυτοί θα είναι υπόλογοι εάν (ό μη γένοιτο) συμβούν όσα περιγράφονται στην επιστολή του κ. ΔΠ.

Επίσης, όπως επανειλημμένα έχουμε αναφέρει, τεράστιες είναι  και οι οικολογικές επιπτώσεις στο οικοσύστημα των ποταμών Αχελώου και Κουμπουργιανίτη, οι οποίοι επί πολλά χρόνια παραμένουν «μπαζωμένοι» από σκυροδέματα και τεράστιου όγκου χωματισμούς, με ευθύνη βεβαίως των κυβερνήσεων που μεσολάβησαν από την εγκατάλειψη των έργων έως σήμερα [2].

Συνοπτικά, η εκτίμησή μας (για λόγους στους οποίους έχουμε αναφερθεί σε παλαιότερες παρεμβάσεις μας) είναι πως η σημερινή κυβέρνηση έχει αποφασίσει να εξαντλήσει την τρέχουσα θητεία της χωρίς να ασχοληθεί περαιτέρω με το υδατικό πρόβλημα της Θεσσαλίας και χωρίς να ξοδέψει χρήματα στην κατασκευή των αναγκαίων έργων, είτε στην λεκάνη Πηνειού, είτε σε εκείνη του Αχελώου.

Κατά την άποψή μας η κυβέρνηση κινείται στη βάση μίας μελετημένης επικοινωνιακής τακτικής, προσποιείται πως….συζητάει και διαβουλεύεται, στην πράξη όμως απλώς περιορίζεται σε ιδιαίτερα αργές διαγωνιστικές διαδικασίες υλοποίησης κάποιων έργων (αρδευτικά δίκτυα Ταυρωπού και Υπέρειας - Ορφανών, ταμιευτήρας Σκοπιάς Φαρσάλων).

Επιπλέον προχωρά και σε «επικαιροποιήσεις» μελετών, όπως αυτές που ανατέθηκαν για ορισμένα αναγκαία έργα (Μουζάκι, Πύλη, διώρυγα μεταφοράς νερού δια βαρύτητας στον ταμιευτήρα Κάρλας), πέντε χρόνια (!!) μετά την ανάληψη διακυβέρνησης της χώρας (2019).

Και με αυτά τα ελάχιστα η κυβέρνηση συνεχίζει να πορεύεται επικοινωνιακά, προβαίνοντας  διαρκώς σε σχετικές ανακοινώσεις για τα ίδια πάντοτε έργα !

Με απλά λόγια, άλλες δύο σχεδόν «χαμένες» κυβερνητικές θητείες, με πραγματοποίηση μικρών βημάτων εντελώς δυσανάλογων με τις ανάγκες της περιοχής και σε προφανή διάσταση με την δραματική κατάσταση που βιώνουμε.

Και βεβαίως οι Θεσσαλοί [3] έχουν απηυδήσει αναμένοντας κάθε φορά τον κ. Μητσοτάκη, είτε στην ΔΕΘ, είτε σε κάποια επίσκεψή του στη Θεσσαλία, να προβεί σε «εξαγγελίες» έργων, τα οποία θα έπρεπε να έχουν παραδοθεί σε χρήση εδώ και χρόνια, προσφέροντας πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα στην οικονομία της περιοχής, στο εισόδημα των αγροτών (και όχι μόνο), στην εξασφάλιση άκρως αναγκαίων αποθεμάτων νερού, στην βιώσιμη αξιοποίηση των υδατικών πόρων, στην ανάταξη των πληγωμένων οικοσυστημάτων κοκ.

Μήπως τελικά απευθυνόμαστε σε «ώτα μη ακουόντων» ;

Μήπως τώρα τον λόγο θα πρέπει να τον έχουν οι πολίτες και οι φορείς της περιοχής μας, με στοχευμένες ενέργειες και διεκδικήσεις ;

Μήπως όλα αυτά πρέπει να γίνουν άμεσα  και όχι περιμένοντας τις επόμενες εκλογές ;

*Γκούμας Κώστας, γεωπόνος, πρ. Δ/ντής Εγγείων Βελτιώσεων, πρ. πρόεδρος ΓΕΩΤΕΕ/Κεντρικής Ελλάδας, μέλος Ε.Δ.Υ.ΘΕ

*Μπαρμπούτης Τάσος, πολιτικός μηχανικός, μέλος ΔΣ ΕΘΕΜ, πρ. γραμματέας ΤΕΕ/ΚΔΘ, μέλος Ε.Δ.Υ.ΘΕ

--------------------------------------------------------------------------------------------

[1] : Στις παλαιότερες αποφάσεις του ΣτΕ και στην πρόσφατη προσφυγή εναντίον του ΣΔΛΑΠ 2024 έχουμε αναφερθεί σε προηγούμενη παρέμβασή μας, τεκμηριώνοντας αναλυτικά την κατευθυνόμενη άποψη πως δήθεν το Ανώτατο Δικαστήριο «εμποδίζει» την υλοποίηση των έργων Άνω Αχελώου.

[2] : Σκόπιμο είναι να αξιολογήσει κανείς την ειλικρίνεια και την αξιοπιστία των ψευτο-ευαίσθητων κομμάτων και οικολόγων, που  επιλεκτικά «παραβλέπουν» την συγκεκριμένη οικολογική απειλή και ουδέποτε άσκησαν πίεση στις κυβερνήσεις για άμεση υπέρβαση αυτής της νοσηρής κατάστασης μέσω της ολοκλήρωσης των έργων.

[3] : Όχι βεβαίως οι Θεσσαλοί βουλευτές της ΝΔ που, με την λογική της υπακοής στον «ηγέτη» τους και την ελπίδα κάποια στιγμή να «κατοικήσουν» σε υπουργικούς θώκους, δεν αποτολμούν να απαιτήσουν δημόσια από τον κ. Μητσοτάκη την υλοποίηση όσων από κοινού υποσχέθηκαν πριν έξι χρόνια στο λαό. Με άλλα λόγια θυσιάζουν όσα πιστεύουν (;) στο βωμό  μικροπολιτικών και προσωπικών επιδιώξεων.

Eνημερωθείτε για τα νέα του blog

- Από την σελίδα μας στο fb

- Από την ομάδα μας στο fb 

Συντονισμένη δράση ως απάντηση στην στασιμότητα για τα νερά και το περιβάλλον της Θεσσαλίας - (Κώστας Γκούμας - Τάσος Μπαρμπούτης)*

 

Όσο βαδίζουμε προς την κρίσιμη καλοκαιρινή περίοδο πυκνώνουν οι πρωτοβουλίες (πιο πρόσφατες [1], [2]) που αναδεικνύουν τα ιδιαίτερα οξυμένα προβλήματα στον αγροτικό τομέα (και γενικότερα στην οικονομία της περιοχής) σχετικά με τα νερά και κυρίως τις σοβαρές απειλές  από την λειψυδρία και τις έντονες πλημμύρες.

Στην σημερινή μας παρέμβαση θα σταθούμε στα θέματα αυτά, με αφορμή ημερίδα (με ιδιαίτερα μαζική συμμετοχή) που διοργανώθηκε από την ΕΠΘ του ΚΚΕ [3].

Στην εκδήλωση αυτή οι ομιλητές κινήθηκαν σε συγκεκριμένο πολιτικοϊδεολογικό πλαίσιο (πχ. «Νερό : εμπόρευμα ή κοινωνικό αγαθό») αναδεικνύοντας την αντίθεσή τους σε  «πολιτικές της ΕΕ και των κυβερνήσεων στη χώρα μας» (ιδιωτικοποίηση νερού, λογική «κόστους-οφέλους» στην παραγωγή έργων κλπ.). Στη βάση αυτή παρουσιάστηκαν οι διαπιστώσεις τους για την σημερινή κατάσταση στην Θεσσαλία καθώς και οι θέσεις τους για το «δέον γενέσθαι» στις παρούσες συνθήκες.

