Νερά - Γεωργία - Περιβάλλον: Εκτιμήσεις και συμπεράσματα από το άκρως ενδιαφέρον Συνέδριο AgriBusiness

Μέρος 1ο

Αυξάνεται το ενδιαφέρον για προϊόντα υψηλής αξίας

Το Συνέδριο «AgriBusiness Thessaly Summit 2021» διεξήχθη στα Τρίκαλα στις 19-20 Νοεμβρίου 2021.

Το θέμα του ήταν «Το μέλλον του Θεσσαλικού κάμπου στην ψηφιακή εποχή». Το AgriBusiness Forum αποτελεί σημαντικό γεγονός για τον πρωτογενή τομέα της περιοχής μας. Δημιουργεί έναν κόμβο δικτύωσης, προώθησης συνεργασιών και ενημέρωσης για τον εκσυγχρονισμό και τον ψηφιακό μετασχηματισμό της αγροδιατροφικής αλυσίδας. Στόχος η παραγωγή, επεξεργασία και διανομή αγροτικών προϊόντων υψηλής προστιθέμενης αξίας.

Στο Συνέδριο μετείχαν επιχειρήσεις, παραγωγοί, τράπεζες, ακαδημαϊκοί με κύριο μετέχοντα το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας που το στήριξε και φορείς του ιδιωτικού και δημοσίου τομέα (όπως τα τέσσερα Επιμελητήρια της Θεσσαλίας). Το Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο Τρικάλων το στήριξε με πολλούς τρόπους και συνέβαλε στην επιτυχία του συνεδρίου.

Το Συνέδριο είχε 7 συνεδρίες, 35 θεματικά πεδία και 40 ομιλητές. Από πλευράς πολιτικής Ηγεσίας μετείχαν ο υπουργός ΕΠΕΝ κ. Σκρέκας, ο υφυπουργός σε Θέματα Κρατικής Αρωγής και Αποκατάστασης από Φυσικές Καταστροφές κ. Τριαντόπουλος και οι γ. γ. του ΥΠΑΑΤ κ. Μπαγινέτας, Παπαγιαννίδης και Καλογήρου.

Πραγματοποιήθηκε με τη φυσική παρουσία κοινού και ομιλητών. Ήταν διαθέσιμο και διαδικτυακά με ταυτόχρονη μετάδοση των εργασιών του Συνεδρίου. Τελικά το παρακολούθησαν 250 άτομα με φυσική παρουσία (1η μέρα) - 180 (2η μέρα) και 400 διαδικτυακές συμμετοχές, γεγονός που δείχνει και το ενδιαφέρον που παρουσίασε.

Θα προσπαθήσω να δώσω μια εικόνα των παρουσιάσεων και των συζητήσεων που έγιναν. Αρχικά μια πρώτη εικόνα ήταν ότι πολλοί μίλησαν για την ανάγκη αναδιάρθρωσης των καλλιεργειών και στροφή προς καλλιέργειες υψηλής αξίας και την ανάπτυξη της κτηνοτροφίας. Ανάμεσά τους και ο πρόεδρος του Επιμελητηρίου Τρικάλων κ. Γιαγιάκος. Ο κ. Μπαγινέτας ανέφερε ότι τα οπωροκηπευτικά με 9% της καλλιεργούμενης έκτασης δίνουν το 40% του γεωργικού εισοδήματος, ενώ ο καθηγητής Λαχανοκομίας του ΓΠΑ κ. Σάββας ότι το 2% της έκτασης που καλλιεργούνται με λαχανικά δίνει το 23% του γεωργικού εισοδήματος. Βέβαια ο κ. Μπαγινέτας ανέφερε ότι θα υπάρξει πρόγραμμα ανάπτυξης της δενδροκαλλιέργειας, αλλά για την ώρα όχι των λαχανικών.

Να ελπίσουμε ότι θα υπάρξει κάποια αλλαγή ; Έχω κάποιες αμφιβολίες γιατί η υπόλοιπη συζήτηση ξαναγύρισε στις επιδοτήσεις της ΚΑΠ, αλλά η ελπίδα πάντα υπάρχει.

ΟΙ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΕΣ ΥΨΗΛΗΣ ΑΞΙΑΣ

Δύο συνεδρίες αναφέρθηκαν στις καλλιέργειες και τα προβλήματά τους. Η μία για τις μεγάλες καλλιέργειες και η δεύτερη για τα κηπευτικά και τις υπό κάλυψη καλλιέργειες. Και στις δύο τονίστηκαν τα προβλήματα του πρωτογενούς τομέα και η έλλειψη δράσης για περιορισμό τους.

