«Διερεύνηση της οικονομικής βιωσιμότητας των ελληνικών αγροτικών εκμεταλλεύσεων ανά είδος παραγωγικής εξειδίκευσης»* - Σχόλια του Αθανασίου Νικάκη**

 

 

Στο άρθρο της κας Ιωάννας Ρεζίτη* με τίτλο «Διερεύνηση της οικονομικής βιωσιμότητας των ελληνικών αγροτικών εκμεταλλεύσεων ανά είδος παραγωγικής εξειδίκευσης» - (ΚΕΠΕ, Οικονομικές Εξελίξεις, τεύχος 43, 2020, σσ. 88-99), εξετάζεται η οικονομική βιωσιμότητα των Ελληνικών αγροτικών εκμεταλλεύσεων ανά κατηγορία ΤΟΠ (1) και σε συνολικό επίπεδο ανά είδος παραγωγικής εξειδίκευσης χρησιμοποιώντας τη βάση δεδομένων FAND (Farm Accounting Data Network) ή Rica (Réseau  d'information sur la comptabilité Agricole) ή ΔΙΓΕΛΠ (Δίκτυο Γεωργικής Λογιστικής Πληροφορήσης) της περιόδου 2015-2018 (2).

Από τα στοιχεία της βάσης δεδομένων προσδιορίζονται, εκτός των άλλων, οι δείκτες :

α) κερδοφορίας και β) παραγωγικότητας

Για τον πρώτο δείκτη, τα αποτελέσματα δείχνουν ότι μόνο οι εκμεταλλεύσεις  των καρποφάγων και των βοοειδών αύξησαν την κερδοφορία τους κατά την εξεταζόμενη περίοδο.

Τέσσερις από τις δώδεκα εκμεταλλεύσεις παρουσιάζουν ζημία, ενώ συνολικά παρατηρείται μείωση του περιθωρίου κέρδους κατά 20%.

Για τον δεύτερο δείκτη, τα αποτελέσματα δείχνουν ότι η παραγωγικότητα φθίνει σε όλες τις εκμεταλλεύσεις, εκτός από τις εκμεταλλεύσεις καρποφάγων.

Ας δούμε τα συμπεράσματα της κας Ρετζίτη :

[Η ανάλυση DuPont που ακολουθήσαμε μας δίνει τη δυνατότητα να εντοπίσουμε και να αξιολογήσουμε τους βασικούς παράγοντες που έχουν σημαντικό αντίκτυπο στις οικονομικές δραστηριότητες των ελληνικών εκμεταλλεύσεων κατά την περίοδο 2015- 2018. Οι χρηματοοικονομικοί δείκτες (ανάλυση κερδοφορίας) απόδοση ιδίων κεφαλαίων, απόδοση χρησιμοποιούμενου κεφαλαίου και η παραγωγικότητα των συντελεστών παραγωγής χρησιμοποιούνται για την αξιολόγηση της οικονομικής βιωσιμότητας των εκμεταλλεύσεων.

Οι περισσότερες εκμεταλλεύσεις έρχονται αντιμέτωπες με δυσμενείς αλλαγές ως προς την απόδοση των ιδίων κεφαλαίων, όπου κυρίως όλες οι αλλαγές της απόδοσης των ιδίων κεφαλαίων επηρεάζονται από τις μεταβολές στην κυκλοφοριακή ταχύτητα ενεργητικού και στο περιθώριο κέρδους, ενώ η επίδραση των ξένων κεφαλαίων είναι μηδενική λόγω της κάλυψης των υποχρεώσεων με ίδια κεφάλαια.

Πολλές εκμεταλλεύσεις παρουσιάζουν ζημία που οφείλεται είτε σε χαμηλές τιμές εκροών λόγω αυξημένου ανταγωνισμού είτε λόγω μείωσης παραγωγής. Συνολικά, οι εκμεταλλεύσεις μείωσαν το περιθώριο κέρδους (συνολικά κατά 20%). Φαίνεται ότι η οργάνωση σε Ομάδες Παραγωγών θα μπορούσε να συμβάλει σε αύξηση της διαπραγματευτικής δύναμης των αγροτών και στη μείωση του κόστους παραγωγής πετυχαίνοντας υψηλότερες τιμές.