Θα σταθούμε επιλεκτικά (και όσο ο χώρος επιτρέπει) σε κάποιες από τις θέσεις που κατατέθηκαν στην ημερίδα του ΚΚΕ.

1. Βασικός στόχος τέθηκε η διατήρηση της παραγωγικής δυνατότητας στον πρωτογενή τομέα και η παραμονή  των αγροτών-κτηνοτρόφων στον τόπο τους, όπως αυτό συμπυκνώνεται στο μήνυμα «συνεχίζουμε την καλλιέργεια, επιβιώνουμε και μένουμε στη γη μας». Προϋπόθεση επίτευξης του στόχου  θεωρείται (μεταξύ άλλων) η απόκρουση αβάσιμων αντιλήψεων οι οποίες επιδιώκουν σταθερά τον περιορισμό των αρδευόμενων εκτάσεων στον θεσσαλικό κάμπο και ουσιαστικά την εγκατάλειψη καλλιεργειών στο όνομα της «εξοικονόμησης νερού», της προστασίας του περιβάλλοντος κοκ [4].

Στο ζήτημα αυτό, όπως επεσήμαναν οι ομιλητές, το «άλλοθι» για τους φορείς αυτών των αντιλήψεων είναι η  «κλιματική κρίση» και η συνακόλουθη επιχειρηματολογία, που όμως παραγνωρίζει τις επισιτιστικές ανάγκες, τα επιβαρυμένα εμπορικά ισοζύγια από τις εισαγωγές τροφίμων, την ανάγκη επιβίωσης του αγροτικού πληθυσμού και της τοπικής οικονομίας κοκ.

2. Αναφέρθηκε πως «….στην περιοχή της Θεσσαλίας  έχουμε όλες τις εδαφικές, κλιματικές, τεχνικές και επιστημονικές προϋποθέσεις, κυρίως το έμψυχο δυναμικό, για να παράγουμε σχεδόν όλα τα απαραίτητα για την κάλυψη των διατροφικών και άλλων αναγκών». Επίσης τονίστηκε πως οι λύσεις και ο προσδιορισμός των αναγκαίων έργων «… έχουν απαντηθεί και αναλυθεί πριν από δεκαετίες σε επιστημονικό επίπεδο, ενώ διαχρονικά αποτελούν και αντικείμενο διεκδίκησης των μαζικών φορέων του λαϊκού κινήματος» [5].

Μεταξύ άλλων προτείνουν τον «…εκσυγχρονισμό των αρδευτικών - υδρευτικών δικτύων και κατασκευή νέων σύγχρονων για να μειωθεί η απώλεια νερού». Επισημαίνουν επίσης πως «…καθυστερούν μια σειρά από αναγκαία έργα υποδομής για τη συγκέντρωση, τη διοχέτευση και τη σωστή κατανομή του νερού», κάνοντας ιδιαίτερη μνεία στους ταμιευτήρες  «στο Μουζάκι, στην Πύλη, στην Ελασσόνα (Αγιονέρι κα), στο φράγμα της Συκιάς, στην  σήραγγα μεταφοράς του Αχελώου, στον Ενιπέα Φαρσάλων κλπ.». Τα έργα αυτά θεωρούν πως είναι «…πολλαπλά χρήσιμα τόσο για την άρδευση, τον περιορισμό του υδάτινου ελλείμματος της λεκάνης απορροής του Πηνειού, την ενεργειακή αξιοποίησή τους, αλλά και την αντιπλημμυρική προστασία της περιοχής».  

3. Ιδιαίτερη αναφορά υπήρξε στον «φόβο και την ανασφάλεια» που προκαλεί η σημερινή κατάσταση στους  κατοίκους και στους παραγωγούς στην περιοχή μας, στο  υψηλό κόστος παραγωγής καθώς και στην «συρρίκνωση της παραγωγής σε ολόκληρους κλάδους», και πως με αυτές τις πολιτικές  «…η χώρα από πλεονασματική έγινε ελλειμματική σε μια σειρά από προϊόντα…».

Εύκολα γίνεται αντιληπτό πως όλα τα παραπάνω που ενδεικτικά παρουσιάσαμε  βρίσκουν απόλυτα σύμφωνη την μεγάλη πλειοψηφία των θεσσαλών. Επιπλέον σε μεγάλο βαθμό ταυτίζονται με τους στόχους της Επιτροπής Διεκδίκησης-ΕΔΥΘΕ (μέσα από την οποία δραστηριοποιούνται και οι υπογράφοντες), αλλά και πολλών οργανώσεων και φορέων, με κάποιες μόνο θλιβερές εξαιρέσεις.

Έχοντας σαν σημείο αναφοράς το πρώτο Σχέδιο Υδάτων που εγκρίθηκε για τη Θεσσαλία (Σεπτέμβριος 2014) υπενθυμίζουμε πως λίγο πολύ προέβλεπε τα ίδια έργα και δράσεις που περιέχονται στην αναθεώρησή του το 2024. Και προκαλεί απογοήτευση το  πόσο λίγα έγιναν αυτά τα έντεκα τελευταία χρόνια από τις κυβερνήσεις, ενώ παράλληλα  σε ορισμένους τομείς (πχ. οικολογική κατάσταση ποταμών και - κυρίως - υπόγειων υδροφορέων)  βρισκόμαστε σε ακόμη χειρότερη κατάσταση από το 2014 [6].

Υπενθυμίζουμε πώς η εφαρμογή του πρώτου εγκεκριμένου Σχεδίου (ΣΔΛΑΠ) συνέπεσε ουσιαστικά με την διακυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛΛ (πρωθυπουργός Αλ. Τσίπρας), που κινούμενη στο γνωστό μοτίβο «κατά της εκτροπής Αχελώου» εξαίρεσε από το ΣΔΛΑΠ/2017  την ενίσχυση υδατικών αποθεμάτων από τα ημιτελή έργα ταμιευτήρα Συκιάς και σήραγγας μεταφοράς υδάτων.

Ομοίως εξαίρεσε τα έργα αυτά και από τον ενεργειακό σχεδιασμό (ΕΣΕΚ/2018), παρά τις κάλπικες υποσχέσεις Τσίπρα και Φάμελλου [7] ότι θα «εξεταστεί» η ενεργειακή (υδροηλεκτρική) αξιοποίησή τους. Και αφού ακύρωσαν τα έργα Αχελώου από οποιαδήποτε πιθανή χρήση τους και αφού τα έθεσαν ακόμη και εκτός χωροταξικού σχεδιασμού (!!), αντί να προχωρήσουν (ως όφειλαν) στην κατεδάφιση του «ακυρωμένου» και πλέον «άχρηστου» τ. Συκιάς, επέλεξαν (υπουργός Χρ. Σπίρτζης) να εντάξουν στον προϋπολογισμό της χώρας την χρηματοδότηση  της …..συντήρησης (!!!) των ακυρωθέντων έργων (με εργολαβία την οποία στη συνέχεια  δρομολόγησε η επόμενη κυβέρνηση).

Παρά την ….φαραωνικού μεγέθους αντίφαση (εκ πρώτης όψεως), το σκεπτικό τους ήταν  απλό : «Όχι» στα έργα Αχελώου προς ικανοποίηση των  στελεχών τους (που επί χρόνια τα πολεμούσαν), των ενεργειακών συμφερόντων εναντίον των υδροηλεκτρικών (πχ. τα γνωστά «λόμπυ» αιολικών και  φωτοβολταϊκών), των «οικολόγων», των ΜΚΟ των ευρωπαϊκών προγραμμάτων, των τοπικιστών στην Αιτωλοακαρνανία κοκ. «Όχι» όμως και στην κατεδάφιση, ώστε να μην προκαλέσουν αντιδράσεις στη Θεσσαλία, χωρίς βεβαίως να τους απασχολεί η συνεχιζόμενη επί χρόνια οικολογική καταστροφή στον μπαζωμένο ποταμό και στα υπόγεια οικοσυστήματα της Θεσσαλίας. Με απλά λόγια, μικροπολιτικοί υπολογισμοί, οικολογική και πολιτική ανευθυνότητα, μέσα όμως σε «πράσινο»  περιτύλιγμα….

