Ακατανόητος ο αποκλεισμός της Υδροηλεκτρικής Ενέργειας για κάλυψη των ενεργειακών αναγκών - Των Κώστα Γκούμα* - Φάνη Γέμτου*

 

Υπόδειγμα χρήσιμου περιβαλλοντικού έργου η Λίμνη Πλαστήρα

Υπάρχει λογική στον αποκλεισμό της χρήσης της υδραυλικής ενέργειας για κάλυψη των αναγκών της χώρας σε ηλεκτρικό ρεύμα ;

Ή είναι απλώς η λογική των οικολόγων του όχι σε όλα που επικρατεί σε βάρος των συμφερόντων της χώρας ;

Πριν λίγες μέρες ο Πρωθυπουργός της χώρας εγκαινίασε ένα μεγάλο Φ/Β πάρκο στην Πτολεμαΐδα.

Πραγματικά μια σημαντική επένδυση των ΕΛΠΕ με εγκατεστημένη ισχύ 200 MW και αναμενόμενη παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας 350 GWh τον χρόνο.

Έργο ιδιαίτερα χρήσιμο, καθώς θα παράγει χαμηλού κόστους ενέργεια ιδιαίτερα με τις σημερινές τιμές φυσικού αερίου, ενώ θα μειώσει και τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου κατά 300.000 τόνους διοξειδίου του άνθρακα τον χρόνο.

Τα Φ/Β σήμερα είναι μια ιδιαίτερα χρήσιμη επένδυση, καθώς παράγουν φθηνή ηλεκτρική ενέργεια, αρκεί να γίνονται σε άγονες εκτάσεις που είναι γεμάτη η χώρα μας.

Το γιατί καταφέραμε να κάνουμε πολλά Φ/Β σε γόνιμα παραγωγικά χωράφια είναι ένα ερώτημα που κανείς δεν απαντά.

Διότι οι αγρότες, ιδιαίτερα οι μη επαγγελματίες, θεωρούν επωφελές για τους ίδιους να καρπούνται ένα ενοίκιο 200 €/χρόνο όταν τα ενοίκια για καλλιέργεια είναι στο 1/3 αυτής της αξίας.

Αλλά και οι επαγγελματίες αγρότες δεν είναι εύκολο να κερδίσουν τα  που φεύγουν από την παραγωγή τροφίμων και πρώτων υλών. Σε λίγο θα κλαίμε για την ανεπάρκεια τροφίμων και πρώτων υλών, αλλά μέχρι τότε έχουμε χρόνο !

Ο Πρωθυπουργός ανέφερε επίσης ότι είναι το μεγαλύτερο έργο ΑΠΕ στη χώρα.

Είναι σωστό αυτό ; Τα υδροηλεκτρικά εργοστάσια στη χώρα τι είναι ; Δεν είναι ΑΠΕ ;

Προφανώς τα μεγάλα ΥΕ της χώρας έχουν μεγαλύτερη εγκατεστημένη ισχύ και παράγουν περισσότερη ηλεκτρική ενέργεια κάθε χρόνο.

Ένα ρώτημα που πρέπει να τεθεί είναι : Ποιο είναι το κριτήριο ορισμού μιας ΑΠΕ ;

Οι απόψεις των Ελλήνων «οικολόγων» ή η δυνατότητα παραγωγής της ενέργειας και ανανέωσής της στη διάρκεια της ζωής μας ;

Ο κύκλος του ύδατος δεν είναι αέναος, όπως ο ήλιος, ο αέρας και τα κύματα της θάλασσας ; Ο ήλιος θερμαίνει το νερό που εξατμίζεται.

Φτάνει στα ανώτερα στρώματα της ατμόσφαιρας, συμπυκνώνεται καθώς ψύχεται και πέφτει στην επιφάνεια της γης ως βροχή ή χιόνι. Όταν πέσει σε ένα υψόμετρο πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας, π.χ. σε ένα βουνό, έχει μια δυναμική ενέργεια που μέρος της μετατρέπεται σε κινητική καθώς κυλά προς τα κάτω.

Αν στον δρόμο του βάλουμε μια κατάλληλη μηχανή, τότε το νερό την κινεί. Η ενέργεια αυτή χρησιμοποιείται από τον άνθρωπο για εκατοντάδες χρόνια. Σε όλα τα ορεινά, αλλά και στη ροή των ποταμών και των παραποτάμων μας οι πρόγονοί μας είχαν αναπτύξει νερόμυλους, όπως στα νησιά μας είχαν τους ανεμόμυλους.

Αυτό εξασφάλιζε την απαραίτητη ενέργεια για την επιβίωση. Σήμερα οι «οικολόγοι» προσπαθούν να μας πείσουν ότι μόνο τα μικρά ΥΗ είναι ΑΠΕ, ενώ τα μεγάλα όχι.

Κριτήρια ; Δικά τους. Το πρόβλημα έχει δημιουργηθεί από τις δύο διαδοχικές τελευταίες Κυβερνήσεις. Στο Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και την Κλιματική Αλλαγή (ΕΣΕΚ) ουσιαστικά αφαίρεσαν από το προγραμματισμό την ΥΕ.

Το πρώτο επί ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ περιλάμβανε μόνο τη Μεσοχώρα, ενώ το δεύτερο επί ΝΔ συμπεριέλαβε μετά από πιέσεις και τη ΣΥΚΙΑ.

Είναι ιδιαίτερα περίεργο για τον σχεδιασμό της χώρας για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή να αποκλείονται οι ταμιεύσεις νερού στα ορεινά που προσφέρουν πολλαπλά οφέλη για τη χώρα και τις γύρω περιοχές.

Οι εκτιμώμενες αλλαγές του καιρού με την κλιματική αλλαγή είναι: μείωση των βροχοπτώσεων, μεγάλης έντασης βροχές, περίοδοι ξηρασίας, καύσωνες το καλοκαίρι.

Οι ταμιεύσεις νερού μπορούν να μειώσουν τις επιπτώσεις από τις αλλαγές αυτές. Ρυθμίζουν τις ροές του νερού και περιορίζουν κινδύνους πλημμυρών.

