Η Γεωργία μας πρέπει να ασχολείται μόνο επιδοτήσεις ; Του Φάνη Γέμτου*

 

Στην Ελευθερία της 28-5-21 διάβασα  ένα ρεπορτάζ για τη συνδιάσκεψη αγροτικού του ΣΥΡΙΖΑ που οργάνωσε η ΝΕ Λάρισας. 

Είναι ενδιαφέρον ότι όπως φαίνεται από το ρεπορτάζ για τους συμμετέχοντες το πρόβλημα της γεωργίας μας είναι οι επιδοτήσεις. Πως θα δώσουμε κάθε μορφής επιδοτήσεις μέσω ΚΑΠ (Ευρωπαϊκές) ή εσωτερικές (πετρέλαιο κλπ). Μέχρι επιδοτήσεις COVID στους βαμβακοπαραγωγούς. 

Τώρα τι έπαθαν οι βαμβακοπαραγωγοί από τον ιό  θα ήθελα κάποιον να μου το εξηγήσει. Αλλά και αποζημιώσεις. Αποζημιώσεις για τον Ιανό, για το παγετό. Μέχρι αλλαγή του κανονισμού του ΕΛΓΑ για να δίνονται περισσότερες αποζημιώσεις.  Όλη η λογική πάντως ήταν επιδοτήσεις και αποζημιώσεις κάθε μορφής  για να «πάμε μπροστά».  Κάπου στο τέλος του ρεπορτάζ αναφέρεται σε προσεχή διαβούλευση  μια ολοκληρωμένη και αποτελεσματική προγραμματική πρόταση για την ανάπτυξη του πρωτογενούς τομέα και όλων των παραγωγικών κλάδων . Φυσικά ούτε καμία ιδέα  για αναδιάρθρωση των καλλιεργειών ή προσπάθεια μείωσης του κόστους παραγωγής ή συνεργασίας για καλύτερες πωλήσεις και διαπραγματεύσεις στην αγορά. 

Και το χειρότερο ούτε μια κουβέντα για το τεράστιο οικολογικό και οικονομικό πρόβλημα της έλλειψης νερού της Θεσσαλίας. Τίποτα για ταμιεύσεις νερού, τίποτα για αποκατάσταση των υπόγειων υδροφορέων τίποτα για προστασία της γονιμότητας και της υγείας των εδαφών  από τη διάβρωση και τη μείωση της οργανικής  ουσίας που μειώνει τη βιοποικιλότητα. Όλα για τις επιδοτήσεις. Η λογική της ΕΕ ως αγελάδας για άρμεγμα και όχι  ως μια τεράστια αγορά για τοποθέτηση ανταγωνιστικών προϊόντων σε όλο το μεγαλείο της.

Ας δούμε όμως και τη Κυβερνητική πλευρά. Το ΓΕΩΤΕΕ, παράρτημα Κεντρικής Ελλάδος οργάνωσε μια διαδικτυακή εκδήλωση για τη νέα ΚΑΠ.  Μετείχαν ο Υφυπουργός ΥΠΑΤ κ. Οικονόμου και ο ΓΓ κ. Μπαγινέτας. Από όσα είδα  στις εικόνες οι περισσότεροι συμμετέχοντες ήταν εκπρόσωποι γραφείων  μελετών για τους αγρότες. Παρακολούθησα την ομιλία του Υφυπουργού και κάπως αναθάρρησα.   Αναφέρθηκε σε μια Εθνική Αγροτική Πολιτική που παράλληλα με τη νέα ΚΑΠ θα βοηθήσει στην ανάπτυξη της γεωργικής παραγωγής της χώρας και του εισοδήματος των αγροτών.  Και ενώ περίμενα ο πρόεδρος του ΓΕΩΤΕΕ να αρπάξει την ευκαιρία και να γίνει μια συζήτηση για την Εθνική Αγροτική Πολιτική που θα περιλαμβάνει  αναδιάρθρωση καλλιεργειών, ανάπτυξη της κτηνοτροφίας με στόχους αύξησης του κύκλου εργασιών και του εισοδήματος των αγροτών. Φυσικά πως θα επιτευχθεί, τι υποδομές πρέπει να γίνουν για εξασφάλιση φθηνού νερού για άρδευση, προστασία από φαινόμενα έντονων βροχοπτώσεων και ξηρασίας, ανάπτυξη σύνδεσης έρευνας – παραγωγής, βελτίωση της εμπορίας, ανάπτυξη συστήματος γεωργικών εφαρμογών. Η συζήτηση, ατυχώς για εμένα,   μεταφέρθηκε από το ΓΓ ΥΠΑΤ κ Μπαγινέτα στη πεπατημένη.  Τι προγράμματα για ενισχύσεις θα αναπτυχθούν, πως θα δοθούν περισσότερες επιδοτήσεις  κλπ. Υποθέτω όλοι οι παρευρισκόμενοι  αυτά ήθελαν να ακούσουν.