Στη συνέχεια περάσαμε στην κυβέρνηση Κυρ. Μητσοτάκη. Η πρώτη τετραετία χάθηκε χωρίς να υπάρξει ουσιαστική πρόοδος ούτε στην εφαρμογή του ΣΔΛΑΠ, ούτε στην υλοποίηση σημαντικών  αντιπλημμυρικών  έργων (παρά τις ισχυρές πλημμύρες που βιώσαμε στην περιοχή). Σε ότι αφορά στα έργα Αχελώου η τακτική τους ήταν πανομοιότυπη με εκείνη της κυβέρνησης Τσίπρα, με μόνη διαφορά πως η αφετηρία τους, στα χαρτιά τουλάχιστον, ήταν πλέον «υπέρ» (και όχι κατά) των έργων Αχελώου. Κατά τα λοιπά καμία ουσιαστική ενέργεια διάθεσης των απαραίτητων κονδυλίων και επανεκκίνησης  των έργων, ακριβώς για να μην διαταραχθούν και οι «δικές» τους αντίστοιχες  ισορροπίες. Ταυτόχρονα, τα κόμματα που προέκυψαν από την διάσπαση του ενιαίου ΣΥΡΙΖΑ, ως αντιπολίτευση πλέον, συνεχίζουν και αυτά την τακτική της σιωπής [8], βοηθώντας συνειδητά την κυβέρνηση (από κοινού με τους «σιωπηλούς» και πρώην λαλίστατους βουλευτές της ΝΔ) να παραπέμπει στο απώτερο μέλλον τις όποιες εξελίξεις στο κρίσιμο αυτό θέμα, χωρίς φυσικά να επωμίζεται σημαντικό πολιτικό κόστος.

Όλα τα παραπάνω, όπως είναι φυσικό, επαναφέρουν την συζήτηση για την αναγκαία κοινή δράση και πίεση των θεσσαλικών οργανώσεων στις κυβερνήσεις, με στόχο την υλοποίηση έργων και μέτρων που θα οδηγήσουν σε διέξοδο από την κακή κατάσταση στον τομέα των υδάτων.

Στην ημερίδα του ΚΚΕ επιβεβαιώθηκε πως τηρούν αποστάσεις από τις κοινές  προσπάθειες που εκδηλώθηκαν έως σήμερα (πχ. Περιφέρεια, Επιμελητήρια, ΕΔΥΘΕ κα), ακολουθώντας  στα θέματα αυτά μια αυτόνομη πορεία, στη λογική να εντάξουν τις τακτικές τους επιδιώξεις στους ιδεολογικοπολιτικούς στόχους που προαναφέραμε.

Από την πλευρά μας θεωρούμε επιβεβλημένη την κοινή δράση μέσα από ένα συμφωνημένο ελάχιστο πλαίσιο διεκδικήσεων για την υλοποίηση όσων περιέχονται στα εγκεκριμένα Σχέδια Υδάτων.

Και αυτό στις παρούσες δύσκολες  συνθήκες καθίσταται αναγκαίο, ειδικά την περίοδο αυτή που η κυβέρνηση συντηρεί την στασιμότητα, ενώ ταυτόχρονα η προοπτική βιώσιμης ανάπτυξης στην Θεσσαλία δέχεται συντονισμένες επιθέσεις (πχ. προσφυγή στο ΣτΕ), είτε από ΜΜΕ μεγάλης εμβέλειας, είτε από «οικολόγους», είτε από κόμματα που συνειδητά σιγοντάρουν την κυβερνητική απραξία.

Θέλουμε να ελπίζουμε  πως τελικά θα βρεθεί τρόπος ώστε η συλλογική δράση να  εκδηλωθεί από όλες τις διαθέσιμες δυνάμεις της περιοχής μας, χωρίς άλλες «απώλειες».

Στην κατεύθυνση αυτή δεσμευόμαστε να εργαστούμε στο άμεσο μέλλον.

*Γκούμας Κώστας, γεωπόνος, πρ. Δ/ντής Εγγείων Βελτιώσεων, πρ. πρόεδρος ΓΕΩΤΕΕ/Κεντρικής Ελλάδας, μέλος Ε.Δ.Υ.ΘΕ

*Μπαρμπούτης Τάσος, πολιτικός μηχανικός, μέλος ΔΣ ΕΘΕΜ, πρ. γραμματέας ΤΕΕ/ΚΔΘ, μέλος Ε.Δ.Υ.ΘΕ

--------------------------------------------------------------------------------------------

ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ

[1] Περιφέρεια Θεσσαλίας, Λάρισα, 24 Μαρτίου, πλατιά σύσκεψη πολιτικών παραγόντων, αυτοδιοίκησης και αγροτικών οργανώσεων, δες τον παρακάτω σχετικό σύνδεσμο :

https://www.thessaly.gov.gr/enimerosi/deltiotypou/46827

[2] ΤΕΕ Μαγνησίας, επιστημονική διημερίδα στο Βόλο, 28-29 Μαρτίου, δες τον παρακάτω σχετικό σύνδεσμο :

https://drive.google.com/drive/u/0/folders/1xX3YZCKgtGw0kgCIPST2-VudJO_BuAV- 

[3] Λάρισα, 6 Απριλίου (δες  ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ 7/4/25)

[4] Είναι χαρακτηριστικό πως στην πρόσφατη προσφυγή στο ΣτΕ εναντίον των Σχεδίων Υδάτων Θεσσαλίας, οι περισσότερες αιτιάσεις αναφέρονται στην μείωση των αρδευόμενων εκτάσεων και παράλληλα στην ακύρωση της ενίσχυσης του υδατικού δυναμικού μέσω της μεταφοράς από τον Άνω Αχελώο.

[5] Οι επεξεργασμένες αυτές επιστημονικές προτάσεις συμπεριλαμβάνονται στο εγκεκριμένο Σχέδιο Υδάτων (καλοκαίρι 2024).

[6] Τα στοιχεία των εγκεκριμένων Σχεδίων καταδεικνύουν πως στο ΥΔ Θεσσαλίας καταγράφεται ως «κακή» η  κατάσταση σε σημαντικό αριθμό υδάτινων οικοσυστημάτων, ενώ παραμένει ως κύριο χαρακτηριστικό το μονίμως ελλειμματικό ετήσιο υδατικό ισοζύγιο. Το εντυπωσιακό όμως είναι πως οι ίδιες μελέτες τεκμηριώνουν επιστημονικά και αναμφισβήτητα ότι το ΣΥΣΣΩΡΕΥΜΕΝΟ επί δεκαετίες υδατικό ΕΛΛΕΙΜΜΑ μόνιμων αποθεμάτων στους υπόγειους υδροφορείς υπερβαίνει την εκπληκτική ποσότητα των  3 δισεκατομμυρίων κ. μ. νερού !

Η κατάσταση αυτή απειλεί με κατάρρευση πολλά υπόγεια οικοσυστήματα, ενώ χωρίς πρόσθετα υδατικά αποθέματα περιορίζει  ασφυκτικά τις όποιες πιθανότητες επανόδου σε συνθήκες βιωσιμότητάς.

[7] Συνέντευξη Σ. Φάμελλου, ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, 11/10/2017 : Απαντώντας σε ερώτημα του δημοσιογράφου Σωτήρη Ζαχαριά « τι θα απογίνουν τα ημιτελή έργα ; » απάντησε πώς «…πρέπει να διερευνηθούν οι δυνατότητες υδροηλεκτρικής παραγωγής…». Ο ίδιος όμως, από κοινού με τον Γ. Σταθάκη, κατά την παρουσίαση του ΕΣΕΚ μερικούς μήνες αργότερα, δήλωσε πως η Συκιά «δεν προβλέπεται» στον ενεργειακό σχεδιασμό! Και όλα αυτά ερήμην της Θεσσαλίας της οποίας οι φορείς απλώς ενημερώθηκαν από το site του Υπουργείου και τις εφημερίδες….