Για παράδειγμα, τα φράγματα στον Ενιπέα και στο Μουζάκι θα περιόριζαν τις ζημιές του «Ιανού». Λειτουργούν ως αποθήκες νερού για περιόδους ξηρασίας. Παρέχουν καλής ποιότητας και φθηνό επιφανειακό νερό που εξασφαλίζει τις υψηλές αποδόσεις των καλλιεργειών και συμβάλλουν στην επισιτιστική ασφάλεια. Ταυτόχρονα μειώνουν την υψηλή κατανάλωση ενέργειας για τη σημερινή άντληση νερού από υπόγειους υδροφορείς. Καλύπτουν την αυξημένη ζήτηση νερού σε περιόδους καύσωνα. Ταυτόχρονα παράγουν ΥΗ ενέργεια που είναι ιδιαίτερα χρήσιμη σε ένα σύστημα παραγωγής με μεγάλο ποσοστό ηλιακής και αιολικής ενέργειας που είναι αυτό που σχεδιάζεται.

Γιατί έχει τη δυνατότητα κάλυψης φορτίων αιχμής π.χ. σε περιόδους με καύσωνα που η ζήτηση είναι μεγάλη, ενώ μπορούν να λειτουργήσουν και ως αποθήκες ενέργειας που να ισορροπούν την αδυναμία συνεχούς παραγωγής ενέργειας, καθώς ο ήλιος λάμπει για κάποιο μέρος της ημέρας, ενώ ο αέρας δεν φυσά πάντα ακόμα και στα βουνά μας.

Με όλα αυτά τα πλεονεκτήματα είναι απορίας άξιο γιατί το πολιτικό σύστημα της χώρας αρνείται να προωθήσει την ΥΗ ενέργεια παράλληλα με τις άλλες ΑΠΕ.

Μια άποψη που ακούγεται είναι ότι αλλοιώνεται το περιβάλλον η απάντηση όμως μπορεί να δοθεί εύκολα με μια επίσκεψη στον Ταμιευτήρα Πλαστήρα.

Αναμφίβολα ένα αρχικό περιβάλλον τροποποιήθηκε, αλλά στη θέση του δημιουργήθηκε ο υπέροχος υγρότοπος και το υπέροχο τοπίο της Λίμνης Πλαστήρα, που έχει αξιοποιηθεί και τουριστικά.

*Κώστας Γκούμας, γεωπόνος, πρ. πρόεδρος ΓΕΩΤΕE/Κεντρικής Ελλάδας.
*Φάνης Γέμτος, γεωπόνος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας

ΠΗΓΗ : ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ Λάρισας

Eνημερωθείτε για τα νέα του blog "Νερά - Γεωργία - Περιβάλλον" :

- Από την σελίδα μας στο fb

​- Από την ομάδα μας στο fb  

Η αντίδραση των πολιτικών μας στην πιθανή επισιτιστική κρίση - Του Φάνη Φέμτου*

 

Όπως έγραψα στο προηγούμενο σημείωμα, οι προτάσεις για καλλιέργεια των χωραφιών αγρανάπαυσης, αλλά και επίσπορες καλλιέργειες μετά από τις χειμερινές όπου υπάρχει νερό, είναι ιδιαίτερα χρήσιμες, καθώς θα αυξήσουν την παραγωγή.

Βέβαια επόμενο ερώτημα είναι πώς θα προωθηθούν αυτές οι ιδέες στους αγρότες ;

Τι σκέφτεται να κάνει η Κυβέρνηση ή το ΥΠΑΑΤ για να προωθήσει την ιδέα ;

Από τη μια πλευρά να άρει τα εμπόδια, από την άλλη να κατευθύνει τους αγρότες ώστε να κάνουν σωστά τις νέες καλλιέργειες.

Υποθέτω ότι θα αποφασιστεί από την Ε.Ε. να καταργηθεί η υποχρέωση για αγρανάπαυση. Αυτό πρέπει να γίνει άμεσα για να σπείρουν οι αγρότες τα χωράφια τους.

Μια πιο εύκολη λύση είναι η καλλιέργεια ψυχανθών που επιτρέπεται αντί για αγρανάπαυση.

Ένα δεύτερο σημαντικό πρόβλημα είναι η αδυναμία δήλωσης στο ΟΣΔΕ διπλών καλλιεργειών.

Για κάποιον λόγο αν δηλώσεις δύο καλλιέργειες πληρώνεις διπλό ΕΛΓΑ. Προφανώς πληρώνεις ασφάλιστρα για δύο καλλιέργειες. Αν η ασφάλιση ήταν εθελοντική, θα ήταν λογικό. Όταν όμως είναι υποχρεωτική, αυτό είναι διαφορετικό.

Ουσιαστικά δημιουργείται αντικίνητρο για διπλές καλλιέργειες. Μήπως είναι ευκαιρία με την παρούσα κρίση να λυθούν αυτά τα αντικίνητρα και να ωθηθούν οι αγρότες να αυξήσουν την παραγωγή τους ;
Το πρόβλημα της καθοδήγησης των αγροτών είναι εξίσου σημαντικό. Ποιος θα συμβουλεύσει τους αγρότες να κάνουν σωστά τις καλλιέργειες ; Τα καταστήματα πωλήσεως των γεωργικών εφοδίων είναι η προφανής απάντηση.

Είναι αρκετά ; Μήπως θα έπρεπε να ζητηθούν συμβουλές από τα ΑΕΙ και τα ερευνητικά Ιδρύματα και να μεταφερθούν με κάποιον τρόπο στους αγρότες ;

Η έλλειψη σύνδεσης έρευνας παραγωγής και συστήματος γεωργικών εφαρμογών είναι πάντα τραγική, αλλά δεν ιδρώνει το αυτί κανενός πολιτικού.

Η Αθήνα είναι μακριά από τα χωράφια.

Θεαματική όμως ήταν αυτόν τον καιρό και η αποκάλυψη της άγνοιας των πολιτικών μας για το τι είναι ο πρωτογενής τομέας και τα προβλήματά του. Ας ξεκινήσουμε από το ΥΠΑΑΤ. Ανακοίνωσε με μεγάλα γράμματα συνδεδεμένες επιδοτήσεις για το μαλακό σιτάρι, το κριθάρι και το καλαμπόκι.

Ακούστηκε κάποια δικαιολογία για αύξηση της παραγωγής των ζωοτροφών.