Όλες οι εκμεταλλεύσεις, εκτός από από  αυτές των κηπευτικών και καρποφάγων, δεν χρησιμοποιούν τα περιουσιακά στοιχεία τους αποτελεσματικά. Η συμβουλευτική για καλύτερη διαχείριση της εκμετάλλευσης (αξιοποίηση του συστήματος γεωργικών συμβούλων της ΚΑΠ) είναι απαραίτητη. Η μειωμένη απόδοση ιδίων κεφαλαίων δείχνει ότι οι παραγωγοί είτε υπερεπένδυσαν κεφάλαια, τα οποία δεν απασχολήθηκαν πλήρως παραγωγικά, είτε είχαν μειωμένα κέρδη λόγω δυσμενών συνθηκών (οικονομική κρίση).

Η αρνητική τάση της απόδοσης απασχολουμένου κεφαλαίου για όλες τις εκμεταλλεύσεις (εκτός των καρποφάγων) επηρεάστηκε κυρίως από την αρνητική μεταβολή του χρησιμοποιηθέντος κεφαλαίου. Το 2018 χαρακτηρίζεται ως έτος με μειούμενη αποδοτικότητα ενεργητικού σε σχέση με το 2015.

Η μείωση της παραγωγικότητας σε όλες σχεδόν τις εκμεταλλεύσεις επιβάλλει τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας των συντελεστών παραγωγής μέσω της διάχυσης νέων τεχνολογιών και καινοτομίας στην παραγωγική διαδικασία. Προς αυτή την κατεύθυνση η βέλτιστη αξιοποίηση των μέτρων του Πυλώνα ΙΙ της ΚΑΠ είναι απαραίτητη. Ενδεικτικά αναφέρουμε τα μέτρα: δράσεις μετάδοσης γνώσης και ενημέρωσης, επενδύσεις σε υλικά στοιχεία του ενεργητικού, σύσταση ομάδων και οργανώσεων παραγωγών, γεωργοπεριβαλλοντικά και κλιματικά μέτρα, συνεργασία και τεχνική υποστήριξη. Η παρούσα εργασία αποτελεί μία πρώτη προσέγγιση της διερεύνησης της οικονομικής βιωσιμότητας και ίσως τα αποτελέσματά της να βοηθήσουν τους αρμόδιους σχετικούς φορείς να στοχεύσουν σε εξειδικευμένη άσκηση πολιτικής. Παράλληλα, τα αποτελέσματα μπορούν να ωφελήσουν τους ίδιους τους παραγωγούς στη λήψη ουσιαστικών αποφάσεων για τη βιωσιμότητα των εκμεταλλεύσεων.

Περίληψη Ο σκοπός του άρθρου είναι να εξετάσει την οικονομική βιωσιμότητα των ελληνικών αγροτικών εκμεταλλεύσεων, σε συνολικό επίπεδο ανά είδος παραγωγικής εξειδίκευσης, χρησιμοποιώντας τη βάση δεδομένων FADN (Farm Accounting Data Network), για την περίοδο 2015- 2018. Η εμπειρική εφαρμογή εστιάζεται στον υπολογισμό των δεικτών κερδοφορίας και παραγωγικότητας. Για τον πρώτο δείκτη, η εξίσωση DuPont χρησιμοποιείται για να προσδιορίσουμε την απόδοση των εκμεταλλεύσεων, αλλά και τους παράγοντες που επηρεάζουν την κερδοφορία τους. Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι μόνο οι εκμεταλλεύσεις των καρποφάγων και των βοοειδών αύξησαν την κερδοφορία τους κατά την εξεταζόμενη περίοδο. Τέσσερις από τις δώδεκα εκμεταλλεύσεις παρουσιάζουν ζημία, ενώ συνολικά παρατηρείται μείωση του περιθωρίου κέρδους κατά 20%. Εκτός από τις εκμεταλλεύσεις των καρποφάγων, η παραγωγικότητα φθίνει σε όλες τις υπόλοιπες εκμεταλλεύσεις.]

* Ερευνήτρια Κέντρου Προγραμματισμού και Οικονομικών Ερευνών (ΚΕΠΕ). E-mail: ireziti@kepe.gr