Είναι αλήθεια ότι η νέα πολιτική ηγεσία του ΥΠΑΑΤ έχει αρχίσει να αναφέρεται  συχνά στην ανάγκη ανάπτυξης  μιας Εθνικής Αγροτικής Πολιτικής.  Σε κάτι ανάλογο ελπίζω να καταλήξει και η πρόταση για ανάπτυξη του πρωτογενούς τομέα της συνδιάσκεψης του ΣΥΡΙΖΑ.  Το πρόβλημα είναι ότι δεν πρέπει να μείνουμε μόνο στα λόγια (όπως στο ευχολόγιο για ανάπτυξη έξυπνης γεωργίας του κ Πρωθυπουργού και του προηγούμενου Υπουργού ΠΑΑΤ που σχολίασα δεκτικά παλαιότερα ή του κ  Τσιρώνη στη Λάρισα για τον κύκλο εργασιών ανά στρέμμα της Θεσσαλίας) αλλά σε έργα. Και τα έργα σημαίνουν ένα μακροχρόνιο πρόγραμμα (πέραν της μιας Κυβερνήσεως και ενός Υπουργού) καθώς ο κάθε επόμενος καταργεί ότι άρχισε ο προηγούμενος χωρίς καμία αξιολόγηση. Και όλα αρχίζουν από την αρχή χωρίς να προχωρά τίποτε. Χρήματα σπαταλούνται σε εύκολες επιδοτήσεις και αποζημιώσεις, έργα μένουν ημιτελή ή δεν προχωρεί ότι χρειάζεται προγραμματισμό και χρόνο εκτέλεσης πέραν της θητείας κάθε Υπουργού.

Σημειώνω ότι οι επιδοτήσεις από τη ΚΑΠ είναι λίγο παραπάνω από 2 δις € κάθε χρόνο και πιθανότατα θα μειωθούν λιγάκι στην επόμενη περίοδο.  Αν αυξάναμε το κύκλο εργασιών των 35.000.000 στρεμμάτων που καλλιεργούμε στη χώρα κατά 100 €/στρ. θα κερδίζαμε πολύ περισσότερα. Δεν λέω να αποποιηθούμε τις επιδοτήσεις. Απλώς προτείνω να αναπτύξουμε μια Εθνική Αγροτική Πολιτική ή να κάνουμε ένα Στρατηγικό Σχεδιασμό για να αυξήσουμε το κύκλο εργασιών από τα 200  €/στρ. που είναι σήμερα σε πολύ περισσότερα κάτι που θα συνέβαλλε στην αύξηση του ΑΕΠ της χώρας και τους εισοδήματος των αγροτών.

Είναι μια ευκαιρία που τα δύο μεγάλα κόμματα έχουν έστω και δειλά μια παρόμοια άποψη για το πρωτογενή τομέα να κάνουν ένα κοινό πρόγραμμα για το καλό της χώρας. Απλώς πρέπει αν τους πιέσουμε να εξειδικεύσουν  τι εννοούν και πως θα το πετύχουν.

Είμαι βέβαιος ότι θα μιλήσουν για όλα τα θέματα όπως αναδιάρθρωση καλλιεργειών, έργων υποδομής, βελτίωση εμπορία κλπ.  Αν μπορέσουν να ακολουθήσουν το πρόγραμμα για μια δεκαετία στο τέλος θα βρισκόμαστε σε μια ευημερούσα χώρα και οικονομικά εύρωστους αγρότες.

Ίσως τότε να μετανιώσουν αυτοί που έδωσαν τα γόνιμα χωράφια τους για Φ/Β καθώς το ενοίκιο των 150-200 €/στρ. θα είναι μικρότερο από το εισόδημα που θα αποκτούν καλλιεργώντας τα χωράφια τους.

Πηγή : ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ Λάρισας 

*Ο Φάνης Γέμτος, είναι γεωπόνος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας

Ενημερωθείτε για τα νέα του blog "Νερά - Γεωργία - Περιβάλλον" :

- Από την σελίδα μας στο fb​

- Από την ομάδα μας στο fb

Οράματα και εγκλήματα - (Φάνης Γέμτος - Κώστας Γκούμας - Τάσος Μπαρμπούτης)*

 

Για άλλη μια φορά οι πολιτικοί μας εκπρόσωποι, με την ευκαιρία της Παγκόσμιας Ημέρας Περιβάλλοντος, παρουσίασαν το «όραμα» τους και τις θέσεις τους για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης στη χώρα μας, με άφθονες υποσχέσεις και γενικόλογες δεσμεύσεις.

Ο Πρωθυπουργός  Κυριάκος Μητσοτάκης σε ανάρτησή του σημειώνει πως «Η προστασία του περιβάλλοντος δεν είναι σύνθημα και λόγια, αλλά σχέδιο και πράξεις» και θεωρεί ότι «έχουμε υποχρέωση να παραδώσουμε στα παιδιά μας ένα περιβάλλον που δεν θα είναι χειρότερο από αυτό το οποίο παραλάβαμε….».

Ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης  Αλέξης Τσίπρας μίλησε για «υπαρξιακή» μάχη και για «επανάσταση». Ως ένα βασικό στοιχείο του σχεδίου του για την πράσινη ανάπτυξη έθεσε την υποχρέωση της Πολιτείας να «εξασφαλίσει την ποιότητα των φυσικών πόρων (έδαφος, νερό, οικοσυστήματα)». Kατηγόρησε επίσης την Κυβέρνηση ότι «εγκληματεί» επειδή (μεταξύ άλλων) «αντιμετωπίζει την προστασία της φύσης ως τροχοπέδη της ανάπτυξης» αλλά και επειδή «σχεδιάζει την εκτροπή του Αχελώου» !

