Συνήθως στο τέλος κάθε χρονιάς γίνεται
ένας απολογισμός για το τι πραγματοποιήθηκε σε κάθε τομέα της
οικονομίας. Δεν έχω τις δυνατότητες να κάνω μια πλήρη αξιολόγηση του
αγροτικού τομέα αλλά θα ήθελα να αναφερθώ σε ορισμένα θέματα που με
εντυπωσίασαν και να τα κρίνω.
Το 2019 έληξε και μαζί του μια σειρά από
πολιτικές της προηγούμενης κυβέρνησης. Θα θυμηθώ ένα πρόγραμμα που τόσο
διαφημίστηκε : της καλλιέργειας και μεταποίησης της κάνναβης.
Μέχρι δημοσιογράφοι της ΕΡΤ διαπίστωναν
ότι θα έλυνε το πρόβλημα διαχείρισης του νερού στη Θεσσαλία !!!
Αγρότες καλλιέργησαν το φυτό,
επιχειρηματίες επένδυσαν σε ένα πρόγραμμα που προφανώς δεν έτυχε καμιάς σοβαρής
μελέτης και προετοιμασίας. Αγρότες έμειναν με τη παραγωγή τους στο χωράφι γιατί
κανείς δεν φρόντισε να μελετήσει πως θα συγκομιστεί ή που θα
πωληθεί. Ο επόμενος Υπουργός (της νέας κυβέρνησης μετά τις εκλογές)
κατά τα γνωστά δεν ασχολήθηκε με το πρόγραμμα. Καμία αξιολόγηση
καμία επίρριψη ευθυνών ή αξιοποίηση τυχόν θετικών στοιχείων. Πάμε
στα επόμενα.
Ένα δείγμα για να καταλάβουμε γιατί δεν
μαθαίνουμε από τα παθήματα.
Η προηγούμενη κυβέρνηση φρόντισε να
χρησμοδοτήσει μελέτες που έδειχναν ότι η Θεσσαλία έχει μικρό
πρόβλημα διάβρωσης εδαφών (!!!) και ότι τα προγράμματα νιτρορύπανσης,
βιολογικής γεωργίας και εξισωτικών αποζημιώσεων συμβάλλουν στη
μείωση της διάβρωσης (!!!!).
Μια καλή βάση για να συνεχίσουμε τα ίδια
χωρίς να ασχοληθούμε με τη καταστροφή εδαφών από διάβρωση και να συνεχίσουμε
τις ίδιες πολιτικές (μέχρι επιδοτήσεις νιτρορύπανσης σε ξηρικά χωράφια
κατάφεραν να δώσουν και έψαχναν να βρουν γεωτρήσεις στις δηλώσεις
ΟΣΔΕ) για να μη χρειαστεί να ασχοληθούμε με οτιδήποτε χρειάζεται
στρατηγική και σχεδιασμό τουλάχιστον μεσοπρόθεσμο.
Στο τέλος του έτους (2019) είχαμε μια
μεγάλη ελπίδα. Ο πρωθυπουργός της χώρας ανακοίνωσε ότι σε δύο (!!!) χρόνια θα
λειτουργήσει το ΥΗ έργο της Μεσοχώρας ενώ θα προχωρήσουν και
τα έργα της Συκιάς.
Με την έλευση του 2020 το Υπουργείο
Γεωργίας συνέχισε το βαθύ του ύπνο. Καμία συζήτηση για αναδιάρθρωση
καλλιεργειών (φυσικά όλοι συνεχίζουν να μιλούν για τους κύκλους εργασιών του
Ισραήλ και της Ολλανδίας δίκην ρεπόρτερ), καμία συζήτηση για σύνδεση έρευνας
παραγωγής, καμία συζήτηση για οργάνωση συστήματος γεωργικών εφαρμογών που θα
συμβουλεύει και καθοδηγεί του αγρότες, καμία συζήτηση για εκπαίδευση αγροτών
και νέων αγροτών, καμία συζήτηση για ταμίευση του χειμερινού νερού και χρήση
του το καλοκαίρι για τις αρδεύσεις.
Κάποια συζήτηση, με εντολή του Πρωθυπουργού, για
καταγραφή των υπαρχόντων και μελέτη νέων έργων υποδομής για τις αρδεύσεις
(συστήματα κλειστών αγωγών μεταφοράς και διανομής νερού), δεν φάνηκε
– μέχρι σήμερα – να προχωράει. Καμία συζήτηση για το
εξωφρενικό κόστος άρδευσης με νερά που τουλάχιστον στην Ανατολική Θεσσαλία αλλά
και σε άλλες περιοχές κινδυνεύουν από είσοδο θαλασσινού νερού.