Ολόκληρο το άρθρο της κας Ιωάννας Ρεζίτη θα βρείτε εδώ

Σχόλια από τον Αθανάσιο Νικάκη**

Η "Γεωργική εκμετάλλευση" του αγροτικού τομέα της οικονομίας είναι μια "οικονομοτεχνική μονάδα" ( επιχείρηση).
Η παραγωγική διαδικασία ολοκληρώνεται στο χωράφι ή το σταύλο. Η επιχειρηματική διαδικασία ολοκληρώνεται στο Ταμείο. Ένας αρχηγός γεωργικής εκμετάλλευσης μπορεί να είναι άριστος τεχνικός παραγωγής, αλλά όχι και τόσο επιτυχημένος επιχειρηματίας.
Ένα εξαιρετικά ποιοτικό αγροτικό προϊόν (παραγωγική διαδικασία) έχει " οικονομική αξία" αν πωληθεί.
Ένα εξαιρετικά ποιοτικό αγροτικό προϊόν αν δεν πωληθεί έχει μηδενική αξία, η οποία καταγράφεται στο Ταμείο ως ζημία.
Στον αγροτικό χώρο επικρατεί " ολιγοψωνιο" (πολλοί πωλητές αγρότες λίγοι αγοραστές έμποροι-μεταποιητές) και οι τιμές διαμορφώνονται από τους αγοραστές σε βάρος των πωλητών αγροτών.
Η κατάσταση μπορεί να αντιμετωπισθεί από τους αγρότες :
1) Με τη δημιουργία συλλογικών μορφών δράσης :
Όπως οι Ομάδες παραγωγών &  Γεωργικοί Συνεταιρισμοί 
στη λογική της ιδιωτικής πρωτοβουλίας συλλογικής μορφής (με κρατική βοήθεια μεν, αλλά όχι με κρατική κηδεμόνευση), έτσι ώστε οι αγρότες να πετύχουν : Ισχυρή διαπραγματευτική δύναμη  & Οικονομίες μεγέθους.
 Η θεωρία της διαπραγματευτικής δύναμης διατυπώνεται ως εξής :
"Όταν δύο μέρη συναλλάσσονται, τότε αυτός που έχει δομή μονοπωλίου/ μονοψωνίου ή έστω ολιγοπωλίου/ολιγοψωνίου, έχει την δύναμη να προσδιορίσει την τιμή ενός προϊόντος σε όποιο ύψος θέλει, όταν το άλλο συναλλασσόμενο μέρος έχει δομή τέλειου ανταγωνισμού." - John Galbraith
Το άλλο σκέλος της θεωρίας αναφέρεται στις οικονομίες μεγέθους (π.χ. μαζική προμήθεια σπόρων, φαρμάκων, λιπασμάτων, ζωοτροφών κ.ά.), που πραγματοποιούν οι ομάδες παραγωγών και οι συνεταιρισμοί κατά την εκτέλεση διαφόρων δραστηριοτήτων (παραγωγή, μεταποίηση, εμπορία αγροτικών προϊόντων κλπ.).
 2) Με καθετοποίηση της παραγωγής :
Ώστε να διαθέτουν στην αγορά "τελικό προϊόν"   για τον καταναλωτή και όχι πρώτη ύλη για περαιτέρω επεξεργασία.
Σε μια ελεύθερη οικονομία οι τιμές διαμορφώνονται με διαπραγμάτευση πωλητών και αγοραστών (Τιμές Αγοράς)
Το κράτος νομοθετεί το πλαίσιο λειτουργείας της Αγοράς. Σε μια κεντρικά σχεδιαζόμενη οικονομία οι τιμές καθορίζονται από το κράτος ( Διοικητικές Τιμές ).
 ** Ο Αθανάσιος Νικάκης είναι γεωπόνος. Υπηρέτησε κατά καιρούς τα Προγράμματα Αγροτικής Ανάπτυξης του ΥΠΑΑΤ : Rica, ΟΔΓΕ,Leader, Σχέδια Βελτίωσης Γεωργικών Εκμεταλλεύσεων κ.α.

(1) ΤΟΠ Εφαρμόζεται, όσον αφορά το Δίκτυο Γεωργικής Λογιστικής Πληροφόρησης της ΕΕ - ΤΟΠ Καρποφάγα : χοιροτροφικές, πτηνοτροφικές εκμεταλλεύσεις ή και συνδυασμοί αυτών. 
(2) ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ αριθμός 79/65 ΕΟΚ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ της 15ης Ιουνίου 1965 : 
"περί δημιουργίας δικτύου γεωργικής λογιστικής πληροφορήσεως επί εισοδημάτων και της οικονομικής λειτουργίας των γεωργικών εκμεταλλεύσεων στην Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα" - https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/HTML/?uri=CELEX:32008R1242&from=EN

  Ενημερωθείτε για τα νέα του blog "Νερά - Γεωργία - Περιβάλλον" :

- Από την σελίδα μας στο fb​

- Από την ομάδα μας στο fb