Και εμείς, μέσα από αυτό το κρεσέντο των μεγάλων λόγων  προσπαθούμε να διακρίνουμε πως ταιριάζουν όλα αυτά στην οικολογικά πολύπαθη Θεσσαλία.

Πρώτα απ’ όλα, χωρίς κανένα δισταγμό, αποδεχόμαστε την καταγγελία του Αλ. Τσίπρα περί εγκλημάτων !

Ας μας επιτρέψει όμως ο αρχηγός του ΣΥΡΙΖΑ, αυτά τα εγκλήματα να τα καταλογίσουμε όχι μόνο στην Κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη αλλά σε όλο το φάσμα των πολιτικών κομμάτων που κυβέρνησαν τον τόπο μας τα τελευταία δέκα χρόνια (για να μην επεκταθούμε περισσότερο) συμπεριλαμβανομένου του κόμματος του.

Ας δούμε λοιπόν (ενδεικτικά και συνοπτικά) τα «εγκλήματα» στα οποία  αναφερόμαστε :

Η Θεσσαλία παραμένει ανοχύρωτη απέναντι στους κινδύνους από την ξηρασία, την ερημοποίηση και την εντεινόμενη διάβρωση των εδαφών. Όλοι πια αντιλαμβάνονται ότι με την κλιματική κρίση τα φαινόμενα θα επαναλαμβάνονται όλο και πιο συχνά και με πολύ μεγαλύτερη ένταση.  Γι’ αυτό θεωρούμε «έγκλημα» την συνεχιζόμενη άθλια διαχείριση του υδατικού μας δυναμικού, την μη δημιουργία σημαντικών αποθεμάτων νερού με έργα ταμίευσης  είτε στην ΛΑΠ Πηνειού  (Σκοπιά Φαρσάλων, Μουζάκι, Πύλη, Νεοχώρι, Ελασσόνα, Αλμυρός κλπ), είτε με ενίσχυση του δυναμικού μας μεταφέροντας ύδατα από την ΛΑΠ  Αχελώου (ολοκλήρωση φράγματος Συκιάς και σήραγγας). Και φυσικά με έγκλημα ισοδυναμεί η μη προώθηση των  έργων αυτών για τα οποία άφθονες είναι οι υποσχέσεις, διαδοχικές οι εξαγγελίες, ελάχιστα όμως τα βήματα ουσίας. Δεν εργάζονται ούτε καν για να τα «ωριμάσουν»  και να προετοιμάσουν την δρομολόγησή τους (πολιτικές αποφάσεις, μελέτες, χρηματοδοτικά εργαλεία κλπ.).

Και να σκεφθεί κανείς ότι τα έργα που προαναφέραμε, ειδικά εκείνα της ΛΑΠ Πηνειού, θα μπορούσαν να παίξουν καθοριστικό ρόλο και στην μείωση των επιπτώσεων από πλημμύρες.

Δυστυχώς όμως ούτε οι πρόσφατες απώλειες ανθρώπινων ζωών, ούτε οι μεγάλες υλικές  καταστροφές (όπως με τον Ιανό), ούτε οι τεράστιες δαπάνες για την  αποκατάσταση τους, ούτε η συνεχιζόμενη οικολογική υποβάθμιση, ούτε η καθήλωση των προοπτικών στην γεωργία (έλλειψη νερού, υψηλό κόστος παραγωγής), ούτε γενικά η αναμφισβήτητη πολλαπλή χρησιμότητα αυτών των υδατικών έργων (ασφάλεια, αρδεύσεις, παραγωγή ενέργειας, οικολογική προστασία κλπ.) θεωρήθηκαν λόγοι αρκετά ισχυροί ώστε να ευαισθητοποιήσουν τους πολιτικούς και να «αποσπάσουν» το ενδιαφέρον τους από τα φωτοβολταϊκά, τις ανεμογεννήτριες και άλλα παρόμοια.

Επίσης εγκληματική θεωρείται η απουσία σχεδιασμού (masterplan), η μη εφαρμογή καλοσχεδιασμένης πολιτικής (πχ. μείωση υπερκατα-ναλώσεων), η έλλειψη συγχρόνου θεσμικού πλαισίου και διοίκησης υδάτων (φορέας διαχείρισης), η παντελής αδιαφορία τους να τιθασεύσουν τα ανεξέλεγκτα υδατικά ελλείμματα που οδηγούν σε περιβαλλοντική καταστροφή και υποβάθμιση των οικοσυστημάτων στους ποταμούς και (κυρίως) στους υπογείους υδροφορείς.

Και επειδή ο χώρος δεν επιτρέπει περισσότερη ανάλυση, ας κλείσουμε με το «έγκλημα του Αχελώου», στο οποίο ξεχωριστά αναφέρθηκε ο κ. Αλ. Τσίπρας πριν λίγες ημέρες.