 Ατυχώς η χώρα δεν έχει διδαχτεί από τα τραγικά λάθη που έγιναν τις τελευταίες δεκαετίες.

Κατά την είσοδό μας στην ΕΟΚ ήμασταν η χώρα παραγωγής βαμβακιού και σκληρού σιταριού.

Με τη λογική, που επικράτησε τότε (διατηρείται ακόμη), για μεγιστοποίηση των επιδοτήσεων και όχι των εισοδημάτων καταφέραμε να πάρουμε πολύ υψηλές εγγυημένες τιμές.

Πενήντα λεπτά το κιλό για το σκληρό σιτάρι και ένα ευρώ το κιλό το βαμβάκι.

Πριν από τριάντα χρόνια φανταστείτε τι εισόδημα έδιναν οι δύο καλλιέργειες. Αυτό κατέστρεψε τη γεωργία μας. Όλες οι άλλες καλλιέργειες πήγαν στο περιθώριο. Τελείωσαν οι αμειψισπορές. Τελείωσαν τα ψυχανθή.

Μονοκαλλιέργεια βαμβακιού στα αρδευόμενα και σκληρού σίτου στα ξηρικά.

Με την αλλαγή της ΚΑΠ διατηρήθηκαν αρχικά τα ιστορικά δικαιώματα, που μειώθηκαν στις δύο τελευταίες αναθεωρήσεις. Παρέμεινε όμως μια συνδεδεμένη επιδότηση στο βαμβάκι. Αυτή μαζί με τον υπάρχοντα μηχανικό εξοπλισμό που είχαν τα αγροκτήματα κρατούν ακόμη τη βαμβακοκαλλιέργεια στη χώρα.

Κάποια εποχή ένας υπουργός αποφάσισε να δώσει συνδεδεμένη επιδότηση στα ψυχανθή. Στόχος να μπουν στις αμειψισπορές καλλιέργειες ψυχανθών που προσφέρουν σημαντικές ωφέλειες στο έδαφος και στις επόμενες καλλιέργειες (δέσμευση αζώτου, μη χρήση αζωτούχων λιπασμάτων, βελτίωση της υγείας του εδάφους).

Προφανής στόχος η αντικατάσταση της μονοκαλλιέργειας που είχε επιβληθεί με τις υψηλές επιδοτήσεις και να εισαχθούν νέες καλλιέργειες. Ποιος είναι σήμερα ο στόχος επιδότησης του μαλακού σιταριού ;

Να παράγουμε σιτάρι και να υποκαταστήσουμε εισαγωγές ;

Και ποια καλλιέργεια θα αντικαταστήσουμε ; Προφανώς το σκληρό σιτάρι. Αλλά στο σκληρό σιτάρι έχουμε συγκριτικό πλεονέκτημα. Εμείς το παράγουμε, ενώ βορειότερες χώρες δεν μπορούν να το παράγουν. Η Γερμανία παράγει 700 και 800 κιλά/στρ. μαλακό σιτάρι, αλλά δεν παράγει σκληρό.

Εμείς με τα 300-400 κιλά το στρέμμα θα ανταγωνιστούμε τους Βόρειους ; Ή θα πρέπει να συνεχίσουμε να παράγουμε σκληρό σιτάρι που έχουμε συγκριτικό πλεονέκτημα ;

Θα είχε ενδιαφέρον μια εξήγηση από το ΥΠΑΑΤ. Το ίδιο ισχύει για το καλαμπόκι. Η επιδότηση του καλαμποκιού θα αυξήσει τις εκτάσεις με καλαμπόκι.

Εις βάρος ποιας καλλιέργειας ; Του βαμβακιού ή της μηδικής ; Ή μήπως να μην καλλιεργήσουμε σπανάκι ή φασόλια για κατάψυξη ; Ή να ξεριζώσουμε τις αμυγδαλιές που τις καταστρέφει τα τελευταία χρόνια η παγανιά ; Και εδώ μια εξήγηση θα ήταν ενδιαφέρουσα. Μήπως η επιδότηση διπλών καλλιεργειών θα ενίσχυε πραγματικά την ΠΑΡΑΓΩΓΗ ζωοτροφών;
Αλλά ήρθαν και οι ηγέτες της αντιπολίτευσης να δείξουν την άγνοια των Αθηνών για τα προβλήματα του πρωτογενούς τομέα.

Ο κ. Τσίπρας μάς είπε να καλλιεργήσουμε σιτάρι (καλοκαιρινό;;;) αντί για βαμβάκι.

Να μειώσουμε κατά τα 2/3 τον κύκλο εργασιών της γεωργίας μας ; Καταλαβαίνει τι θα σημάνει αυτό για τις αγορές της επαρχίας και ιδιαίτερα της Θεσσαλίας ;

Βέβαια αυτό θα τον βόλευε μια χαρά. Ούτε έργα υποδομής για αρδευτικό νερό ούτε Αχελώος ούτε τίποτα. Όλα τα χρήματα για γραμμές του μετρό στην Αθήνα.

Αλλά και η σύσκεψη του αγροτικού του ΣΥΡΙΖΑ στη Λάρισα έδειξε άγνοια προβλημάτων.

Μείωση του κόστους παραγωγής με επιδοτήσεις (πετρέλαιο, λιπάσματα κ.λπ.). Χρήση της νέας ΚΑΠ και των επιδοτήσεων. Τίποτα για αλλαγή των καλλιεργητικών πρακτικών, τίποτα για αναδιάρθρωση καλλιεργειών. Μόνο επιδοτήσεις και αποζημιώσεις.

Ακολούθησε και ο κ. Ανδρουλάκης που επανέλαβε το αίτημα για μείωση του Ειδικού Φόρου Κατανάλωσης στο πετρέλαιο.

Το πρόβλημα είναι τα 2-3 ευρώ/στρέμμα ; Αυτό θα λύσει το πρόβλημα ; Ο κ. Τσίπρας μεγάλωσε και έζησε στην Αθήνα και λογικό να μην έχει παραστάσεις από τον γεωργικό τομέα. Ήλπιζα ο κ. Ανδρουλάκης από την Κρήτη να καταλάβαινε περισσότερα.