Η διάβρωση του εδάφους και η ερημοποίηση περιοχών της Θεσσαλίας ήταν ένα θέμα που τονίστηκε από πολλούς ομιλητές. Η συνεχής μείωση των καλλιεργούμενων εκτάσεων είναι ένα καμπανάκι που χτυπά και μάλλον λίγοι το ακούν εδώ και πολλά χρόνια. Αλλά με τα φαινόμενα που αναμένονται να ενταθούν από την κλιματική κρίση φαίνεται ότι πρέπει να ληφθούν άμεσα μέτρα.

Παρουσιάστηκαν οι δυνατότητες των σημερινών καλλιεργειών (βαμβάκι, καλαμπόκι και σκληρό σιτάρι) αλλά και η προτροπή για αύξηση των καλλιεργειών υψηλής αξίας, ώστε να αυξηθεί το εισόδημα των αγροτών και της περιοχής γενικότερα.

Τονίστηκε ότι η έλλειψη έργων υποδομών για ταμιεύσεις νερού περιφερειακά της πεδιάδας για προστασία από πλημμύρες, εξασφάλιση νερού για ύδρευση και άρδευση και δημιουργία αποθεμάτων για περιόδους ξηρασίας που αναμένονται πρέπει να είναι από τις προτεραιότητες κάθε αναπτυξιακού σχεδίου.

Οι κίνδυνοι οικολογικών καταστροφών τόσο από τη διάβρωση των εδαφών όσο και από την καταστροφή των οικοσυστημάτων, επιφανειακών (ποτάμια όπως ο Πηνειός που στερεύουν το καλοκαίρι) και υπόγειων (που από υπεράντληση έχει χαμηλώσει τόσο τη στάθμη τους που κινδυνεύουν από είσοδο θαλασσινού νερού και καταστροφή τους).
Σημαντικές ευκαιρίες για τον πρωτογενή τομέα μπορεί να δώσει η συμβολή στη μείωση των εκπομπών αερίων του Θερμοκηπίου για την άμβλυνση της κλιματικής κρίσης.

Η χρήση καλλιεργητικών πρακτικών που θα κρατούν το έδαφος καλυμμένο με βλάστηση ή φυτικά υπολείμματα και η αύξηση της οργανικής ουσίας του θα μειώσουν τη διάβρωση, ενώ θα ενσωματώσουν άνθρακα στο έδαφος αφαιρώντας τον από την ατμόσφαιρα. Αυτό μπορεί να δώσει ένα επί πλέον εισόδημα στους αγρότες από εμπορία των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου που φαίνεται να αναπτύσσεται. Άλλωστε και η γεωργία πρέπει να επιτύχει μηδενικές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου μέχρι το 2050 σύμφωνα με την πράσινη συμφωνία της Ε.Ε.
Οι δυνατότητες των κηπευτικών και ιδιαίτερα των υπό κάλυψη καλλιεργειών τονίστηκαν στη σχετική συνεδρία. Η καθυστέρηση της χώρας μας έναντι των ανταγωνιστικών χωρών είναι εμφανής από την εξέλιξη των υπό κάλυψη εκτάσεων τα τελευταία έτη. Ένα παράδειγμα που αναφέρθηκε ήταν ότι η Ελλάδα είχε πριν από 40 χρόνια 45.000 στρέμματα θερμοκηπίων και σήμερα έχει μόλις 60.000, ενώ η Τουρκία που είχε 25.000 στρέμματα σήμερα έχει 800.000 στρέμματα.

Οι νέες τεχνολογίες της πληροφορικής και επικοινωνιών δίνουν σημαντικές δυνατότητες βελτίωσης της διαχείρισης των αγροκτημάτων, ώστε να επιτευχθούν στόχοι μείωσης των εισροών με μείωση χρήσης χημικών που είναι και απαίτηση της νέας ΚΑΠ.

Τονίστηκε ιδιαίτερα η ανάγκη εφαρμογής ενός μακροχρόνιου προγράμματος αναδιάρθρωσης των καλλιεργειών που θα εφαρμοστεί από διαδοχικές κυβερνήσεις για να πετύχει. Η ανάγκη σύνδεσης έρευνας και γεωργικής παραγωγής, ώστε τα ερευνητικά αποτελέσματα να μεταφέρονται και να αξιοποιούνται άμεσα από τους αγρότες συζητήθηκε ιδιαίτερα, καθώς και η ανάγκη ανάπτυξης ενός συστήματος γεωργικών εφαρμογών που θα συμβουλεύει και θα κατευθύνει τους αγρότες, ώστε να εφαρμόσουν όλες τις νέες τεχνολογίες που αναπτύσσονται και να επωφεληθούν από τα αποτελέσματα.

Μέρος 2ο

Αναγκαία η ιεράρχηση έργων στη γεωργία

Στη συνεδρία για τη ζωική παραγωγή έγιναν ενδιαφέρουσες παρουσιάσεις. Δύο από τους ομιλητές ασχολήθηκαν με την υγιεινή των ζώων (και των ιχθυοκαλλιεργειών) και τόνισαν τη σημασία τους τόσο για την ίδια την παραγωγή όσο και για τη δική μας υγεία.