Έχουμε για τον ΣΥΡΙΖΑ μια απορία : Σχεδόν πέντε χρόνια στην κυβέρνηση, εφόσον το έργο το θεωρούν «εγκληματικό», «παράνομο», «Φαραωνικό» και αφού, όπως λένε, δεν το χρειάζεται η Θεσσαλία, γιατί άραγε δεν το κατεδάφισαν ;

Και εάν πούνε ότι τόσα χρόνια δήθεν δεν πρόλαβαν,  γιατί δεν δεσμεύονται ότι στην επόμενη διακυβέρνηση τους θα το καθαιρέσουν και γιατί δεν απαιτούν άμεσα από την ΝΔ να «αποκαταστήσει» το έγκλημα ;

Τελικά, όπως φαίνεται, δεν έχουν κάτι τέτοιο στο νου τους. Το έργο αυτό, με τον ανεύθυνο και υποκριτικό τρόπο που λειτουργούν, τους χρειάζεται, όχι όμως ολοκληρωμένο, όχι σε λειτουργία, αλλά παρατημένο εκεί στα βουνά ώστε να μπορούν με ευκολία να εξάπτουν τα αντανακλαστικά κάποιων ευαίσθητων πολιτών, τους οποίους με συνέπεια, επί δεκαετίες ολόκληρες, τρομοκρατούσαν με τον μύθο ενός έργου δήθεν καταστροφικού για το περιβάλλον.

Από την άλλη γνωρίζουν ότι, στη φάση που βρίσκεται το έργο, η τυχόν καταστροφή του θα είχε ανυπολόγιστο περιβαλλοντικό, οικονομικό και κυρίως πολιτικό κόστος, κάτι που οι ίδιοι δεν έχουν το κύρος για να το διαχειριστούν.

Περιορίζονται λοιπόν σε δηλώσεις «κατά» του έργου, χωρίς όμως να προσφέρουν κάποια λογική εξήγηση σε ένα καλοπροαίρετο πολίτη, που εύλογα αναρωτιέται ποιες είναι τέλος πάντων οι προοπτικές (λειτουργία  ή καθαίρεση) αυτού του ημιτελούς εγχειρήματος ;

Το ωραίο της υπόθεσης είναι ότι ανάλογο  τρόπο σκέψης  κατάφεραν  να «περάσουν» και στον Κυριάκο Μητσοτάκη. 

Αυτός από την πλευρά του επιζητά αγωνιωδώς τα εφήμερα οφέλη από μια αβαθή «φιλοπεριβαλλοντική» ρητορική, ενώ αρέσκεται να κερδίζει την συμπάθεια (ή έστω την ουδέτερη στάση) εκείνων που λανθασμένα θεωρούν ότι το έργο Αχελώου θα έχει αρνητικές επιπτώσεις στο περιβάλλον. Από την άλλη, επιδιώκοντας να διαφοροποιηθεί από τους αντιπάλους του,  υπόσχεται αόριστα  στους Θεσσαλούς την «μικρή εκτροπή», αλλά στην πράξη, δύο χρόνια τώρα, δεν κουνάει ούτε το μικρό του δαχτυλάκι !

Κι’ αυτός λοιπόν χρειάζεται το έργο, σαν προσδοκία των Θεσσαλών που έχουν ακόμη την αφέλεια να πιστεύουν στις εξαγγελίες του. Όχι όμως τελειωμένο και  όχι σε λειτουργία, ώστε (μεταξύ άλλων) να παράγει φιλική προς το περιβάλλον υδροηλεκτρική ενέργεια (τους αρκούνε οι ανεμογεννήτριες στα βουνά και τα φωτοβολταϊκά στον κάμπο). Τα έργα Αχελώου συνειδητά επιλέγει (και αυτός) να παραμείνουν ημιτελή και εγκαταλειμμένα !

Εκεί βρισκόμαστε σχετικά με το υδατικό – οικολογικό- αρδευτικό  πρόβλημα της Θεσσαλίας και τα έργα Αχελώου.

Ακινησία, υποκρισία, αδιαφορία.

Και όσο  οι Θεσσαλοί και οι οργανώσεις τους  δεν παίρνουν την υπόθεση στα χέρια τους, θα συνεχίσουμε απροστάτευτοι να βιώνουμε  τα «αγαθά» της κλιματικής κρίσης και  της αναπτυξιακής στασιμότητας.

*Γέμτος Φάνης, γεωπόνος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας

*Γκούμας Κώστας, γεωπόνος, πρ. Δ/ντής Εγγείων Βελτιώσεων, πρ. πρόεδρος ΓΕΩΤΕΕ/ΚΕ

* Μπαρμπούτης Τάσος, πολιτικός μηχανικός, μέλος ΔΣ ΕΘΕΜ, πρ. γραμματέας ΤΕΕ/ΚΔ-Θ

Ενημερωθείτε για τα νέα του blog "Νερά - Γεωργία - Περιβάλλον" :
- Από την σελίδα μας στο fb​
- Από την ομάδα μας στο fb

Καλλιεργητικές πρακτικές που μπορούν να προστατεύσουν τους υπόγειους υδροφορείς από νιτρικά - Του Φάνη Γέμτου*

 

Διαβάζω στον Τύπο ότι επίκειται η προκήρυξη προγράμματος νιρτορρύπανσης για διάφορες ζώνες και καλλιέργειες. 

Έχει ενδιαφέρον ένα σχόλιο κάτω από το σχετικό δημοσίευμα που αναφέρει : να μην ισχύσουν οι χάρτες του εξαιρούν νομούς επειδή δεν έχουν ρύπανση των υπόγειων υδροφορέων από νιτρικά. 

