Νερά - Γεωργία - Περιβάλλον: Οι προοπτικές της Ελληνικής Γεωργίας - Νέα ΚΑΠ και στρατηγικό σχέδιο

Η συζήτηση για τη νέα ΚΑΠ (2023-2030) ξεκίνησε το 2018 με σχετική πρόταση της Επιτροπής. Η νέα ΚΑΠ θα βασίζεται σε τρεις πυλώνες :

Την πράσινη ανάπτυξη της Ευρώπης
Την πολιτική από το αγρόκτημα στο πιάτο του καταναλωτή
Την πολιτική για τη βιοποικιλότητα

Οι στόχοι της πρότασης της Επιτροπής εστιάζονται :

Στην εξασφάλιση ενός σταθερού οικονομικού μέλλοντος για τους αγρότες
Στην υιοθέτηση υψηλών φιλόδοξων στόχων για περιβαλλοντικά μέτρα και μέτρα προσαρμογής στη κλιματική αλλαγή και συμβολή της γεωργίας στην άμβλυνσή της
Στην εξασφάλιση της διατήρησης της θέσης του αγροτικού τομέα στη καρδιά της Ευρωπαϊκής κοινωνίας.

Η πράσινη ανάπτυξη της Ευρώπης

Το πρόγραμμα αυτό στοχεύει στη δημιουργία μιας Ευρωπαϊκής βιώσιμης (αειφορικής) οικονομίας προσαρμοσμένης στην προσαρμογή και αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Στόχοι της είναι :

Ο μηδενισμός των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου μέχρι το 2050, δηλαδή η ανάπτυξη μιας οικονομίας μηδενικού αποτυπώματος άνθρακα
Η οικονομική ανάπτυξη να γίνει ανεξάρτητη από τη χρήση φυσικών πόρων
Κανείς πολίτης και καμία περιοχή να μη μείνει πίσω στην ανάπτυξη της Ευρώπης.

Είναι μια γενική πολιτική της ΕΕ και σε αυτή εντάσσονται μέτρα που έλαβε ή λαμβάνει η χώρα όπως η απολιγνιτοποίηση, η στροφή στις ΑΠΕ (εκτός υδροηλεκτρικής ενέργειας για κάποια περίεργο λόγο που δεν μπορώ να καταλάβω) και περιέργως και στο φυσικό αέριο, εξοικονόμηση ενέργειας με μονώσεις κτιρίων κλπ.

Ο αγροδιατροφικός τομέας έχει το δικό του μερίδιο στην πράσινη ανάπτυξη. Συμβάλλει στο 15% περίπου των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου (καύσιμα, υλικά εξοπλισμού και υποδομών, λιπάσματα, φυτοφάρμακα, μεθάνιο από τα στομάχια των μηρυκαστικών). Χρησιμοποιεί σε μεγάλο βαθμό τους φυσικούς πόρους έδαφος και νερό ενώ παράγει σημαντικές ποσότητες αποβλήτων κάθε μορφής (απόβλητα στάβλων, υπολείμματα καλλιεργειών και βιομηχανίας μεταποίησης προϊόντων).

Ταυτόχρονα επηρεάζει τη βιοποικιλότητα τόσο στο έδαφος όσο και πάνω από αυτό. Έχει επί πλέον ένα τεράστιο πλεονέκτημα που μπορεί να συμβάλλει στη διαχείριση της κλιματικής κρίσης. Τη δυνατότητα απορρόφησης διοξειδίου του άνθρακα από τη ατμόσφαιρα και αποθήκευσης κυρίως στο έδαφος αλλά και στις δενδρώδεις καλλιέργειες και τα δάση ευρύτερα.

Ένα επίσης σημαντικό στοιχείο του αγροδιατροφικού τομέα είναι η δυνατότητα υποδοχής και ανακύκλωσης αποβλήτων των άλλων τομέων της οικονομίας και της ανθρώπινης διαβίωσης και η προοπτική να συμβάλλει στην επωφελή ανακύκλωση πολλών από αυτά με ταυτόχρονη ενεργειακή αξιοποίηση και υποκατάσταση εισροών (λιπασμάτων) στη γεωργία.

Επομένως ο αγροδιατροφικός τομέας αποτελεί σημαντικό κομμάτι της πολιτικής πράσινης ανάπτυξης της Ένωσης.