[8] Ας σημειωθεί πάντως πως  πολλά και επώνυμα τοπικά στελέχη των κομμάτων του πρώην ενιαίου ΣΥΡΙΖΑ  ασφυκτιούν από την πολιτική της «σιωπής» που επιβάλλεται από τα κεντρικά τους επιτελεία. Ζητούν και αυτοί την εφαρμογή των εγκεκριμένων Σχεδίων καθώς και μια καθαρή θέση επί του μοναδικού επίδικου θέματος που έως σήμερα παραμένει αναπάντητο, δηλαδή τι προτείνουν τα κόμματά τους για τα εγκαταλειμμένα έργα : ολοκλήρωση και λειτουργία ή κατεδάφιση και αποκατάσταση του «μπαζωμένου» ποταμού. Δυστυχώς όμως, και τα τοπικά στελέχη, δεν έχουν επιδείξει έως σήμερα το απαραίτητο πολιτικό θάρρος να επιβάλλουν στον τόπο τους αυτά που απαιτούν οι περιστάσεις και δημόσια να διεκδικήσουν (από κοινού με άλλους φορείς) την υπέρβαση της απραξίας και της στασιμότητας.

Eνημερωθείτε για τα νέα του blog

- Από την σελίδα μας στο fb

- Από την ομάδα μας στο fb 

Η Ημέρα της Γεωργίας στις ΗΠΑ και η συμβολή της στην ανάπτυξη της χώρας - (Φάνης Γέμτος)*

 

Στις ΗΠΑ, με ένα πολύ μικρό ποσοστό του πληθυσμού να ασχολείται με τη γεωργία, η τελευταία εκτιμάται ιδιαιτέρα από τους πολίτες για τη σημαντική συμβολή της στην κάλυψη των αναγκών της κοινωνίας. 

Για αυτό έχει καθιερωθεί να γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 18 Μαρτίου η Εθνική Ημέρα της Γεωργίας. Το φετινό σύνθημα είναι «Γεωργία : Μαζί αναπτυσσόμαστε». Κάθε χρόνο, την ημερομηνία αυτή, Αγρότες και οργανώσεις τους, Πανεπιστήμια, Κρατικές Υπηρεσίες αλλά και όσοι προσφέρουν υπηρεσίες στο γεωργικό τομέα (καταστήματα πώλησης εισροών, μηχανημάτων κλπ) ενώνουν τις δυνάμεις τους για να γιορτάσουν αυτή την ημέρα. Υπάρχουν αρκετές δημοσιεύσεις με την ευκαιρία για τη σημασία της γεωργίας και βρήκα ευκαιρία να σας δώσω μια εικόνα.

Η Εθνική Ημέρα της Γεωργίας καθιερώθηκε με σκοπό την αναγνώριση και προβολή της ζωτικής συμβολής του αγροτικού τομέα στην οικονομία και την κοινωνία. Η γεωργία, ως ένας από τους παλαιότερους και πιο θεμελιώδεις κλάδους, αποτελεί τη βάση της διατροφικής μας αλυσίδας, παράγει σημαντικές πρώτες ύλες για τις ανάγκες μας και επηρεάζει κάθε πτυχή της καθημερινής μας ζωής. Επί πλέον έχει σημαντική συμβολή στη διατήρηση του περιβάλλοντος αλλά και φυσικών πόρων όπως το έδαφος, το νερό και η ενέργεια.

Ιστορικά η γεωργία υπήρξε η βάση της ζωής μας στο Πλανήτη, αλλά και της ανάπτυξης του πολιτισμού. Όλα αρχίζουν πριν από 10.000 χρόνια που η αλλαγή του κλίματος άλλαξε τον τρόπο ζωής και από κοινωνίες μετακινούμενων κυνηγών-συλλεκτών μετατράπηκαν σε αγρότες με σταθερές κατοικίες. Έτσι αναγκάστηκαν να αναπτύξουν θεσμούς (διοίκηση, στρατό για ασφάλεια κλπ) για να επιβιώσουν. Με βάση τη γεωργία αναπτύχθηκαν όλοι οι αρχαίοι πολιτισμοί της Μέσης Ανατολής, τη Βόρειας Αφρικής και της Νότιας Ευρώπης. Τα τελευταία χρόνια η Γεωργία εξασφαλίζει τις ανάγκες της κοινωνίας με συνεχώς μειούμενους πληθυσμούς. Χαρακτηριστικά σήμερα ένας Αμερικανός αγρότης παράγει τρόφιμα και πρώτες ύλες που καλύπτουν 165 άτομα όταν το 1960 κάλυπτε μόνο 25. Αυτό δίνει τη δυνατότητα να απελευθερωθούν εργατικά χέρια για άλλους τομείς της οικονομίας, κάτι που επέτρεψε την ανάπτυξη των πολιτισμών αλλά και τη σημερινή τεράστια ανάπτυξη των επιστημών κι της τεχνολογίας.

Η συνεχής αύξηση του πληθυσμού της Γης δημιουργεί νέες απαιτήσεις από τους αγρότες και τη γεωργία να αυξήσει την παραγωγικότητα της ώστε να καλύψει τις ανάγκες τους και να ελαχιστοποιήσει τους πληθυσμούς που βρίσκονται στα όρια της πείνας. Επομένως η γεωργία, παρά το μικρό αριθμό των απασχολούμενων πρέπει να προσεχθεί ιδιαίτερα για να μη βρεθούμε μπροστά σε δύσκολα προβλήματα.

Σήμερα η γεωργία δεν βρίσκεται στα καλύτερά της. Διαδοχικές παγκόσμιες κρίσεις δημιούργησαν ανισορροπίες στο σύστημα, με αύξηση του κόστους των εισροών (ενέργεια, λιπάσματα, μηχανήματα, χημικά) που ακόμα δεν ισορρόπησαν. Οι τιμές των προϊόντων που είχαν ακολουθήσει τις αυξήσεις αρχίζουν να επανέρχονται στα προ κρίσης επίπεδα (χωρίς να ακολουθούνται και από τις εισροές) που δημιουργεί τεράστια προβλήματα μείωσης του εισοδήματος των αγροτών. Επί πλέον οι αγρότες τα τελευταία χρόνια βρίσκονται εκτεθειμένοι σε εκτεταμένες ζημιές από καιρικά φαινόμενα όπως ανεμοστρόβιλοι, έντονες βροχοπτώσεις και πλημμύρες, ξηρασία, υψηλές θερμοκρασίες αλλά και εκτεταμένες φωτιές που ζημιώνουν τις καλλιέργειες και μειώνουν τις αποδόσεις.

Ο γεωργικός τομέας των ΗΠΑ έχει έλλειμμα στο εμπορικό ισοζύγιο εξωτερικών πληρωμών της τάξης των 50 δις $. Η συζήτηση από τη νέα ηγεσία των ΗΠΑ για επιβολή δασμών κλπ σε εισαγόμενα προϊόντα είναι πιθανό να επηρεάσουν και τις αγορές των αγροτικών προϊόντων και να προκαλέσουν νέες μειώσεις των τιμών στο εσωτερικό. Η νέα Υπουργός Γεωργίας της χώρας Rollins διακήρυξε ότι η γεωργία της χώρας είναι στη χειρότερη οικονομικά κατάσταση των τελευταίων 100 ετών.

Επί πλέον η κοινωνία ζητά από τους αγρότες να προσφέρουν σημαντικές υπηρεσίες στο οικοσύστημα και στη ζωή γενικότερα: Η προστασία κοινωνικών πόρων όπως το έδαφος (προστασία από διάβρωση, διατήρηση της υγείας και της γονιμότητάς του), το νερό (συμβολή στη μείωση της ρύπανσης και στο καθάρισμα των υδάτων), η συμβολή στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής τόσο μέσω της μείωσης των άμεσων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου όσο και με τη δυνατότητα αφαίρεσης ΑτΘ από την ατμόσφαιρα μέσω της αύξησης της οργανικής ουσίας του εδάφους και της δέσμευσης στο έδαφος όσο και με τη δέσμευση σε μόνιμη βλάστηση. Η συμβολή της γεωργίας είναι κρίσιμη για όλα αυτά και πρέπει να προσαρμοστεί για να ανταποκριθεί. Για αυτό θα πρέπει να ενισχυθεί ώστε να υιοθετήσει πρακτικές που θα συμβάλλουν στους στόχους που θέτει η κοινωνία.