Ένα παράλογο σχόλιο αν το πρόγραμμα στόχευε πραγματικά στη μείωση της ρύπανσης, αλλά λογικό αν το πρόγραμμα δεν είναι παρά επιδοτήσεις κάτω από το τραπέζι, που ελπίζω να μην χρειαστεί κάποτε να μας ελέγξουν τα όργανα της ΕΕ. Διότι το πρόγραμμα είναι ένα σημαντικό μέτρο της ΕΕ για προστασία των υπόγειων υδροφορέων που εμείς το κάναμε ευκαιρία για επιδότηση χωρίς υποχρεώσεις. Σκεφτείτε απλώς ότι η συντριπτική πλειοψηφία των κατοίκων της Θεσσαλίας πίνουμε νερό από υπόγειους υδροφορείς. 

Μπορείτε να φανταστείτε το κόστος που θα πληρώσουμε αν πρέπει το νερό αυτό να το καθαρίσουμε από νιτρικά ; 

Ήδη περιοχές της Θεσσαλίας (π.χ. Φάρσαλα) πίνουν εμφιαλωμένο νερό. Για αυτό πιστεύω ότι πρέπει να πάρουμε σοβαρά μέτρα για να αποφύγουμε τα προβλήματα στο προσεχές μέλλον. Ας δούμε αναλυτικά το πρόβλημα.

Η ρύπανση των υπόγειων υδροφορέων από νιτρικά που προέρχονται σε μεγάλο ποσοστό από τις εκπλύσεις αζωτούχων λιπασμάτων. Όπως είναι γνωστό τα αζωτούχα λιπάσματα είναι απαραίτητα για τη διατήρηση των αποδόσεων των καλλιεργειών. Ακολουθούν το κύκλο του αζώτου. Όπως φαίνεται στην εικόνα το άζωτο προστίθεται στο έδαφος από την ατμόσφαιρα (αζωτοδέσμευση ή βροχές, χιόνι), από απόβλητα ζώων και από τα λιπάσματα. Μετατρέπεται σε νιτρικά ιόντα που απορροφούνται από τα φυτά αλλά και μέρος επανέρχεται στην ατμόσφαιρα σε μορφή ατομικού αζώτου, ή οξειδίων του που είναι αέρια του θερμοκηπίου και αμμωνίας που δημιουργεί σε υψηλές συγκεντρώσεις όξινη βροχή. Ό,τι περισσεύει στο έδαφος σε νιτρική μορφή και δεν απορορφηθεί από τα φυτά με τα νερά που στραγγίζουν εκπλύνεται προς τα βαθύτερα στρώματα του εδάφους και τελικά καταλήγει σε βάθος χρόνου στους υπόγειους υδροφορείς. Υψηλές συγκεντρώσεις νιτρικών στο νερό το κάνουν ακατάλληλο για πόση. Ένα πρόβλημα που έχουμε στη Θεσσαλία στη περιοχή από το Βελεστίνο μέχρι τα Φάρσαλα. 

Η ΕΕ δημιούργησε ένα πρόγραμμα αγρο-περιβαλλοντικών μέτρων. Ένα μέτρο είναι η προστασία των υπόγειων υδροφορέων το γνωστό πρόγραμμα νιτρορύπανσης. Αυτό αποζημιώνει τους αγρότες που θα μειώσουν τα αζωτούχα λιπάσματα που εφαρμόζουν, για τη μείωση της παραγωγής που θα προκληθεί. Το Ελληνικό ΥΠΑΑΤ άρπαξε την ευκαιρία για επιδοτήσεις κάτω από το τραπέζι. Μάλιστα μπήκαν στο πρόγραμμα για προσέλκυση πελατών - ψηφοφόρων και περιοχές ξηρικές και στις δηλώσεις ΟΣΔΕ έψαχναν να βρουν γεωτρήσεις να τις δηλώσουν για να δικαιολογήσουν την επιδότηση. Φυσικά τώρα όλοι οι αγρότες ζητούν «επιδοτήσεις» για να αυξήσουν χωρίς υποχρεώσεις το εισόδημά τους. Στο ερώτημα αν πρέπει να προστατεύσουμε τα υπόγεια νερά μας από τη νιτρορύπανση η απάντηση είναι σαφώς ναι. 