Όσο για το ΥΠΑΑΤ φροντίζουν να το στελεχώνουν με όσους είναι μακριά από τη γεωργία. Ένας υφυπουργός τα τελευταία χρόνια μίλησε για Εθνική Αγροτική Πολιτική (ο κ. Οικονόμου) και φρόντισαν να τον πάρουν γρήγορα σε άλλο Υπουργείο.

Δυστυχώς κανείς δεν θέλει να ασχοληθεί με το κρίσιμο ζήτημα. Την ΠΑΡΑΓΩΓΗ αγροτικών προϊόντων και την επισιτιστική ασφάλεια.

 *Ο Φάνης Γέμτος, είναι γεωπόνος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας

ΠΗΓΗ : ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ Λάρισας

Eνημερωθείτε για τα νέα του blog "Νερά - Γεωργία - Περιβάλλον" :

- Από την σελίδα μας στο fb

​- Από την ομάδα μας στο fb  

Αναμένουμε επισιτική κρίση στο άμεσο μέλλον ; Υπάρχουν λύσεις ; Του Φάνη Γέμτου*

 

Τον τελευταίο χρόνο, με την ελπίδα για το τέλος της πανδημίας, και την ανάπτυξη των οικονομιών (στη χώρα μας έφτασε το 8%) που εκτίναξε τη ζήτηση προϊόντων, είδαμε σειρά φαινομένων που μάλλον μας ξάφνιασαν. Η τεράστια άνοδος των τιμών των σιτηρών, η αύξηση του κόστους μεταφοράς προϊόντων, η έλλειψη πρώτων υλών και ειδικών προϊόντων, όπως ηλεκτρονικά εξαρτήματα και ανταλλακτικά αυτοκινήτων κ.λπ. το καλοκαίρι ήταν η αρχή.

Από τον Σεπτέμβριο άρχισε μια αύξηση των τιμών της ενέργειας (πετρέλαιο, φυσικό αέριο και στη συνέχεια στο ηλεκτρικό ρεύμα) που εκτόξευσε τις τιμές προϊόντων όπως τα αζωτούχα λιπάσματα. Αυτά επηρέασαν σημαντικά τον γεωργικό τομέα της χώρας και οδήγησαν πολλούς αγρότες να στραφούν σε ξηρικές καλλιέργειες.

Ιδιαίτερα στη Θεσσαλία η μη εκτέλεση έργων ταμίευσης νερού στα βουνά περιφερειακά της πεδιάδας που θα παρείχαν φθηνό και καλής ποιότητας νερό (με επί πλέον παραγωγή ενέργειας) και η στήριξη της άρδευσης σε άντληση νερού από συνεχώς μεγαλύτερα βάθη (καθώς η ληστρική εκμετάλλευση των υπόγειων υδροφορέων συνεχίζεται) έκαναν το κόστος άρδευσης απαγορευτικό με τις παλιές και ίσως κανονικές τιμές των προϊόντων.

Και πάνω σε όλα αυτά ήρθε και η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία να κάνει ακόμα χειρότερα τα πράγματα.

Σήμερα βλέπουμε τις τιμές όλων των προϊόντων να αυξάνονται και τον πληθωρισμό να φτάνει τον προηγούμενο μήνα στο 8% στη χώρα μας. Μεγάλο μέρος του πληθυσμού δυσκολεύεται να καλύψει τις αναγκαίες δαπάνες του. Το χειρότερο είναι ότι αρχίζει να φαίνεται στον ορίζοντα πρόβλημα ασφάλειας της διατροφής μας.

Ίσως για εμάς όχι τόσο άμεσο, αλλά για πολλούς πληθυσμούς του πλανήτη (Αφρική, Ασία) ιδιαίτερα έντονο και επικίνδυνο για τις ισορροπίες που σήμερα υπάρχουν και κινδυνεύουν να ανατραπούν.
Όλα αυτά ας ελπίσουμε να ξυπνήσουν το πολιτικό μας σύστημα. Να επανασχεδιαστεί το ενεργειακό μας σύστημα με ενίσχυση της Υδροηλεκτρικής Ενέργειας (ΥΕ) όπου μπορεί να παραχθεί, με έργα αποθήκευσης ενέργειας όπου μπορεί να εφαρμοστεί αντλισιο-ταμίευση (π.χ. Φράγμα Συκιάς), με ταυτόχρονη εξασφάλιση αποθήκευσης νερού για περιόδους ξηρασίας, ρύθμιση ροής νερών για αποτροπή πλημυρών και εξασφάλιση φθηνού και καλής ποιότητας νερού για αρδεύσεις. Παράλληλα εγκατάσταση ανεμογεννητριών όπου υπάρχει αέρας και Φ/Β σε άγονες εκτάσεις και πετροβούνια. Επί τέλους να αξιοποιήσουμε τα τυχόν αποθέματα υδρογονανθράκων που έχουμε. Ας ξεφύγουμε από τη λογική των δήθεν οικολόγων του όχι σε όλα, που αναστέλλει κάθε προσπάθεια παραγωγής στη χώρα, καθώς κάθε τεχνικό έργο «καταστρέφει» το περιβάλλον.

Μεγάλο μέρος ευθύνης αντιμετώπισης των προβλημάτων έρχεται στον πρωτογενή τομέα της χώρας. Η παραγωγή προϊόντων για τη διατροφή του πληθυσμού της χώρας, αλλά και του πλανήτη είναι στις υποχρεώσεις μας.

Η κοινωνία μας ανέθεσε αυτόν τον ρόλο και οφείλουμε να ανταποκριθούμε.

Ακούω απόψεις να ρίξουμε λιγότερα λιπάσματα για να μειώσουμε το κόστος παραγωγής. Είναι σωστό αυτό  ; Μήπως οι τιμές που αναμένονται να είναι υψηλές υπερκαλύψουν το κόστος παραγωγής ;

Ας το δούμε λίγο αναλυτικά. Αν στο σκληρό σιτάρι δεν προσθέσουμε το λίπασμα που πρέπει θα πάρουμε μειωμένη παραγωγή με χαμηλή ποιότητα. Αν π.χ. παράγουμε συνήθως 300-400 κιλά το στρέμμα με λιγότερο λίπασμα θα παράγουμε 200. Τα 15 κιλά (μονάδες) άζωτο το στρέμμα κόστιζαν γύρω στα 15 €/στρ., σήμερα κοστίζουν 45. Τα 100 κιλά σιτάρι όμως με 400€/τόνος μάς δίνουν 40 €/στρ.