Η Γεωργία ήταν τα τελευταία χρόνια προστατευόμενη από την Αμερικανική πολιτεία. Οι αγρότες ενισχύονταν για την παραγωγή τους αλλά και για την υιοθέτηση καλλιεργητικών πρακτικών που να οδηγούν σε προστασία του περιβάλλοντος και των φυσικών πόρων. Το ίδιο ενισχύονται και η έρευνα και ανάπτυξη τεχνικών που συμβάλλουν στην επίτευξη των στόχων. Όλα αυτά σήμερα δεν είναι εξασφαλισμένα, καθώς η νέα διοίκηση της χώρας φαίνεται να προγραμματίζει περικοπές δαπανών δημιουργώντας ανασφάλεια στους αγρότες της χώρας.

Μέλλον της Γεωργίας

Σύμφωνα με κάποιους συγγραφείς η Εθνική Ημέρα Γεωργίας δεν είναι μόνο ένας εορτασμός, αλλά και μια υπενθύμιση της ανάγκης για συνεχή υποστήριξη και επένδυση στον αγροτικό τομέα. Οι πολιτικές και τα προγράμματα που προάγουν την αειφορία, την καινοτομία και την εκπαίδευση των νέων αγροτών είναι καθοριστικά για το μέλλον της γεωργίας. Η Εθνική Ημέρα Γεωργίας είναι μια ημέρα γιορτής και αναγνώρισης της σημαντικής συμβολής της γεωργίας στην κοινωνία. Είναι μια ημέρα η κοινωνία να τιμήσει τους αγρότες και να δεσμευτεί στην υποστήριξη και την ανάπτυξη ενός βιώσιμου και δυναμικού αγροτικού τομέα.

Είναι εντυπωσιακό πώς μια χώρα με ελάχιστο τμήμα του πληθυσμού στη γεωργία την τιμά και τη γιορτάζει δίνοντας μια ευκαιρία για συζήτηση των προβλημάτων και προβολής των απαιτήσεων της κοινωνίας από τους αγρότες. Μια τέτοια συζήτηση θα ήταν ιδιαίτερα χρήσιμη για τη χώρα μας. Το πολιτικό σύστημα αλλά και πολλοί πολίτες δεν αντιλαμβάνονται σωστά τη σημασία της γεωργίας τόσο για την ανάπτυξη της χώρας όσο για την προστασία των φυσικών πόρων και του περιβάλλοντος. Για αυτό ο πρωτογενής τομέας είναι παραμελημένος, έχουμε αφεθεί μόνο στην ΚΑΠ και τις επιδοτήσεις και δεν ασχολούμαστε ούτε με την παραγωγικότητα της γεωργίας μας ούτε με την προστασία των φυσικών πόρων που μπορεί να μας προσφέρει.

* Θεοφάνης Γέμτος, Γεωπόνος, ομότιμος Καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, μέλος της Ε.Δ.Υ.ΘΕ.

Πηγή :  ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ

Eνημερωθείτε για τα νέα του blog

- Από την σελίδα μας στο fb

- Από την ομάδα μας στο fb 

 

Σοβαρό πολιτικό ζήτημα αποτελεί ο «νομικός πόλεμος» Αιτωλοακαρνανίας και «οικολόγων» κατά της Θεσσαλίας - (Κώστας Γκούμας - Τάσος Μπαρμπούτης)*

 

Η σημερινή μας παρέμβαση θα έπρεπε λογικά να αναφέρεται στην  Παγκόσμια Ημέρα Νερού (στην οποία είναι αφιερωμένη η 22^α Μαρτίου) και τα ισχυρά μηνύματα που εκπέμπονται από αυτήν σε ολόκληρο τον πλανήτη.

Και αυτά όλα να τα συνδέσει με τις όποιες προσπάθειες καταβάλλονται στην δική μας χώρα για την βιώσιμη διαχείριση και προστασία του πολύτιμου αυτού φυσικού πόρου.

Να όμως που δυσάρεστες εξελίξεις, σε συνδυασμό με τις ορατές απειλές από την αναμενόμενη έντονη φετινή λειψυδρία, μας υποχρεώνουν να στραφούμε στα τρέχοντα σημαντικά ζητήματα.

Α. Προσφυγή στο ΣτΕ κατά του Σχεδίου Υδάτων

Η προσφυγή υποβλήθηκε από  αυτοδιοικητικούς φορείς [1] και Επιμελητήρια της Αιτωλοακαρνανίας, σε συνεργασία με γνωστές «οικολογικές» (υποτίθεται) οργανώσεις.

Κεντρικός τους στόχος είναι να ακυρωθεί το ισχύον Σχέδιο Διαχείρισης Υδάτων (ΣΔΛΑΠ Θεσσαλίας) της σημερινής κυβέρνησης, στο οποίο, ως γνωστόν, περιλαμβάνονται πλέον και τα εγκαταλειμμένα έργα μεταφοράς νερού από την λεκάνη Αχελώου (250 hm3 νερού ετησίως, περίπου το 5% της συνολικής ετήσιας παροχής του ποταμού), μέσω του ημιτελούς φράγματος  Συκιάς και της (ήδη διανοιγμένης) σήραγγας μεταφοράς προς Μουζάκι. Ουσιαστικά με την προσφυγή τους επιζητούν να μην ολοκληρωθούν τα έργα αυτά και κατ’ επέκταση να μην αξιοποιηθούν  αποθέματά τους, ούτε για την ενίσχυση του υδατικού δυναμικού της λεκάνης Πηνειού, ούτε για την παραγωγή ΥΗ ενέργειας.

Και επειδή κάποιοι δικαίως θα αναρωτηθούν σε τι άραγε βλάπτει κάτι τέτοιο την Αιτωλοακαρνανία, διευκρινίζουμε πως ο πραγματικός  σκοπός παρόμοιων προσφυγών, όπως δημόσια διακηρύσσουν, είναι να επιτύχουν «αντισταθμιστικά οφέλη»  μέσω του «νομικού πολέμου» που εξαπολύουν [2], έστω και εάν  ελάχιστα το επισημαίνουν αυτό τα ΜΜΕ.

Από την ανάγνωση και μόνο των αιτιάσεων της προσφυγής προκύπτει ότι τις οργανώσεις αυτές αφήνει παντελώς αδιάφορες  το γεγονός πως τα νερά που θα μεταφερθούν από τον Άνω  Αχελώο θα απαλλάξουν τους εξαντλημένους υπόγειους υδροφορείς της θεσσαλικής λεκάνης από τις καταστροφικές υπεραντλήσεις υπόγειων υδάτων.

Ουδόλως επίσης νοιάζονται που χωρίς την μεταφορά θεωρείται βέβαιο πως θα επέλθει σημαντική μείωση των αρδευόμενων παραγωγικών εκτάσεων, κάτι που θα αποτελέσει ισχυρό πλήγμα στις προοπτικές μιας βιώσιμης, αποδοτικής και υψηλού εισοδήματος Γεωργίας στην Θεσσαλία.

Και φυσικά, παρά τις υποκριτικές τους διακηρύξεις για οικολογική ισορροπία και προστασία του περιβάλλοντος, ελάχιστα τους απασχολούν οι συνεχιζόμενες καταστροφικές επιπτώσεις στον «μπαζωμένο» Αχελώο στην περιοχή των έργων, οι απειλές ξηρασίας και ερημοποίησης των εδαφών στην περιοχή μας, και τέλος  το γεγονός πως μόνο με την αξιοποίηση της κρίσιμης αυτής ποσότητας υδάτων από την λ. Αχελώου προσφέρεται δυνατότητα εξισορρόπησης του ελλειμματικού ισοζυγίου στο ΥΔ Θεσσαλίας.