Στις ιχθυοκαλλιέργειες αναπτύχθηκε μέθοδος ελέγχου της μικροβιακής δραστηριότητας, της προέλευσης και του περιβαλλοντικού αποτυπώματος των αλιευμάτων. Παρουσιάστηκε η δράση εργαστηρίου του Π.Θ. που ανέπτυξε μια εταιρεία SPINOFF για να αξιοποιήσει μια συσκευή ανίχνευσης αντιοξειδωτικών στον οργανισμό. Σημειώνω ότι SPIN OFF είναι εταιρείες που δημιουργούνται από τα Πανεπιστήμια για να αξιοποιήσουν εμπορικά αποτελέσματα της έρευνάς τους. Φαίνεται ότι τα τελευταία χρόνια άλλαξε η νοοτροπία των Πανεπιστημίων (ή τους επιτράπηκε) και θα είναι σημαντικό για τη χώρα να αξιοποιηθούν τα αποτελέσματα της έρευνας που γίνεται και χρηματοδοτείται από Εθνικούς ή Κοινοτικούς πόρους. Ενδιαφέρουσα ήταν η συζήτηση για το γάλα και την παραγωγή του. Η ομιλία του κ. Μιχάλη Σαράντη, της ομώνυμης εταιρείες παραγωγής γαλακτοκομικών έδωσε μια ιστορική ανασκόπηση της εταιρείας, αλλά και γενικότερα της εξέλιξης της επεξεργασίας γάλακτος στη χώρα τα τελευταία 70 χρόνια. Μια ενδιαφέρουσα εικόνα της ανάπτυξης της βιομηχανίας της χώρας.

Η ανάπτυξη της προβατοτροφίας είναι ιδιαίτερα σημαντική στη χώρα για υποστήριξη ενός προϊόντος όπως η φέτα. Επισημάνθηκε η αλλαγή του μοντέλου της από την παραδοσιακή ημινομαδική σε οικόσιτη, που πλέον πρέπει να συνδυαστεί με γεωργική παραγωγή για να έχει φθηνές ζωοτροφές. Ιδιαίτερα ενδιαφέροντα στοιχεία από έρευνα των δυνατοτήτων μείωσης του κόστους παραγωγής γενικότερα και ειδικότερα στην κτηνοτροφία σύμφωνα με έρευνα του ΓΠΑ. Αναφορά έγινε στο Πρόγραμμα ΑΡΤΕΜΙΣ 2.0 και στην ολοκληρωμένη ψηφιοποίηση της αλυσίδας του ελληνικού και εισαγόμενου γάλακτος που ελπίζεται να περιορίσει τις ελληνοποιήσεις.

ΙΕΡΑΡΧΗΣΗ ΕΡΓΩΝ ΓΙΑ ΤΑ ΝΕΡΑ

Στη συνεδρία για τους υδάτινους πόρους τονίστηκε το υδατικό έλλειμμα που είναι ένα πραγματικό γεγονός στη Θεσσαλία που είναι προφανές ότι θα επιδεινωθεί με την κλιματική κρίση. Η προσαρμογή στις νέες συνθήκες επιτάσσει από τη μία πλευρά την αύξηση του υδατικού δυναμικού με την κατασκευή νέων ταμιευτήρων και λιμνοδεξαμενών εντός της λεκάνης του Πηνειού ποταμού και τη μερική εκτροπή του Αχελώου, από την άλλη πλευρά τη διαχείριση της ζήτησης με τη βελτίωση των υφιστάμενων δικτύων μεταφοράς και διανομής νερού, αλλά και των μεθόδων εφαρμογής του από τους αγρότες. Είναι προφανές ότι οι δύο στόχοι για να επιτευχθούν απαιτούν πολλή και συντονισμένη δουλειά και σημαντικές επενδύσεις. Ήδη με το Πρόγραμμα Ύδωρ 2.0 ανακοινώθηκαν μια σειρά από έργα στη Θεσσαλία, όπως το Φράγμα του Ενιπέα που θα λύσει το πρόβλημα των Φαρσάλων και η υπογείωση του δικτύου του ΤΟΕΒ Ταυρωπού (ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα η ομιλία του Πρόεδρου του) που θα εξοικονομήσει σημαντικές ποσότητες νερού. Το ερώτημα που τίθεται είναι αν τα έργα αυτά είναι αρκετά (η απάντηση που δόθηκε είναι όχι) και πως θα πρέπει να προγραμματιστούν και όλα τα άλλα που προβλέπονται από τα ΣΔΥ, δηλαδή να μπουν σε μια σειρά σπουδαιότητας, ώστε να αποφύγουμε το πελατειακό σχεδιασμό των έργων. Τονίστηκε η ανάγκη για αναμόρφωση και βελτίωση του θεσμικού πλαισίου λειτουργίας των οργανισμών διαχείρισης του νερού (κυρίως ΤΟΕΒ και ΓΟΕΒ). Και σε αυτήν τη συνεδρία προβλήθηκε η ανάγκη τεχνικής καθοδήγησης των αγροτών από επιστήμονες για την ορθή χρήση του νερού (δημιουργία Γραφείων Άρδευσης). Χρέωση του νερού σύμφωνα με τον καταναλισκόμενο όγκο, αυστηρός έλεγχος στην αδειοδότηση νέων γεωτρήσεων και στη λειτουργία των υφισταμένων, εισαγωγή του περιβαλλοντικού τέλους και του κόστους χρήσης φυσικών πόρων.