Ένας αντίστοιχος λογαριασμός για το καλαμπόκι ή το βαμβάκι μας δίνει ανάλογα (μάλλον μεγαλύτερα) οφέλη, ακόμη και με τον υπολογισμό του υψηλού κόστους ενέργειας.

Γι’ αυτό η γνώμη μου είναι ότι καλλιεργούμε όπως πρέπει για να παράγουμε και να καλύψουμε τις ανάγκες της κοινωνίας.
Ένα δεύτερο θέμα είναι η πρόταση της Κυβέρνησης να καλλιεργήσουμε τα χωράφια σε αγρανάπαυση με ηλίανθο.

Μια άλλη ιδέα είναι να βάλουμε επίσπορη καλλιέργεια ηλίανθου μετά από σιτηρό το καλοκαίρι.

Και τα δύο αποσκοπούν σε έναν σημαντικό στόχο. Την ΠΑΡΑΓΩΓΗ προϊόντων διατροφής για κάλυψη των ελλείψεων που θα προκύψουν από τη μείωση της παραγωγής κυρίως στην Ουκρανία και ενδεχόμενη μείωση των εισαγωγών από τη Ρωσία.

Εδώ μπαίνουμε σε μια λογική διπλών καλλιεργειών για αύξηση της παραγωγής. Έχω γράψει πολλές φορές για το θέμα. Η δυνατότητα διπλών καλλιεργειών τον χρόνο, κυρίως για παραγωγή ζωοτροφών για τα μηρυκαστικά, έχει μελετηθεί με θετικά αποτελέσματα. Ανάμεσα σε δύο εαρινές καλλιέργειες π.χ. βαμβάκι ή καλαμπόκι, μπορεί να σπαρεί ένα μείγμα ψυχανθών και αγρωστωδών που έδωσε (σε πειράματα στο Π.Θ. από το 2012-15) μέχρι 900 κιλά/στρ. ξηρού χόρτου.

Αυτό είναι ένα γενικότερο θέμα. Για φέτος θα συμφωνήσω με την πρόταση της Κυβέρνησης για καλλιέργεια εκτάσεων αγρανάπαυσης με ηλίανθο, αλλά όπου υπάρχει νερό και άλλων καλλιεργειών, όπως καλαμπόκι.

Για επίσπορη καλλιέργεια σε αρδευόμενα χωράφια όμως θα πρότεινα τη σόγια. Σε πειράματα στο Π.Θ. είχαμε καλλιεργήσει επίσπορη σόγια με πολύ καλές αποδόσεις της τάξεως των 300-350 κιλών/στρ.

Η καλλιέργεια έχει ενδιαφέρον, καθώς ως ψυχανθές δεν χρειάζεται αζωτούχο λίπανση, ενώ διίστανται οι απόψεις για το πόσο άζωτο αφήνει στο έδαφος για την επόμενη χρονιά. Βέβαια δεν έχουμε εμπειρία από την καλλιέργεια και θέλει προσοχή και καλή καθοδήγηση για τους αγρότες. Όταν σπέρνουμε επενδύουμε τον σπόρο με αζωτοβακτήρια που συμβιούν με τις ρίζες των ψυχανθών και δεσμεύουν το άζωτο από την ατμόσφαιρα. Το υλικό που προσθέτουμε στον σπόρο είναι ιδιαίτερα ευαίσθητο και πρέπει να διατηρηθεί σε ψυγείο για να μη χαλάσει.
Αυτό δεν είναι το μόνο πρόβλημα.

Υπάρχουν και προβλήματα πολιτικής, στα οποία θα αναφερθώ σε επόμενο σημείωμα μαζί με κάποια σχόλια για τις απόψεις των πολιτικών μας για τον πρωτογενή τομέα.

 

*Ο Φάνης Γέμτος, είναι γεωπόνος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας

ΠΗΓΗ : ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ Λάρισας

Eνημερωθείτε για τα νέα του blog "Νερά - Γεωργία - Περιβάλλον" :

- Από την σελίδα μας στο fb

​- Από την ομάδα μας στο fb  

«ΙΣΤΟΡΙΑ ΜΟΥ ΑΜΑΡΤΙΑ ΜΟΥ» : Οι αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας (ΣτΕ) και τα έργα «εκτροπής Αχελώου»

 

Με αυτόν τον ασυνήθιστο τίτλο, ο τακτικός αρθρογράφος της ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ Λάρισας και με την επωνυμία «Όμηρος», αφιέρωσε κατά τους τελευταίους μήνες πολλαπλά δημοσιεύματα στην υπόθεση των έργων εκτροπής Αχελώου.

Και φυσικά (για τους γνωρίζοντες), η ιδιότητα του ως ενός διακεκριμένου, έγκριτου και πολύπειρου νομικού, ο οποίος μάλιστα είχε και προσωπική συμμετοχή σε αρκετές από τις δικαστικές περιπέτειες αυτού του πολύπαθου έργου, τον βοήθησε να δώσει μία ολοκληρωμένη εικόνα του όλου θέματος, να αναδείξει όλες τις επίδικες νομικές και περιβαλλοντικές πλευρές του ζητήματος και να φωτίζει και άλλες πτυχές των διαδικασιών που επηρέασαν την πορεία των έργων «εκτροπής Αχελώου». 

Χαρακτηριστικό των δημοσιευμάτων αυτών αποτελεί η εγκυρότητα των κρίσεων που ο «Όμηρος» εκφράζει για το Συμβούλιο της Επικρατείας (ΣτΕ), η παρρησία με την οποία τοποθετείται απέναντι στην «στρεβλή δικαστική αντίληψη» ορισμένων δικαστών και στις πολλαπλές αντιφάσεις και παλινωδίες των αποφάσεων που ελήφθησαν διαχρονικά.