Γι’ αυτούς πόλεμος για αντισταθμιστικά και ….. «γαία πυρί μειχθήτω»!

Ας σημειωθεί επίσης πως αποτελεί μνημειώδη ανευθυνότητα κάποιοι να κάνουν πως δεν γνωρίζουν ότι τα έργα αυτά, όχι μόνο προχώρησαν, αλλά βρίσκονται πλέον σε ποσοστά εκτέλεσης φυσικού αντικειμένου 65% στο φράγμα Συκιάς και 85% στην σήραγγα μεταφοράς προς Μουζάκι, κάτι που πρακτικά αποκλείει  άλλη εναλλακτική λύση εκτός από την ολοκλήρωση και λειτουργία τους.

Β. Η πολιτική διάσταση, η στάση της κυβέρνησης και των κομμάτων

Δυστυχώς παρόμοιες πρακτικές «νομικού πολέμου», με την ανοχή των κυβερνήσεων, που επανειλημμένα έχουν χρησιμοποιήσει στην υπόθεση Αχελώου, αρκετές φορές αποδείχθηκαν αποτελεσματικές και γι’ αυτό συνεχίζουν να τις χρησιμοποιούν.

Παράλληλα όμως με αυτές, δοκιμάζεται και η πραγματική πολιτική βούληση των κυβερνήσεων που φέρουν την ευθύνη  εκπόνησης, έγκρισης και εφαρμογής των Σχεδίων, τα οποία τώρα καλούνται εκ των πραγμάτων να υπερασπιστούν.

Άσχετα πάντως εάν και κατά πόσο θα τα υπερασπιστούν στην πράξη, στην ουσία πρόκειται για πολιτικό ζήτημα που υπερβαίνει μια συνηθισμένη δικαστική διαμάχη και κακώς κάποιοι το προσπερνούν αδιάφορα με τόση ευκολία.

Εκτός όμως από τα παραπάνω, ανακύπτουν ερωτήματα και για τις δημοκρατικές διαδικασίες με τις οποίες λαμβάνονται μείζονος σημασίας αποφάσεις που αφορούν (και) στην εφαρμογή Ευρωπαϊκών Οδηγιών. Το δίδαγμα από αυτή την προσφυγή  είναι πως όταν κανείς δεν καταφέρνει να «περάσουν» οι απόψεις του με τις προβλεπόμενες από την Οδηγία διαδικασίες (διαβούλευση επί πολλούς μήνες, γνωμοδοτήσεις  Περιφερειών και Δήμων, απόφαση Υπουργικού Συμβουλίου), τότε τις παρακάμπτει και προσπαθεί, είτε να ακυρωθούν οι αποφάσεις, είτε να «εκβιάσει» για αντισταθμιστικά οφέλη. Και βεβαίως χρησιμοποιούν το ΣτΕ σαν «εργαλείο» επίτευξης των επιδιώξεών τους, έστω και εάν σε κάποιες περιπτώσεις αυτές είναι ποταπές και μη συμβατές με την πολιτική ηθική και δεοντολογία.

Και να σκεφθεί κανείς πως αυτή η παρεμπόδιση εφαρμογής δημοκρατικά ειλημμένων  αποφάσεων, προέρχεται από  «υπεύθυνους» (υποτίθεται) αυτοδιοικητικούς παράγοντες στην γειτονική Αιτωλοακαρνανία. [Σημ. : στις συμπράττουσες γνωστές οικολογικές οργανώσεις δεν αναφερόμαστε, δεδομένου πως ούτως η άλλως, δεν διακρίνονται ιδιαίτερα για την κοινωνική τους υπευθυνότητα].

Ουσιαστικά, μέσω της  συντονισμένης επίθεσης κατά των Σχεδίων αποκαλύπτεται πόσο ρηχό και υποκριτικό είναι το ενδιαφέρον της κυβέρνησης για μια βιώσιμη διαχείριση των υδάτων στην Θεσσαλία.

Με την απραξία και την ουδέτερη στάση που τηρεί η κυβέρνηση απέναντι στην προσφυγή, το εγκεκριμένο Σχέδιο τίθεται πλέον σε ισχυρή αμφισβήτηση και εισέρχεται σε μία φάση αβεβαιότητας, με ότι αυτό συνεπάγεται για την Θεσσαλία.

Το βέβαιον είναι πως όλα αυτά συνιστούν εντέλει ένα σοβαρό πολιτικό ζήτημα.

Για την Θεσσαλία όμως δεν υπάρχουν άλλα περιθώρια στασιμότητας και απραξίας και μάλιστα σε τέτοιου είδους τεχνάσματα και…. «πολέμους». Μέσα από την δική μας  οργανωμένη και μαζική αντίδραση οφείλουμε να σταθούμε απέναντι σε μία κατάσταση όπου κάποιοι εκμεταλλεύονται τις δραματικές συνθήκες σε μια γειτονική περιοχή για να διεκδικήσουν….«αντισταθμιστικά οφέλη» !

Επιβάλλεται λοιπόν να υπάρξουν άμεσα καθαρές θέσεις από το σύνολο του πολιτικού συστήματος για την τύχη και την πορεία τους.

Τέλος, με τις εξελίξεις αυτές η  Θεσσαλία πρέπει με ακόμη πιο δυνατή φωνή να αντιπαραθέσει το αυτονόητο δικαίωμα να γνωρίζει με βεβαιότητα ποιές ποσότητες υδάτων είναι διαθέσιμες για το σύνολο των χρήσεων νερού στην περιοχή της και ποια αποθέματα νερού θα διαθέτει στον «πόλεμο» κατά της λειψυδρίας και αποκατάστασης των πληγωμένων οικοσυστημάτων της. Και στο θέμα αυτό η κυβέρνηση, που έχει την ευθύνη να προστατέψει τις αποφάσεις της, καλείται να δώσει απαντήσεις και τις ανάλογες εγγυήσεις.

 Γ. Τα «εν οίκω»….

Στην κατεύθυνση υπεράσπισης των θέσεων της Θεσσαλίας στο ΣτΕ αλλά και γενικότερα για την εφαρμογή του ΣΔΛΑΠ και υλοποίησης των έργων που περιέχονται σε αυτά, η Περιφέρεια ανέλαβε έγκαιρα πρωτοβουλίες, όπως την πλατιά σύσκεψη στα τέλη του 2024, την σταθερή και δημόσια απόρριψη των πιέσεων «οικολογικών» οργανώσεων που απαιτούσαν από τον Περιφερειάρχη να συνταχθεί στο πλευρό τους (!!) στην προσφυγή κατά του ΣΔΛΑΠ, αλλά και την  οργάνωση νομικής παρέμβασης στο ΣτΕ κλπ.

Σοβαρό είναι και το «έλλειμμα» της στήριξης από τα κόμματα που για διαφόρους λόγους αποστασιοποιούνται από την κοινή αυτή προσπάθεια. Συγκεκριμένα παρατηρούμε πως κανένα κόμμα (κεντρικά η τοπικά) δεν τοποθετήθηκε στις πρόσφατες αυτές εξελίξεις, λες και πρόκειται για ένα τυπικό και  αδιάφορο ζήτημα.

Εάν εξαιρέσουμε το κυβερνών κόμμα που για ευνόητους λόγους  δεν παρεμβαίνει στις εξελίξεις, πιστεύουμε πως και για κάποια από τα αντιπολιτευόμενα κόμματα η επιλογή της σιωπής είναι συνειδητή, δεδομένου πως χρόνια τώρα ταλανίζονται από ανούσιες εσωτερικές διαμάχες με τα «υπέρ η κατά» των έργων Αχελώου.

Με τον τρόπο αυτό, προσφέρουν το απαραίτητο «άλλοθι»  στην σημερινή κυβέρνηση για να σιωπά και να μην εκδηλώνει αντίδραση κατά της προσφυγής, παρότι τα προσβαλλόμενα Σχέδια φέρουν την υπογραφή του ίδιου του κ. Μητσοτάκη !