Στα Σχέδια Διαχείρισης Υδάτων (ΣΔΥ) τόσο του 2014 όσο
και του κ. Φάμελλου (2017) καταγράφεται το έλλειμα των υπόγειων υδροφορέων σε 3
δις κ.μ νερού, ενώ ταυτόχρονα αναφέρονται τα έργα ταμίευσης νερού που πρέπει να
εκτελεστούν.
Ξεκίνησε καμία προσπάθεια να γίνει μια
μελέτη ταξινόμησης των έργων ανάλογα με τη σημασία τους και το κόστος ανά κ.μ.
νερού ; Ξεκίνησε καμία μελέτη για «ωρίμανση» έργων ταμίευσης νερού ώστε να
εκτελεστούν μόλις βρεθούν χρήματα όπως τα δις που αναμένουμε να έρθουν από το
ταμείο Ανάκαμψης ;
Όχι, ούτε από τη Κεντρική Κυβέρνηση ούτε από τη
Περιφέρεια Θεσσαλίας έγινε καμία κίνηση. Μόνο υλοποίηση κάποιων διάσπαρτων
έργων κλειστών αγωγών.
Και αρχίζουμε ήδη να
βλέπουμε στροφή προς ξηρικές καλλιέργειες που θα σημάνουν μείωση του κύκλου
εργασιών της γεωργίας (και των Θεσσαλικών αγορών) καθώς το κόστος άρδευσης
κάνει ασύμφορες αρδευόμενες καλλιέργειες.
Βέβαια ήρθε η έκθεση Πισσαρίδη ( ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, 14/12/2020) να τονίσει όλες τις παθογένειες της
χώρας και ιδιαίτερα του πρωτογενούς τομέα. Δεν διαπίστωσα να ίδρωσε
το αυτί κανενός πολιτικού. Οι μεν το προσπέρασαν ως
νεοφιλελεύθερο οι δε δεν έκαναν τίποτα. Λες και η ανάπτυξη
της χώρας δεν περνά από δημιουργία υποδομών και συνθηκών ανάπτυξης της
παραγωγής για να παράγουμε προϊόντα που θα πουλάμε στις αγορές ώστε να
εξασφαλίζουμε πόρους για να ζούμε καλά αλλά είναι θέμα ιδεολογίας.
Ανεξάρτητα από την εκάστοτε Κυβέρνηση η ανταγωνιστική
παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών εξασφαλίζουν το επίπεδο ζωής μας και
όχι τα δανεικά που μοιράζαμε τα χρόνια πριν από τη κρίση του 2010 και μας
έφεραν τα μνημόνια.
Φυσικά το Υπουργείο αλλά και οι αγροτοσυνδικαλιστές συνέχισαν το γνωστό μοτίβο της συζήτησης των
επιδοτήσεων κάτω από το τραπέζι χωρίς πρόγραμμα και στόχους. Να επιδοτηθεί το
πετρέλαιο με λίγα € το στρέμμα όταν η άρδευση, ακόμα
και στον ΤΟΕΒ Ταυρωπού με επιφανειακά νερά και ένα απαρχαιωμένο δίκτυο ανοικτών
αγωγών, κοστίζει τελικά λόγω έλλειψης ηλεκτροδότησης για τις αρδεύσεις
φυτρώματος περισσότερο από 50 €/στρέμμα.
Η έλλειψη έργων υποδομής (Φράγματα Σκοπιάς Φαρσάλων, Μουζακίου) και μέτρων προστασίας από διάβρωση των
επικλινών εδαφών των περιοχών αυτών οδήγησαν στις πλημμύρες που προκάλεσε ο
Ιανός.
Όλα μετατράπηκαν σε πρόβλημα άμεσων
αποζημιώσεων για να κατευνάσουμε τις αντιδράσεις και καμία
συζήτηση για τη θωράκιση της περιοχής (αλλά και της χώρας γενικότερα) από
τέτοια φαινόμενα έντονων βροχοπτώσεων αλλά και ετών ξηρασίας που
αναμένονται με τη κλιματική κρίση. Όλα αυτά μας δείχνουν ταμιεύσεις νερών
και διευθετήσεις ροών τους αλλά και μέτρα προστασίας από διάβρωση
κάτι που δεν άκουσα κανένα αρμόδιο να αναφέρει.
Η χρονιά που πέρασε βέβαια
χαρακτηρίστηκε από την πανδημία που
δημιούργησε τεράστια προβλήματα στις ζωές μας. Η γεωργία και οι
αγρότες ανταποκρίθηκαν στη πρόκληση, κατάφεραν να συνεχίσουν τις καλλιέργειές
τους και να εξασφαλίσουν τη διατροφή των πολιτών της χώρας με άριστης ποιότητας
προϊόντα αλλά και να αυξήσουν τις εξαγωγές και την υποκατάσταση
εισαγωγών μειώνοντας το αρνητικό ισοζύγιο πληρωμών του
αγροτοδιατροφικού τομέα.