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΚΑΙ ΕΞΑΓΩΓΕΣ

Στη συνεδρία για τις τεχνολογίες και εξαγωγές τονίστηκε η ανάγκη πιστοποίησης των προϊόντων, αλλά και η ανάγκη ανάπτυξης νέων τεχνολογιών. Ενδιαφέρουσα η παρουσίαση της Centaur μιας νεοφυούς επιχείρησης με εξοπλισμό για την αποθήκευση των προϊόντων με σημαντικές εξαγωγές σε πολλές περιοχές του πλανήτη.

Η τελευταία συνεδρία αναφέρθηκε στην επιχειρηματικότητα και στην αλυσίδα παραγωγής μέχρι την κατανάλωση. Πολύ ενδιαφέρουσα η ομιλία της γ.γ. του ΥΠΑΑΤ κ. Καλογήρου που αναφέρθηκε στους αγρότες ως επιχειρηματίες και στην ανάγκη να συνεργαστούν οι επιχειρήσεις όλης της διατροφικής αλυσίδας για να ωφεληθούν όλοι. Αναφέρθηκε στη μαγική λέξη «συνέργειες» και στην ανάγκη ανάπτυξης τεχνικών μάρκετινγκ. Στο τελευταίο αναφέρθηκε ιδιαίτερα και ο πρόεδρος του Επιμελητηρίου της Λάρισας. Σημαντικό στοιχείο η ανάπτυξη της τετραπλής έλικας Κράτος, Τοπική Αυτοδιοίκηση, Επιχειρήσεις και Εκπαιδευτικά/Ερευνητικά Ιδρύματα. Και εδώ τονίστηκε η σημαντική υστέρηση στη μεταφορά γνώσης, αλλά και στη διάθεση πόρων για την εκπαίδευση των αγροτών. Σημειώθηκε επίσης η ανάγκη ανανέωσης του αγροτικού πληθυσμού, καθώς το 65% των αγροτών είναι άνω των 50 ετών.

Σημαντικό θέμα η ολοκληρωμένη διαχείριση της διατροφικής αλυσίδας, καθώς η ποιότητα των γεωργικών προϊόντων, αλλά και οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις πρέπει να συνδυάζεται άμεσα με τις ανάγκες της μεταποίησης. Στις ομιλίες των προέδρων των Επιμελητηρίων φάνηκε η προτεραιότητα στον αγροδιατροφικό τομέα. Ο συνδυασμός αγροδιατροφή και τουρισμός δίνουν σοβαρά πολλαπλασιαστικά οφέλη για τους δύο κλάδους.

Τα χρηματοδοτικά εργαλεία που έχει στη διάθεσή του ο παραγωγός σήμερα είναι υπεραρκετά. Η ΕΤΕ είτε απευθείας είτε συνδυαστικά με διάφορα ταμεία, παρέχει ολοκληρωμένες λύσεις χρηματοδότησης.

Άφησα για το τέλος την ομιλία του κ. Geert Wilms, διευθυντού του Οργανισμού Καινοτομίας των αγροτών της Νότιας Ολλανδίας LIB/ZLTO. Αναφέρθηκε σε ένα σχήμα συνεργασίας Ερευνητικών/Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων, αγροτών, επιχειρήσεων και της Τοπικής Κυβέρνησης. Το σχήμα φέρνει κοντά τους ενδιαφερόμενους και μεταφέρουν τις γνώσεις που παράγονται στην πράξη. Ξεκίνησε πριν 50 χρόνια και σήμερα λειτουργεί με επιτυχία με σειρά καινοτομιών που ωφελούν όλους. Έδωσε σειρά παραδειγμάτων επιτυχημένων εφαρμογών, αλλά και της παρουσίας υπουργών που ενδιαφέρονται για την επιτυχία των συμπράξεων.

Οι παρουσιάσεις είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες και αξίζει να δείτε όσες σας ενδιαφέρουν στο YouTube agribusinessforumTrikala.