Υπάρχουν ακόμη περιπτώσεις κομμάτων που για ιδεολογικούς λόγους αποστασιοποιούνται από την κοινή δράση, είτε πρόκειται για πρωτοβουλίες της Περιφέρειας, είτε άλλων φορέων. Παρατηρούμε επίσης πως ούτε στην Αιτωλοακαρνανία ούτε στη Θεσσαλία τάσσονται απέναντι στις μεθοδεύσεις των «οικολόγων» και των τοπικιστών της Αιτωλοακαρνανίας, παρότι ενδεχόμενη επίτευξη των στόχων της προσφυγής βλάπτει ευθέως τους αγωνιζόμενους αγρότες των μπλόκων, αλλά και γενικότερα την οικονομία της Θεσσαλίας.

Όποια όμως και να είναι η στάση των κομμάτων, για τους φορείς και τους πολίτες είναι ώρα για συντονισμό και δράση.

Απαραίτητη η καθαρή τοποθέτηση όλων στα επίδικα ερωτήματα που η ζωή και οι εξελίξεις φέρνουν στην πρώτη γραμμή ενδιαφέροντος.

Όχι άλλη παθητική στάση μπροστά στην ακύρωση των Σχεδίων Υδάτων που η εφαρμογή τους θα μπορούσε, υπό προϋποθέσεις φυσικά, να φέρει την Θεσσαλία σε τροχιά υπέρβασης των εξαιρετικά δυσεπίλυτων προβλημάτων της.

Όχι υποτίμηση μπροστά στην απειλούμενη εγκατάλειψη των έργων Αχελώου.

Και στο τέλος της ημέρας, κανένα ιδεολογικού η περιβαλλοντικού χαρακτήρα επιχείρημα δεν θα δικαιολογήσει (και σε περίπτωση αποτυχίας δεν θα συγχωρήσει) εκείνους που θα επιλέξουν την αποστασιοποίηση από την κοινή προσπάθεια που αναπτύσσεται.

*Γκούμας Κώστας, γεωπόνος, πρ. Δ/ντής Εγγείων Βελτιώσεων, πρ. πρόεδρος ΓΕΩΤΕΕ/Κεντρικής Ελλάδας, μέλος Ε.Δ.Υ.ΘΕ

*Μπαρμπούτης Τάσος, πολιτικός μηχανικός, μέλος ΔΣ ΕΘΕΜ, πρ. γραμματέας ΤΕΕ/ΚΔΘ, μέλος Ε.Δ.Υ.ΘΕ

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

[1] Σε συνεδρίαση του Δημοτικού Συμβουλίου σχετικά με  γνωμοδότηση σε νέα ενεργειακή επένδυση στην λίμνη Στράτου, ο Δήμαρχος Αγρινίου Γ. Παπαναστασίου δήλωσε πως «Ο Δήμος Αγρινίου… (θα) ξεκινήσει νομικό πόλεμο, όπως έγινε και με την περίπτωση της εκτροπής του Αχελώου…. Εν αντιθέσει λοιπόν με όσα δεν…. έγιναν όταν κατασκευάζονταν τα υδροηλεκτρικά έργα της ΔΕΗ στον Αχελώο, αυτή τη φορά η περιοχή προσδοκά τουλάχιστον σε αντισταθμιστικά» !!! (Δες «Συνείδηση της Αιτωλίας και Ακαρνανίας», 24/2/25). Τα σχόλια περιττεύουν.

[2] Ενδεικτική η πρόσφατη δήλωση του Περιφερειάρχη Δ. Στερεάς Ελλάδος κ. Φαρμάκη, ο οποίος αναφέρθηκε στην  «υδατική αφαίμαξη» που γίνεται στην Αιτωλοακαρνανία «με μηδενικά ανταποδοτικά οφέλη», με αποτέλεσμα (όπως ισχυρίζεται) «…να παραμένει ο πιο παραμελημένος νομός της Ελλάδας» (agrinionews.gr, 28/2/2022).

Eνημερωθείτε για τα νέα του blog

- Από την σελίδα μας στο fb

- Από την ομάδα μας στο fb 

Το έδαφος και οι υπηρεσίες του στο οικοσύστημα του πλανήτη (Μέρος 3ο) - (Φάνης Γέμτος)*

 

Κρίσιμο στοιχείο να αποκτήσει η χώρα πολιτική προστασίας του - Ο αναντικατάστατος ρόλος της υδροηλεκτρικής ενέργειας

Το έδαφος εκτός από τις ωφέλειες στη γεωργική παραγωγή παρέχει και σημαντικές υπηρεσίες στο οικοσύστημα του πλανήτη. Ποιες είναι αυτές ;

1. Ρύθμιση του κλίματος: Το έδαφος παίζει καίριο ρόλο στη ρύθμιση του κλίματος. Αποθηκεύει άνθρακα με τη μορφή οργανικής ύλης, συμβάλλοντας έτσι στη μείωση των αερίων του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα. Η ορθολογική διαχείριση του εδάφους μπορεί να βοηθήσει στη μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και άλλων αερίων στην ατμόσφαιρα.
2. Φιλτράρισμα και αποθήκευση νερού. Το έδαφος λειτουργεί ως φυσικό φίλτρο για το νερό. Τα εδάφη απορροφούν και αποθηκεύουν νερό, και φιλτράρουν όσο απορρέει προς τα βαθύτερα στρώματα, προφυλάσσοντας έτσι τους υδροφόρους ορίζοντες και τα επιφανειακά ύδατα από ρύπανση. Επιπλέον, η ικανότητα του εδάφους να συγκρατεί νερό είναι κρίσιμη για την πρόληψη πλημμυρών και την εξασφάλιση της παροχής νερού κατά τις περιόδους ξηρασίας.
3. Παροχή θρεπτικών ουσιών. Το έδαφος είναι η κύρια πηγή θρεπτικών ουσιών για τη φυτική ζωή. Περιέχει στοιχεία που είναι απαραίτητα για την ανάπτυξη και την υγεία των φυτών. Χωρίς το έδαφος, η γεωργία και οι φυσικές οικολογίες δε θα μπορούσαν να επιβιώσουν.
4. Διατήρηση της βιοποικιλότητας. Το έδαφος φιλοξενεί μια τεράστια ποικιλία οργανισμών που συμβάλλουν στη διάσπαση της οργανικής ύλης και την ανακύκλωση των θρεπτικών ουσιών. Αυτοί οι οργανισμοί περιλαμβάνουν βακτήρια, μύκητες, σκουλήκια και μικροοργανισμούς, που αποτελούν τη βάση των τροφικών αλυσίδων και διατηρούν τη βιοποικιλότητα.
5. Υποστήριξη των οικοσυστημάτων. Το έδαφος παρέχει φυσικές και χημικές υποδομές απαραίτητες για την επιβίωση πολλών οικοσυστημάτων. Είναι το θεμέλιο για τα δάση, τις χορτολιβαδικές εκτάσεις, τους βάλτους και άλλους τύπους οικοσυστημάτων που στηρίζουν την άγρια ζωή και τις ανθρώπινες δραστηριότητες.
6. Πολιτιστική και αισθητική αξία. Το έδαφος έχει, επίσης, πολιτιστική και αισθητική αξία. Σε πολλές παραδόσεις και πολιτισμούς το έδαφος θεωρείται ιερό και έχει συμβολική σημασία. Επιπλέον, το τοπίο και η γεωμορφολογία που δημιουργούνται από διάφορους τύπους εδαφών συμβάλλουν στην ομορφιά της φύσης.
7. Οικονομικές υπηρεσίες. Η ποιότητα του εδάφους επηρεάζει άμεσα την παραγωγικότητα της γεωργίας και άλλων βιομηχανιών. Τα εδάφη υψηλής γονιμότητας με καλή διαχείριση μπορούν να αυξήσουν τις αποδόσεις των καλλιεργειών και να στηρίξουν τη βιωσιμότητα των αγροτικών κοινοτήτων. Επίσης, μέσω της δασοκομίας, της κατασκευής και άλλων δραστηριοτήτων, το έδαφος συνεισφέρει στη δημιουργία θέσεων εργασίας και δημιουργία εισοδήματος.
8. Ρύθμιση των φυσικών διεργασιών. Το έδαφος διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη ρύθμιση των φυσικών διεργασιών, όπως η διάβρωση και η εναπόθεση υλικών. Βοηθά στη σταθεροποίηση των πλαγιών και την πρόληψη κατολισθήσεων. Επιπλέον, μέσω των βιολογικών και χημικών διεργασιών που λαμβάνουν χώρα στο έδαφος, συμβάλλει στη διάσπαση των ρύπων και την καθαρότητα του περιβάλλοντος.