Με λόγο σαρωτικό αλλά και τεκμηριωμένα επιχειρήματα ξετυλίγει το "κουβάρι" των νομικών ακροβατισμών και αποδομεί το σκεπτικό αποφάσεων του ΣτΕ, ενώ αφήνει την αγανάκτησή του να ξεπηδήσει για τις πρακτικές του Δικαστηρίου, τις «συνέργειες» των οργανώσεων που με τον «οικολογικό» δογματισμό τους προκαλούν (μέσω προσφυγών) όλες αυτές τις αποφάσεις, και επισημαίνει την απουσία παρεμβάσεων από τις κυβερνήσεις που αδυνατούν (ή μήπως δεν επιθυμούν ;) να διαχειριστούν τα καταστροφικά αποτελέσματα αυτής της δυστοπίας.

Επιπλέον ο «Όμηρος» χαρακτηρίζει ως «αλλόκοτη» την συμπεριφορά του ΣτΕ απέναντι σε ένα έργο, που σύμφωνα με την απλή λογική, με την ολοκλήρωσή του θα μπορούσε ήδη να έχει συγκεντρώσει σημαντικές ποσότητες υδάτων, απόλυτα αναγκαίες για την ασφάλεια μας από (επικείμενη) ξηρασία, υπερπολύτιμες για την αποκατάσταση των θεσσαλικών υπόγειων υδροφορέων (των οποίων τα μόνιμα αποθέματα λεηλατήθηκαν από ανεξέλεγκτες υπεραντλήσεις), εξαιρετικά αναγκαίες για την βιώσιμη ανάπτυξη του πρωτογενή τομέα και αντιμετώπιση της διατροφικής κρίσης.

Και όλα αυτά με οικονομικά βιώσιμο τρόπο, δεδομένου ότι η υδροηλεκτρική ενέργεια που θα παραχθεί ανταποκρίνεται πλήρως ακόμη και στην «λογιστική» διαδικασία αποπληρωμής των έργων.

Συνοπτικά, πρόκειται για ένα εξαιρετικό και απολαυστικό πόνημα που αξίζει να μελετηθεί, ειδικά από τους Θεσσαλούς.

Τα διαφωτιστικά κείμενα, κατά χρονολογική σειρά είναι :

«Ιστορία μου, Αμαρτία μου» I, ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ (1/2/2022).

«Ιστορία μου, Αμαρτία μου» IΙ, ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ (8/2/2022).

«Ιστορία μου, Αμαρτία μου» IΙΙ, ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ (15/2/2022).

«Ιστορία μου, Αμαρτία μου» ΜΕΡΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟ, ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ (22/2/2022).

«Ιστορία μου, Αμαρτία μου» V, ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ (1/3/2022).

«Ιστορία μου, Αμαρτία μου» VI, ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ (22/3/2022).

«Ιστορία μου, Αμαρτία μου» VII, ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ (29/3/2022).

«Ιστορία μου, Αμαρτία μου» VIII, ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ (5/4/2022).

«Ιστορία μου, Αμαρτία μου» IX, ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ (12/4/2022).

«Ιστορία μου, Αμαρτία μου» X, ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ (19/4/2022).

ΠΗΓΗ : ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ Λάρισας

Eνημερωθείτε για τα νέα του blog "Νερά - Γεωργία - Περιβάλλον" :

- Από την σελίδα μας στο fb

​- Από την ομάδα μας στο fb  

Ημερίδα για την κλιματική κρίση : Τα σχόλια της Ε.Δ.Υ.ΘΕ*

 

Αντί έργων για το υδατικό, εκδηλώσεις προβολής στελεχών...

Η σιωπή Τριαντόπουλου «εκθέτει» τον Πρωθυπουργό - Δεν αρκεί η πίεση του Περιφερειάρχη

...Η τακτική της αγνόησης, ουσιαστικά, των προτάσεων των επιστημόνων, αλλά και των φορέων και η επικέντρωσή τους, σε μεγάλο βαθμό, σε ενέργειες για εύκολα πολιτικά οφέλη, έχουν οδηγήσει το μέγιστο υδατικό - περιβαλλοντικό - ενεργειακό ζήτημα της Θεσσαλίας σε εμφανή στασιμότητα.

Κατ’ αυτόν τον τρόπο η ημερίδα του ΕΛΚ «περνάει» και αυτή στην ιστορία σαν μία εκδήλωση χωρίς ουσιαστικά αποτελέσματα. Όχι άδικα, θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε ότι ένας από τους λόγους που διοργανώθηκε (και μάλιστα με τόσο «υψηλές» παρουσίες) ήταν τελικά και η προβολή των πολιτικών στελεχών που συμμετείχαν. Αυτό επισημαίνει η Ε.Δ.Υ.ΘΕ., αξιολογώντας τα αποτελέσματα της πρόσφατης εκδήλωσης στη Λάρισα για την κλιματική αλλαγή, με ομιλητές κορυφαίους επιστήμονες και εκπρόσωπο της Κυβέρνησης. Ειδικότερα :

ΕΡΩΤΗΣΗ :

Πραγματοποιήθηκε πρόσφατα στη Λάρισα ημερίδα του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος και της Περιφέρειας Θεσσαλίας, παρουσία υψηλόβαθμων πολιτικών στελεχών, αυτοδιοικητικών και επιστημόνων, με αντικείμενο την κλιματική κρίση.

Πως σχολιάζετε τις παρεμβάσεις που σχετίζονται με το υδατικό πρόβλημα της Θεσσαλίας ;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ :

Αρχίζουμε το σχόλιο μας με τις παρεμβάσεις δύο διακεκριμένων επιστημόνων, των καθηγητών Χρήστου Ζερεφού και Ευθύμιου Λέκκα, οι οποίοι επεσήμαναν τα προβλήματα, περιέγραψαν τους κινδύνους από την κλιματική κρίση, αναφέρθηκαν στις σοβαρές οικολογικές και οικονομικές  επιπτώσεις από αυτήν, καθώς  και στην ανάγκη σχεδιασμού των υποδομών στο μέλλον με τα νέα δεδομένα.

Ταυτόχρονα κάλεσαν τους αρμόδιους να προσέξουν «ιδιαίτερα τον θεσσαλικό χώρο, ο οποίος αποτελεί τον ομφαλό όλων των φαινομένων που βλέπουμε να διαδραματίζονται…. τα τελευταία χρόνια (και όπου) τα συστήματα είναι ιδιαίτερα ευαίσθητα και επηρεάζουν άμεσα όλες τις εξελίξεις σε σχέση με την κλιματική κρίση» (Ευθ. Λέκκας, δες ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ - 12/4/2022).