Κάνει το πρόγραμμα νιτρορύπανσης αυτήν τη δουλειά ; Η απάντηση είναι ότι όπως εφαρμόζεται σήμερα όχι. Καθώς δεν γίνεται κανένας έλεγχος και όλοι εφαρμόζουν τα λιπάσματα κανονικά και πληρώνονται επιπλέον. Φαίνεται όμως ότι με τη νέα ΚΑΠ θα υπάρξουν επιπλέον μέτρα για μείωση της απώλειας θρεπτικών στοιχείων αλλά και μείωση της έκλπυσης και περιορισμού των λιπασμάτων. Και το χειρότερο. Φαίνεται ότι στη νέα ΚΑΠ θα γίνεται κάθε δύο χρόνια έλεγχος για την επιτυχία των στόχων που έχουν τεθεί. Έλεγχος και αξιολόγηση! Αδιανόητα πράγματα για τη χώρα. Πώς μπορούμε να τα πετύχουμε όλα αυτά;
Έχουμε μια σειρά εργαλείων και καλλιεργητικών τεχνικών που μπορούμε να εφαρμόσουμε για να πετύχουμε την προστασία του περιβάλλοντος, του εδάφους μας και του νερού που πίνουμε. Αυτά θα έπρεπε να επιδοτεί το ΥΠΑΑΤ ώστε τίμια να ανταμείβονται οι αγρότες για την προσαρμογή των καλλιεργητικών πρακτικών τους.
Η μείωση της νιτρορύπανσης μπορεί να προέλθει από τη μείωση της ποσότητας των αζωτούχων λιπασμάτων που εφαρμόζουμε, αλλά και από την ορθή εφαρμογή τους. Εδώ πρέπει να εφαρμόζεται ο κανόνας των 4R δηλαδή να προσθέτουμε το σωστό λίπασμα, στον σωστό χρόνο, στη σωστή δόση, με τον σωστό τρόπο εφαρμογής. Επομένως, ένα θέμα είναι πώς κάνουμε τις εφαρμογές. Από την ποιότητα των λιπασματοδιανομέων, τις δόσεις και τον χρόνο εφαρμογής (π.χ. όσο το δυνατόν περισσότερες δόσεις με μικρότερες ποσότητες), κάλυψη ή ενσωμάτωση για μείωση απωλειών στη ατμόσφαιρα. Η εφαρμογή λιπασμάτων μετά από αναλύσεις εδάφους είναι ιδιαίτερα σημαντική για τα φωσφορούχα και καλιούχα λιπάσματα. Αυτά δεν εκπλύνονται όπως τα νιτρικά αλλά χάνονται με το έδαφος που απομακρύνεται από τη διάβρωση και δημιουργεί ιδιαίτερα ο φώσφορος ευτροφισμούς σε επιφανειακά νερά (ποτάμια, λίμνες και θάλασσα). Πολλά χωράφια της Θεσσαλίας έχουν επάρκεια αυτών των στοιχείων από παλαιότερες λιπάνσεις και πολλές φορές άδικα ξοδεύουμε χρήματα επιβαρύνοντας το κόστος παραγωγής και το περιβάλλον.
Σε όλα τα μέτρα σωστής εφαρμογής μπορούμε να προσθέσουμε εφαρμογές με νέες τεχνολογίες. Η διαφοροποιημένη λίπανση ανάλογα με τις ανάγκες τμημάτων του χωραφιού μπορεί να βοηθήσει. Η πιο γνωστή εφαρμογή στην αζωτούχο λίπανση γίνεται με τη χρήση αισθητήρων που καταγράφουν το χρώμα των φυτών και ανάλογα ρυθμίζουν την ποσότητα λιπάσματος που εφαρμόζεται. Η καταγραφή του χρώματος μπορεί να γίνει από εναέρια μέρα (drones, δορυφόρους κ.λπ.) και να εισαχθεί ο χάρτης εφαρμογής στο λογισμικό του λιπασματοδιανομέα. Μπορεί επίσης να γίνει και με αισθητήρες πάνω στο τρακτέρ που «βλέπουν» το χρώμα των φυτών και αυτόματα ρυθμίζουν τη δόση που εφαρμόζουν. Άλλες εφαρμογές χρησιμοποιούν το μέγεθος των δένδρων όπως σε πορτοκαλιές στη Φλόριδα των ΗΠΑ.

Πηγή : ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ

*Ο Φάνης Γέμτος, είναι γεωπόνος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας

Ενημερωθείτε για τα νέα του blog "Νερά - Γεωργία - Περιβάλλον" :
- Από την σελίδα μας στο fb​
- Από την ομάδα μας στο fb

 

 

Οι «ουτοπικές» προσδοκίες του Σχεδίου Διαχείρισης Υδάτων Θεσσαλίας και η επίλυση του υδατικού προβλήματος της Θεσσαλίας - Του Κώστα Γκούμα*

 

Τις τρεις τελευταίες δεκαετίες τουλάχιστον, η Θεσσαλία βιώνει τις επιπτώσεις ενός σύνθετου υδατικού προβλήματος, το οποίο με την κλιματική κρίση θα γίνει οξύτερο.  

Στο βαθμό που δεν επιλύεται, επηρεάζει την υδατική ασφάλεια (από πλημμύρες και ξηρασία) των Θεσσαλών, το περιβάλλον (ληστρική εκμετάλλευση υδατικών οικοσυστημάτων - εξάντληση υπόγειων νερών και ποταμών, διάβρωση εδαφών) και την  οικονομία (γεωργία που φθίνει και ήδη την εγκαταλείπουν οι αγρότες λόγω και έλλειψης νερού).

Η Ευρωπαϊκή Οδηγία – Πλαίσιο για τη Διαχείριση των Υδάτων (Οδηγία 2000/60/ΕΚ) που αποτελεί μια καινοτόμο  προσπάθεια προστασίας και διαχείρισης των υδατικών πόρων (παρότι πέρασαν 20 χρόνια από την θεσμοθέτησή της), έχει ως τελικό ΣΤΟΧΟ τη σταδιακή επίτευξη και διατήρηση της "καλής κατάστασης" όλων των υδάτων. 

Η χώρα μας ουσιαστικά δραστηριοποιήθηκε στις αρχές της δεκαετίας 2010, όταν εκπονήθηκαν τα  πρώτα Σχέδια Διαχείρισης, μεταξύ των οποίων και το Σχέδιο Διαχείρισης Λεκανών Απορροής (ΣΔΛΑΠ) Θεσσαλίας.