Όπως αντιλαμβάνεστε, το έδαφος και η οργανική ουσία του παίζουν έναν κρίσιμο ρόλο τόσο για τη ζωή του πλανήτη όσο και ειδικότερα για τη γεωργία. Γι’ αυτό πρέπει να δράσουμε, για να αυξήσουμε την οργανική ουσία των εδαφών μας. Αυτό μπορούμε να το πετύχουμε με αύξηση των εισροών οργανικής ύλης στο έδαφος και περιορισμό της αποδόμησής της. Εισροές είναι οι ρίζες των καλλιεργούμενων φυτών, τα φυτικά υπολείμματα, οι καλλιέργειες φυτοκάλυψης και η εφαρμογή οργανικών υλικών, όπως κοπριές, κομπόστες, υπολείμματα μεθανικής ζύμωσης. Μείωση της αποδόμησης επιτυγχάνεται με μείωση της κατεργασίας εδάφους, είτε αυτό είναι αβαθής κατεργασία, είτε κατεργασία σε λωρίδες, είτε ακατεργασία. Το σύνολο αυτών των ενεργειών θα μας οδηγήσει σε υγιή εδάφη που θα εξασφαλίζουν υψηλές αποδόσεις με χαμηλό κόστος παραγωγής και σημαντικές υπηρεσίες στο οικοσύστημα. Για τις τελευταίες μπορούν οι αγρότες να διεκδικήσουν ανταπόδοση από το κοινωνικό σύνολο ή από άλλους χρήστες των υπηρεσιών αφαίρεσης αερίων του θερμοκηπίου από την ατμόσφαιρα, όπως η ανθρακοδέσμευση. 

Είναι κρίσιμο στοιχείο να αποκτήσει η χώρα πολιτική προστασία του εδάφους, κάτι που δε φαίνεται να καταλαβαίνει το πολιτικό σύστημα της χώρας.

Η ενέργεια είναι ένα άλλο στοιχείο κρίσιμο για τη ζωή του πλανήτη. Σήμερα καταναλώνουμε τεράστιες ποσότητες ενέργειας με χρήση ορυκτών καυσίμων. Έχουμε δύο προβλήματα. Το ορυκτά καύσιμα παράγουν αέρια του θερμοκηπίου που δημιουργούν την κλιματική αλλαγή και υπάρχουν σε περιορισμένες ποσότητες, που σε κάποια χρόνια θα τελειώσουν. Επομένως, πρέπει να μειώσουμε όσο περισσότερο μπορούμε την κατανάλωση ενέργειας, αναπτύσσοντας ταυτόχρονα ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. 

Μία από αυτές είναι η υδροηλεκτρική (ΥΗ) ενέργεια που παράγεται από την ενέργεια του νερού που πέφτει σε ορεινούς όγκους.

Ο συνδυασμός με ταμιευτήρες νερού εξασφαλίζει παραγωγή ενέργειας όλον τον χρόνο. Η χώρα μας είναι γεμάτη βουνά, όπου θα μπορούσαν να δημιουργηθούν ταμιευτήρες με υδατοπτώσεις. Σημειώστε ότι σήμερα εκμεταλλευόμαστε μόλις το 35% του ΥΗ δυναμικού της χώρας και ότι οι ταμιευτήρες συνδυάζονται με την αποτροπή πλημμυρών και την εξασφάλιση νερού για τις ανάγκες άρδευσης, ιδιαίτερα σε περιόδους ξηρασίας. Η χώρα είναι διάσπαρτη με ημιτελή φράγματα, που χάρη στην έλλειψη αποφασιστικότητας του πολιτικού συστήματος παραμένουν σε αδράνεια με τεράστια υπενδεδυμένα ποσά. Η ΥΗ ενέργεια έχει και ένα σημαντικό πλεονέκτημα, ότι όλη η επένδυση (φράγμα κ.λπ.) εκτός από τα μηχανήματα παραγωγής ενέργειας, γίνεται με ελληνικά υλικά. Ένα δεύτερο, ότι μπορεί να καλύπτει ζήτηση αιχμής, αλλά και να δημιουργεί σχετικά εύκολα συστήματα αντλιοταμίευσης για αποθήκευση ενέργειας. Εμείς, βέβαια, προτιμούμε να εισάγουμε ενέργεια από τον πυρηνικό σταθμό της Βουλγαρίας, παρά να παράγουμε καθαρή ενέργεια από το νερό. Αυτό θεωρείται οικολογική συνείδηση.

Επιπλέον, η γεωργία είναι ένας μεγάλος καταναλωτής ενέργειας και παραγωγός αερίων του θερμοκηπίου. Η συνολική παραγωγή ΑτΘ από το σύστημα διατροφής φτάνει στο 30% των παγκόσμιων εκπομπών, ενώ η στενή γεωργική παραγωγή είναι κοντά στο 15%. Η ενέργεια καταναλώνεται άμεσα σε μορφή υγρών καυσίμων ή ηλεκτρικής ενέργειας, αλλά και έμμεσα, καθώς όλες οι εισροές χρειάζονται ενέργεια για να παραχθούν. Πρακτικές, όπως η μειωμένη κατεργασία, σωστή εφαρμογή λιπασμάτων, φυτοφαρμάκων και νερού, η σωστή χρήση του μηχανικού εξοπλισμού, οδηγούν σε μείωση της κατανάλωσης ενέργειας. Οι νέες τεχνολογίες που αρχίζουν να εφαρμόζονται στη διαχείριση των αγροκτημάτων μπορούν να συμβάλουν ουσιαστικά στη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας.

Στα τρία σημειώματα προσπάθησα να δώσω μια εικόνα της σημασίας της σωστής διαχείρισης των φυσικών πόρων νερό, έδαφος και ενέργεια για τον πρωτογενή τομέα και την κοινωνία. Είναι κρίσιμο να συζητήσουμε ως κοινωνία τα προβλήματα και να επιβάλλουμε στο πολιτικό σύστημα να αναπτύξει πολιτικές που θα συμβάλλουν στη σωστή διαχείριση. Οι πολιτικές δεν πρέπει απλώς να συμφωνηθούν από όλα τα κόμματα, αλλά και να μεταφερθούν στους αγρότες που θα τα εφαρμόσουν. Αντί να μοιράζουμε επιδοτήσεις και αποζημιώσεις για συλλογή ψήφων, να τις στοχεύσουμε σε αμοιβές των παραγωγών για τις υπηρεσίες που προσφέρουν στο οικοσύστημα και το κοινωνικό σύνολο. Αυτό πρέπει να το κάνει παράλληλα με την ΚΑΠ μια Εθνική Αγροτική Πολιτική, που θα στοχεύει επιπλέον και στην αύξηση του εισοδήματος των αγροτών, αλλά και του ΑΕΠ της χώρας. Έχουμε ελπίδες;

Υ.Γ.: Στις δύο φωτογραφίες φαίνεται το φράγμα Μεσοχώρας και ο σταθμός παραγωγής ηλεκτρισμού εγκαταλελειμμένα από το 2001. Μία από τις εξηγήσεις για τη χαμηλή παραγωγικότητα της οικονομίας και τις χαμηλές αμοιβές στη χώρα μας.

* Θεοφάνης Γέμτος, Γεωπόνος, ομότιμος Καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, μέλος της Ε.Δ.Υ.ΘΕ.

Πηγή :  ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ

Eνημερωθείτε για τα νέα του blog

- Από την σελίδα μας στο fb

- Από την ομάδα μας στο fb