Σε άλλη επιστημονική παρέμβαση η κα Φ. Μακαντάση αναφέρθηκε στην πρόσφατη μελέτη του κ. Καρτάλη - «διαΝΕΟσις» και στις διαπιστώσεις της για αύξηση της θερμοκρασίας και της συχνότητας των φαινομένων. Ειδικά για τη Θεσσαλία επικεντρώθηκε στις αυξημένες υδατικές ανάγκες  στον πρωτογενή τομέα, αλλά και στην ανάγκη οργάνωσης – εξυγίανσης των φορέων (ΤΟΕΒ – ΓΟΕΒ)  που διαχειρίζονται το νερό.

Οι  παρεμβάσεις αυτές συμβαδίζουν με τις  ανησυχίες  που εκφράζονται από τον επιστημονικό κόσμο εδώ και πολλά χρόνια και με βάση τις οποίες η ΕΔΥΘΕ έχει κωδικοποιήσει τις διεκδικήσεις της (δες ανοικτή επιστολή στον πρωθυπουργό).

Δυστυχώς όμως, παρότι οι επιπτώσεις αυτής της κρίσης στη Θεσσαλία έχουν  εξειδικευθεί  και έχουν ήδη προσδιοριστεί οι σχετικοί άξονες αντιμετώπισής τους (πχ. Σχέδιο Διαχείρισης Υδάτων, Σχέδιο Διαχείρισης Πλημμυρών), οι πολιτικοί και οι κυβερνήσεις παρουσιάζονται πολύ κατώτεροι των περιστάσεων, «παράγουν» σχέδια που δεν τα εφαρμόζουν, θεσπίζουν πολιτικές και κανόνες που δεν σέβονται, υπόσχονται δράσεις και έργα που δεν υλοποιούν.

Αυτή η τακτική της αγνόησης, ουσιαστικά, των προτάσεων των επιστημόνων αλλά και των φορέων και η επικέντρωση τους, σε μεγάλο βαθμό, σε ενέργειες για εύκολα πολιτικά οφέλη, έχουν οδηγήσει το μέγιστο υδατικό – περιβαλλοντικό – ενεργειακό ζήτημα της Θεσσαλίας σε εμφανή στασιμότητα.

Κατ’ αυτόν τον τρόπο  η ημερίδα του ΕΚΛ «περνάει» και αυτή στην ιστορία σαν μία εκδήλωση χωρίς ουσιαστικά αποτελέσματα.

Όχι άδικα, θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε ότι ένας  από τους λόγους που διοργανώθηκε (και μάλιστα  με τόσο «υψηλές» παρουσίες) ήταν τελικά και η  προβολή των πολιτικών στελεχών που συμμετείχαν.

Εξάλλου κάνεις από τους παρευρεθεντες δεν συνεισέφερε κάτι νέο στην υπόθεση των υδάτων, ούτε κάποιος υπεύθυνα ανέλαβε συγκεκριμένες δεσμεύσεις για δράσεις και αναγκαία έργα  ή έστω για κάποιον αξιόπιστο σχεδιασμό των επομένων βημάτων της κυβέρνησης, με στόχο την  αντιμετώπιση της δραματικής κατάστασης που βιώνουμε.

Είναι ενδεικτικό ότι, ενώ όλοι αναφέρθηκαν στα έντονα κλιματικά φαινόμενα και ιδιαίτερα στην ξηρασία – λειψυδρία που απειλεί την Θεσσαλία, κανείς  δεν δεσμεύτηκε στην διασφάλιση υδάτινων αποθεμάτων (κατασκευή ταμιευτήρων νερού) που αποτελούν την πιο βασική, ίσως την μόνη, απάντηση στους κινδύνους ξηρασίας.

Ειδικά για τα ημιτελή έργα του Άνω Αχελώου, που θα μπορούσαν με την ολοκλήρωσή τους να επιλύσουν διαπαντός το θέμα της ασφάλειας από ξηρασία, ο παριστάμενος υφυπουργός απέφυγε και την παραμικρή αναφορά σε αυτά, «ξεχνώντας» τις προεκλογικές υποσχέσεις του Κυριάκου Μητσοτάκη, τον οποίο, ηθελημένα ή όχι, εκθέτουν ως έναν αναξιόπιστο πρωθυπουργό.

Αντί λοιπόν για αυτά, ο υφυπουργός κ. Τριαντόπουλος αναφέρθηκε με  στόμφο στο «Εθνικό σχέδιο αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής» και στους «πυλώνες» που αυτό στηρίζεται, με πρώτον από αυτούς την διαμόρφωση συνθηκών «πράσινης» ανάπτυξης, κάτι που, ειδικά στη Θεσσαλία, σχετίζεται άμεσα με την βιώσιμη διαχείριση των υδάτων και την παραγωγή υδροηλεκτρικής ενέργειας.

Παραδόξως όμως ο κ. υφυπουργός επέλεξε να σιωπήσει για την διετή εκκρεμότητα αναθεώρησης των σχεδίων διαχείρισης υδάτων του 2017, για την απουσία πολιτικού σχεδίου υπέρβασης της τεράστιας εκκρεμότητας σχετικά με τα εγκαταλειμμένα έργα Αχελώου, για την περιορισμένη ενασχόληση της κυβέρνησης με άλλα έργα και δράσεις στην λεκάνη Πηνειού.

Και να σκεφθεί κανείς ότι πριν λίγο καιρό διοργανώθηκε   από τον πρόεδρο της ΠΕΔ Θεσσαλίας σύσκεψη με βουλευτές και φορείς για την συγκρότηση επιτροπής που (υποτίθεται)  θα επισκεφθεί τον υπουργό για την προώθηση του υδατικού ζητήματος (!) [Άλλη μια ημιτελής πρωτοβουλία της αυτοδιοίκησης από την οποία έμειναν μόνο οι φωτογραφίες  και οι ανούσιες «πονεμένες» δηλώσεις  των διοργανωτών για το υδατικό -  περιβαλλοντικό πρόβλημα……].