H Πολιτική από το αγρόκτημα στο πιάτο του καταναλωτή

Η πολιτική αυτή αναφέρεται στην ανάπτυξη του γεωργικού τομέα μέχρι το 2030 με ειδικότερους στόχους :

Εξασφάλιση των Ευρωπαίων καταναλωτών ότι θα έχουν πρόσβαση σε υγιεινά, λογικού κόστους προϊόντα που παράγονται από βιώσιμα (αειφορικά) αγροκτήματα,
Προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή (προσαρμογή - αντιμετώπιση και άμβλυνσή της),
Προστασία του περιβάλλοντος και της βιοποικιλότητας,
Εξασφάλιση ενός λογικού εισοδήματος στους αγρότες που θα εξασφαλίσουν τη ζωή τους,
Αύξηση της βιολογικής γεωργίας.

Οι στόχοι αυτοί έχουν εξειδικευτεί σε :

Μείωση της χρήσης επικίνδυνων χημικών και φυτοφαρμάκων κατά 50% μέχρι το 2030,
Μείωση των απωλειών θρεπτικών στοιχείων κατά 50%,
Μείωση της χρήσης λιπασμάτων κατά 20%,
Μείωση των αντιβιοτικών και μικροβιοκτόνων στις ζωικές εκμεταλλεύσεις και τις υδατοκαλλιέργειες κατά 50%,
Να αυξηθεί κατά 25% η καλλιεργούμενη με βιολογική γεωργία μέχρι το 2030.

Όπως είναι φανερό οι στόχοι της ΕΕ είναι ιδιαίτερα φιλόδοξοι και χρειάζεται ιδιαίτερη προσπάθεια για να επιτευχθούν όχι μόνο από τη μεριά των παραγωγών αλλά και της έρευνας και της μεταφοράς της γνώσης στους αγρότες.

H Πολιτική για τη βιοποικιλότητα

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η διατήρηση της βιοποικιλότητας του πλανήτη είναι κρίσιμη για την επιβίωσή μας σε αυτόν. Ένα μεγάλο μέρος της οικονομίας εξαρτάται από τη βιοποικιλότητα και τη διατήρηση των οικοσυστημάτων. Το καθάρισμα του αέρα και του νερού σχετίζονται με αυτή. Ειδικότερα η γεωργία επηρεάζεται άμεσα από αυτή καθώς πολλές από τις διεργασίες στο έδαφος και στον αέρα στηρίζονται σε δράσεις οργανισμών που συμβιώνουν με τα φυτά και συμβάλλουν στη παραγωγή ή που ως παράσιτα τη μειώνουν. Ίσως πολλοί αγρότες να μην το εκτιμούν. Ένα μεγάλο μέρος της γονιμοποίησης των φυτών στηρίζεται στη βιοποικιλότητα (μέλισσες κλπ).

Στόχοι της επιτροπής είναι :

Να προστατευτεί η βιοποικιλότητα στο 30% του εδάφους και της θάλασσας της ΕΕ, κυρίως με καλύτερη προστασία των δασών και εξορθολογισμό της αλιείας,
Να γίνει προσπάθεια βελτίωσης υποβαθμισμένων περιοχών και εδαφών,
Η δημιουργία περιοχών με βιολογική γεωργία και υψηλή βιοποικιλότητα,
Η διατήρηση και προστασία των επικονιαστών.

Στρατηγικό σχέδιο για τον αγροδιατροφικό τομέα

Όλα αυτά τα στοιχεία θα πρέπει να περιληφθούν σε ένα στρατηγικό σχέδιο που θα αναπτύξει η κάθε χώρα της Ένωσης.

Το σχέδιο θα πρέπει να εγκριθεί και να αξιολογείται. Τι κακό με αυτούς του Ευρωπαίους να ..αξιολογούν ότι κάνουν !

Εμείς εδώ έχουμε αλλεργία στις αξιολογήσεις αλλά ελπίζω να αναγκαστούμε να προσαρμοστούμε και να μη βολευτούμε με προγράμματα όπως της νιτρορύπανσης που δίνουν επιδοτήσεις χωρίς υποχρεώσεις.

Στα τέλη του 2020 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσιοποίησε τις συστάσεις της προς την κάθε χώρα μέλος, για την προετοιμασία των στρατηγικών σχεδίων για την ΚΑΠ.