Η γεωργία φαίνεται, όπως και στη
προηγούμενη 10ετή κρίση, να μην υπέστη τις ζημιές άλλων τομέων της οικονομίας.
Παρά τη μείωση του τουρισμού που είναι ένας σημαντικός καταναλωτής και της
εστίασης. Εκτός από ορισμένους τομείς όπως τα αλκοολούχα ποτά (κρασί,
μπύρα) που είχαν μείωση κατανάλωσης.
Οι τιμές παρέμειναν οι διεθνείς με τα
συνηθισμένα ανεβοκατεβάσματα (ανάλυση για τις επιπτώσεις– τιμές, στην ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, από το Γ. Ρούστα), τα εφόδια
παρέμειναν επίσης στις διεθνείς τιμές και ο καιρός με τις μεταβολές
του.
Στη διάρκεια της πανδημίας είχαμε μια στροφή των
καταναλωτών προς τοπικά προϊόντα αλλά και προς νωπά προϊόντα που διατήρησαν τις
τιμές και αύξησαν τις εξαγωγές μας. Κάτι που μας ωφέλησε και καλά είναι να
δούμε πως θα το αξιοποιήσουμε στο μέλλον επεκτείνοντας τις καλλιέργειες υψηλής
αξίας που θα αυξήσουν τα εισοδήματα του πρωτογενούς τομέα.
Πολύ συζήτηση για τη χρήση τεχνολογιών
πληροφορικής και επικοινωνιών στη γεωργία. Τόσο ο πρωθυπουργός όσο
και ο Υπουργός Γεωργίας αναφέρθηκαν στην έξυπνη ή ψηφιακή
γεωργία αλλά δεν κατάλαβα να έχουν στο μυαλό τους πως αυτή θα μεταφερθεί στους
αγρότες και θα ενισχυθεί η εφαρμογή της. Με ευχολόγια μάλλον δεν πρόκειται να
πετύχουμε πολλά. Παρ’ όλο που ένα τμήμα των αγροτών μας είναι νεότεροι και εξοικειωμένοι
με τη τεχνολογία φοβάμαι ότι μόνο αυτό δεν αρκεί για την εφαρμογή της. Στη χώρα
γίνεται σημαντική έρευνα που σε λίγες περιπτώσεις καταλήγει σε προϊόντα αλλά σε
πολλές χάνεται από έλλειψη σύνδεσης έρευνας παραγωγής. Καμία
συζήτηση για το πώς θα αλλάξει αυτό.
Στο τέλος του έτους επανήλθαμε στο θέμα
της αλλαγής της ΚΑΠ για την νέα περίοδο 2023-2030. Φαντάζομαι ένα μεγάλο μέρος
της συζήτησης θα ασχοληθεί με την αναδιάρθρωση της κατανομής των άμεσων
επιδοτήσεων.
Υπάρχουν συζητήσεις για εσωτερική αναδιάρθρωση
(μεταξύ αγροτών και περιφερειών με ιστορικά δικαιώματα) αλλά και μεταξύ των
κρατών της ΕΕ (παλαιά και νέα μέλη). Συζητάμε για ένα ποσό 2 δις € ή περίπου 50
€/στρέμμα. Μια αναδιάρθρωση καλλιεργειών προς
καλλιέργειες υψηλής αξίας θα μας εξασφάλιζε πολλαπλάσια
οφέλη.
Ένα μέρος όμως της νέας ΚΑΠ αναφέρεται σε μέτρα για το
πρωτογενή τομέα που κάθε χώρα πρέπει να σχεδιάσει και να εφαρμόσει
με συνεχή αξιολόγηση από την ΕΕ.
Χρειαζόμαστε ένα στρατηγικό σχέδιο για το
πρωτογενή τομέα που πρέπει να υποβάλλουμε στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή και να εγκριθεί. Μάλιστα δόθηκαν οδηγίες και
προτάσεις για το σχέδιο αυτό για κάθε χώρα, ενώ για τη χώρα μας δόθηκαν 17 οδηγίες –
προτροπές για να ακολουθήσουμε.
Σε επόμενο κείμενο θα ασχοληθούμε με την πρόταση
της ΕΕ για τη νέα ΚΑΠ και για το στρατηγικό σχέδιο της χώρας.
* Ο
Φάνης Γέμτος, είναι γεωπόνος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
Ενημερωθείτε για τα νέα του blog "Νερά - Γεωργία - Περιβάλλον" :
- Από την σελίδα μας στο fb
- Από την ομάδα μας στο fb