Τέλος ο περιφερειάρχης Θεσσαλίας, για μία ακόμη φορά, αναφέρθηκε σε όλο το «πακέτο» υδατικών έργων στη Θεσσαλία (μεταξύ των οποίων και αυτά του Άνω Αχελώου). Όμως η πίεση που ασκεί προς την κυβέρνηση (και μάλιστα αποφεύγοντας συστηματικά - για ευνόητους λόγους -  να αξιοποιήσει την πολλαπλασιαστική ισχύ που θα του προσέφερε η ομόθυμη συμμετοχή των θεσσαλικών οργανώσεων) δεν είναι, κατά την άποψη μας, αρκετά διεκδικητική ώστε να έχει ουσιαστικά αποτελέσματα.

Και το βέβαιον είναι ότι, με αυτά και με αυτά, ήδη συμπληρώθηκαν σχεδόν τρία χρόνια διακυβέρνησης Κυριάκου Μητσοτάκη και ουσιαστικά δεν υπήρξε ορατό αποτέλεσμα ως προς την επίλυση του μέγιστου υδατικού - περιβαλλοντικού προβλήματος της Θεσσαλίας.

Λάρισα 14/4/2022

*Μπαρμπούτης Τάσος, πολιτικός μηχανικός, μέλος ΔΣ ΕΘΕΜ, πρ. γραμματέας ΤΕΕ/ΚΔΘ, μέλος Ε.Δ.Υ.ΘΕ

*Γκούμας Κώστας, γεωπόνος, πρ. Δ/ντής Εγγείων Βελτιώσεων, πρ. πρόεδρος ΓΕΩΤΕΕ/Κεντρικής Ελλάδας, μέλος Ε.Δ.Υ.ΘΕ

*Γιαννακός Κώστας, γεωπόνος, πρόεδρος Γεωπονικού Συλλόγου Λάρισας, μέλος Ε.Δ.Υ.ΘΕ

ΠΗΓΗ : ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ Λάρισας

Eνημερωθείτε για τα νέα του blog "Νερά - Γεωργία - Περιβάλλον" :

- Από την σελίδα μας στο fb

​- Από την ομάδα μας στο fb  

Μία εξαιρετική ανάλυση της κατάστασης στον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας και της τραγωδίας των καταναλωτών

 

Καταιγισμός παρεμβάσεων και προτάσεων το τελευταίο διάστημα για αλλαγή της ενεργειακής πολιτικής στη χώρα μας.

Από αυτές, αντιμετωπίζουμε με σεβασμό όσες είναι τεκμηριωμένες και ειλικρινείς, απορρίπτουμε με αγανάκτηση όσες είναι υποκριτικές  και πολιτικάντικες, δεδομένου ότι η ενεργειακή κρίση και οι παράλογες τιμές ηλεκτρικής ενέργειας δεν … γεννήθηκαν μόλις πριν λίγες εβδομάδες !

Το αντίθετο, όσα συμβαίνουν, οφείλονται στις ράγες που στρώθηκαν εδώ και πολλά χρόνια (εισαγωγή φυσικού αερίου, ιδιωτικοποίηση ΔΕΗ, «απελευθέρωση» αγοράς ενέργειας – δηλαδή πλήρης παράδοση του τομέα για εκμετάλλευση από λίγους ισχυρούς και επιτήδειους – κ.α.) και κανείς δεν δικαιούται να ξεμπλέκει έτσι απλά με το παρελθόν του, ιδιαίτερα όσοι έως σήμερα μας κυβέρνησαν….

Από τις παρεμβάσεις αυτές επιλέξαμε να αναδείξουμε την θαυμάσια δουλειά του καθηγητή ΕΜΠ κ. Νίκου Μαμάση, όπου σε ένα video με τον τίτλο «Electric Mix Tragedy (Η τραγωδία του ηλεκτρικού μίγματος)», προσφέρονται με απλό και εύληπτο τρόπο, αφενός μία απόλυτα τεκμηριωμένη και επεξηγηματική ανάλυση (που βασίζεται σε πραγματικά στοιχεία, διαγράμματα και διαφάνειες) για την κατάσταση στον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας και αφετέρου οι προτάσεις του για το μέλλον.
Στην σύντομη αυτή παρουσίαση ο καθηγητής δίνει την δυνατότητα να κατανοήσει ο καθένας πως διαμορφώθηκε το ενεργειακό μείγμα της χώρας τα τελευταία τριάντα χρόνια, τι ακριβώς συμβαίνει στην αγορά ενέργειας σήμερα και τι κόλπα μεταχειρίζονται οι επιτήδειοι για να κατακλέψουν το περιορισμένο εισόδημα των εργαζομένων, συνταξιούχων αλλά και των μικρών επιχειρήσεων.
Καταλήγει επίσης σε απόλυτα λογικές προτάσεις, μεταξύ των οποίων ο εξ ορθολογισμός του χρηματιστηρίου ενέργειας, ο εξοβελισμός των παρόχων (να μείνουν σε αυτή την διαδικασία μόνο οι παραγωγοί) ενέργειας, η ανάγκη να δοθεί προτεραιότητα στους ντόπιους ενεργειακούς πόρους, η επιβεβλημένη επαναφορά των λιγνιτικών μονάδων και η συντεταγμένη ανάπτυξη των εγχώριων ΑΠΕ, η ένταξη νέων υδροηλεκτρικών (ΥΗ) έργων στο ενεργειακό μείγμα (αναφέρεται και στα έργα θεσσαλικού ενδιαφέροντος), η άμεση μείωση της ενεργειακής εξάρτησης και βεβαίως η ανάπτυξη έργων αποθήκευσης ενέργειας (που συνδέεται κυρίως με ΥΗ έργα και ανεμογεννήτριες), για τα οποία όλοι συζητούν, πλην όμως πολύ περιορισμένες είναι οι ενέργειες που γίνονται για την υλοποίησή τους.
Αξίζει να αφιερώσετε λίγο από τον χρόνο σας για αυτήν την ωραία και εκλαϊκευμένη επιστημονική δουλειά που θα βρείτε στον σύνδεσμο που ακολουθεί :

https://www.youtube.com/watch?v=u8xXq8J6SEE
 
Τάσος Μπαρμπούτης
Κώστας Γκούμας

Eνημερωθείτε για τα νέα του blog "Νερά - Γεωργία - Περιβάλλον" :

- Από την σελίδα μας στο fb

​- Από την ομάδα μας στο fb