Με την σημασία και την χρησιμότητα του ΣΔΛΑΠΘ, ως εκσυγχρονιστικού εργαλείου διαχείρισης υδάτων και πως θα μπορούσε να συμβάλλει στην επίλυση του διαχρονικού υδατικού προβλήματος της Θεσσαλίας, ασχοληθήκαμε πολλές φορές στο παρελθόν, δημόσια  με άρθρα στα ΜΜΕ, αλλά και σε επιστημονικές ή άλλες εκδηλώσεις.

Σήμερα όμως, επτά χρόνια μετά την πρώτη έγκριση (2014) του ΣΔΛΑΠ Θεσσαλίας και τέσσερα χρόνια μετά την 1^η αναθεώρησή του (2017), εκτιμούμε ότι σημαντικά ζητήματα όπως η εξοικονόμηση νερού, η  μείωση των αντλήσεων από υπόγεια οικοσυστήματα, η σταδιακή αποκατάσταση του οικολογικού ελλείμματος (3.000 εκατ. κ. μ. υπόγειου νερού), καθώς και επιμέρους υδατικά θέματα που αφορούν χιλιάδες συμπολίτες μας στην ύπαιθρο, δεν έχουν αντιμετωπισθεί και δεν πρόκειται να επιλυθούν στην επόμενη δεκαετία.

Για να προσεγγίσουμε συστηματικά και ολοκληρωμένα το υδατικό πρόβλημα δεν μας λείπει η επιστημονική κατάρτιση, η τεχνολογία, ούτε και το όραμα (όπως περιγράφεται στο ΣΔΛΑΠΘ). Δεν κατορθώσαμε επίσης, μέχρι σήμερα να συμφωνήσουμε για τις βραχυπρόθεσμες ή μακροπρόθεσμες πρακτικές, καθώς και τις μικρές ή μεγάλης κλίμακας παρεμβάσεις.

Με αφορμή λοιπόν και τον εορτασμό της Παγκόσμιας Ημέρας Περιβάλλοντος, είναι επίκαιρο, περισσότερα από κάθε άλλη φορά, το ερώτημα :

Θα υπάρχει νερό για το «αύριο» της Θεσσαλίας και την  επιβίωση της Γεωργίας ;

Η απάντηση στο ερώτημα δύσκολη και σίγουρα δεν μπορεί να γίνει με τις θεωρητικές προσεγγίσεις  του ΣΔΛΑΠΘ, τις οποίες ορισμένοι θεωρούν θέσφατο.

Το οικοδόμημα όλου του σχεδίου, βασίζεται στην καταγραφή της υφιστάμενης κατάστασης, στον σχεδιασμό δράσεων, μέτρων και έργων (με τα οποία επιχειρείται  ο μηδενισμός του ελλειμματικού υδατικού ισοζυγίου και η επίτευξη της «καλής» κατάστασης των υδατικών συστημάτων της Θεσσαλίας) και στην ΠΡΟΣΔΟΚΙΑ ότι αυτά θα υλοποιηθούν.

Πρέπει όμως να είμαστε ρεαλιστές, να προσεγγίσουμε – με τα δεδομένα που διαθέτουμε - τι πρόκειται να συμβεί τα επόμενα χρόνια στη Θεσσαλία και να μην εθελοτυφλούμε.

Φοβάμαι ότι αν δεν βρεθεί η κοινή συνισταμένη, από όλους όσοι εμπλέκονται στην διαχείριση του νερού, δηλαδή χρήστες νερού, φορείς αγροτών και Αυτοδιοίκησης αλλά και συνολικά η Πολιτεία, τότε οι αναπτυξιακές προοπτικές της Θεσσαλίας θα είναι περιορισμένες, η κατάσταση των υδατικών οικοσυστημάτων της θα επιδεινωθεί, ενώ το όραμα της Οδηγίας 2000/60 για το 2027 θα τεθεί υπό αμφισβήτηση εκ των πραγμάτων.

Γνωρίζοντας από πρώτο χέρι τις δυσκολίες και αδυναμίες που υπάρχουν στην δημόσια διοίκηση και το θολό περιβάλλον συναρμοδιοτήτων των  εμπλεκόμενων φορέων και χρηστών νερού, δεν θα ήθελα να μηδενίσω τις όποιες προσπάθειες έγιναν ή/και γίνονται κατά καιρούς στον τομέα αυτόν. Συνήθως όμως είναι μεμονωμένες, αποσπασματικές, αντιοικονομικές και συχνά  σπάταλες για να μην πω και πελατειακές.

Σε κάθε περίπτωση είναι χωρίς «μπούσουλα» και σχέδιο.

Σήμερα, στα μέσα του 2021, ελάχιστα υλοποιήθηκαν από όσα προβλέπονται (ήδη από το 2014 και το 2017) στο ΣΔΛΑΠΘ, ενώ δεν φαίνεται να αποτρέπεται η περαιτέρω επιδείνωση της κατάστασης των υδατικών πόρων, ενόψει μάλιστα και της κλιματικής κρίσης.

Παρά τα όποια θετικά βήματα, ισχυρίζομαι ότι η απόσταση που μας χωρίζει από το όραμα μιας Θεσσαλίας, που θα ισορροπεί οικολογικά και θα ανταποκρίνεται στις προτεραιότητες του παραγωγικού τομέα (Γεωργία, Ενέργεια κ.α), είναι ακόμη μεγάλη.