Η πρόταση της ΕΕ για την Ελλάδα περιέχει 17 συστάσεις, χωρισμένες σε τέσσερις ενότητες, τις οποίες ο αναγνώστης μπορεί να βρει στο σχετικό δημοσίευμα (Ύπαιθρος Χώρα).

Ας δούμε όμως τι μας προτείνει και συνιστά η ΕΕ. Έχουμε τέσσερις τομείς - στόχους :

Ανθεκτικός γεωργικός τομέας

Εδώ αναφέρονται στόχοι ανακατανομής των άμεσων επιδοτήσεων αλλά και μέτρα προστασίας του περιβάλλοντος και των βοσκοτόπων καθώς και μέτρα για την οργάνωση των παραγωγών και των αγορών.

Περιβάλλον και γεωργία

Αναφέρεται σε μέτρα προώθησης της παραγωγής βιοενέργειας (πχ μεθανική ζύμωση), σε μείωση των απωλειών θρεπτικών στοιχείων με ορθή διαχείριση εδαφών, ορθή διαχείριση υδάτων (εξοικονόμηση νερού, διαχείριση δικτύων, εκσυγχρονισμό υποδομών), αύξηση της βιολογικής γεωργίας (ελπίζω με υποχρεωτικές πωλήσεις της παραγωγής), αξιολόγηση του τοπίου προστατευόμενων περιοχών, αύξηση δέσμευσης άνθρακα στη γεωργία (δάση, έδαφος), λήψη μέτρων για την αντιμετώπιση πλημυρών και πυρκαγιών δασών.

Ενίσχυση του κοινωνικού και οικονομικού ιστού στην ύπαιθρο

Με δημιουργία ευνοϊκού περιβάλλοντος για τους νέους αγρότες και βελτίωση της ιατρικής περίθαλψης. Καλή διαχείριση φυτοπροστατευτικών προϊόντων και αντιβιοτικών.

Καινοτομία και ψηφιοποίηση

Εδώ αναφέρεται στην διάδοση των ψηφιακής γεωργίας που θα συμβάλλει σε όλες τις πιο πάνω δράσεις αλλά και υιοθέτηση καινοτομιών σε σύνδεση με την σχετική έρευνα.

Σε όλα αυτά υπάρχουν προτροπές για βελτίωση της εκπαίδευσης των αγροτών, την ανάπτυξη συστημάτων συμβούλων (κάποιας μορφής γεωργικών εφαρμογών) που θα βοηθήσει τους αγρότες στην υιοθέτηση και τη σωστή εφαρμογή των προτάσεων και σύνδεσης έρευνας γεωργικής παραγωγής.

Όπως δείχνουν τα στοιχεία θα αναγκαστούμε να κάνουμε ένα στρατηγικό σχεδιασμό για τη γεωργία μας που θα πρέπει να περιλάβει :

Αναδιάρθρωση καλλιεργειών (για να εξασφαλίσει το εισόδημα των αγροτών),
Ορθή διαχείριση των φυσικών πόρων :

Έδαφος (προστασία από διάβρωση, γονιμότητα - υγεία),
Νερό (ταμιεύσεις, εξοικονόμηση),
Ενέργεια (εξοικονόμηση, εξορθολογισμός καλλιεργητικών εργασιών),
Θρεπτικά στοιχεία (ορθή διαχείριση εδάφους, ανακύκλωση υλικών).

Όλα αυτά προϋποθέτουν σύστημα εκπαίδευσης των αγροτών, σύστημα παροχής συμβουλών και σύνδεση με την έρευνα και ανάπτυξη καινοτόμων προϊόντων, βελτίωση της αλυσίδας τροφοδοσίας των καταναλωτών με ενίσχυση του ρόλου των αγροτών για τη παραγωγή υγιεινών και υψηλής ποιότητας προϊόντων, αλλά και μέτρα βελτίωσης της ποιότητας ζωής των αγροτών και προσέλκυσης νέων.

Περιμένουμε με ενδιαφέρον να τα δούμε.

Σε επόμενο κείμενο θα ασχοληθούμε με τις προτάσεις μας για ένα στρατηγικό σχεδιασμό της Ελληνικής Γεωργίας

* Ο Φάνης Γέμτος, είναι γεωπόνος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας

Ενημερωθείτε για τα νέα του blog "Νερά - Γεωργία - Περιβάλλον" :

- Από την σελίδα μας στο fb

- Από την ομάδα μας στο fb