Το εργαλείο της ΕΕ (Οδηγία 2000/60 και ΣΔΛΑΠΘ) για βιώσιμη διαχείριση, ήδη κινδυνεύει στη χώρα μας να καταστεί «ευχολόγιο», «γράμμα κενό», ή  «άσκηση επί χάρτου».

Να λοιπόν τι φοβάμαι ότι θα συμβεί στη Θεσσαλία τα επόμενα χρόνια :

Στην σύνθετη και δύσκολη εξίσωση μηδενισμού του υδατικού ισοζυγίου (πίνακας 1), η μόνη σταθερά είναι οι ανάγκες σε νερό της Θεσσαλίας (πρόβλεψη ΣΔΛΑΠΘ για την άρδευση 2,5 εκατ. στρ, ύδρευση κ.α). 

Πίνακας 1.

 Όλοι οι υπόλοιποι συντελεστές, για την επίτευξη «Καλής κατάστασης» στα υδατικά συστήματα του ΥΔ Θεσσαλίας, δηλαδή μέτρα και έργα, είναι ζητούμενα (ή άγνωστος χ).

Πίνακας 2. 

Αν δούμε την κάθε δέσμη μέτρων ξεχωριστά και τους στόχους του ΣΔΛΑΠΘ (με τους οποίους επιχειρείται ο μηδενισμός του ελλείμματος της Θεσσαλίας),  διαπιστώνουμε ότι ελάχιστα υλοποιήθηκαν (πίνακας 2) :

ü Μείωση κατανάλωσης 14% (από 524 σε 450 m3/στρ.) : Δεν υπάρχει  σχέδιο, masterplan και κίνητρα (για έξυπνα συστήματα άρδευσης). Προβληματικοί φορείς (ΤΟΕΒ, θεσμικό πλαίσιο) και ανεξέλεγκτοι χρήστες (ιδιωτικές γεωτρήσεις) 

ü Δρομολογημένα έργα :

     Κάρλα : Από την έναρξη (2000) μόλις το 2020 υλοποιήθηκε το 30% του αρδευτικού δικτύου (δυνατότητα άρδευσης 20.000 στρ.). 

        Αγιονέρι : Στάσιμο το έργο από το 2006 (13 hm3) 

    Ληθαίος : Έναρξη το 2005  και δεν ολοκληρώθηκε ακόμη (4 hm3)

ü Πρόσθετα περιφερειακά έργα : Πρόκειται για έργα χωρίς ωριμότητα, με άγνωστο ή/και πλασματικό προϋπολογισμό και με πιθανό χρόνο υλοποίησης 15 – 20 χρόνια (Πύλη, Μουζάκι, κ.α). Μόνο το φράγμα Ενιπέα εντάχθηκε πρόσφατα στο Ταμείο Ανάκαμψης (ΣΔΙΤ).

ü Τεχνητός εμπλουτισμός Χάλκης (10 hm3) : Προκαταρκτική μελέτη από το 2000.

ü Πεδινές λιμνοδεξαμενές (75 hm3) : Ανεδαφική πρόταση χωρίς τεχνική τεκμηρίωση (σε ποιες περιοχές, πως θα τροφοδοτούνται με νερό, κόστος λειτουργίας, κ.α). 

Σημειώνω ότι το σενάριο μεταφοράς νερού από το θεσσαλικό τμήμα του Αχελώου (που προβλεπόταν στο ΣΔΥΛΑΠΘ του 2014), αφαιρέθηκε με εντολή του Υπουργείου προς τους μελετητές της 1^ης αναθεώρησης του 2017.

Συμπερασματικά :  

- Η πρόβλεψη του ΣΔΛΑΠΘ για υλοποίηση έργων ταμίευσης νερού στη Θεσσαλία, στο χρονικό ορίζοντα 2017 – 2021 (που διανύουμε), θεωρείται ανέφικτη από πλευράς  ωριμότητας και  διαδικασιών (απαλλοτριώσεις, δημοπρατήσεις) όσο και από πλευράς οικονομικών δυνατοτήτων της χώρας. 

- Ο στόχος για την αποκατάσταση του ήδη εκρηκτικού ελλείμματος των 3 δις κ. μ. υπόγειου νερού σε 60 χρόνια (σύμφωνα με τις προβλέψεις του ΣΔΛΑΠΘ) είναι επίσης ανέφικτός. 

- Η πρόβλεψη – δέσμευση (του ΣΔΛΑΠΘ) για άρδευση 2,5 εκ. στρεμμάτων στη Θεσσαλία, σε συνδυασμό με την αδυναμία (για πολλά ακόμη χρόνια) υλοποίησης των απαιτούμενων έργων, θα έχει ως αποτέλεσμα την  επιδείνωση του οικολογικού προβλήματος (απολήψεις 150-200 εκ. κ. μ. ετησίως από μόνιμα υπόγεια αποθέματα).

- Το εναλλακτικό (καταστροφικό για την Θεσσαλία) σενάριο είναι η μείωση των αρδευόμενων παραγωγικών εκτάσεων (από 500 – 900 χιλιάδες στρέμματα) και η φτωχοποίηση χιλιάδων αγροτικών νοικοκυριών. 

 

Με όσα περιέγραψα για την αξιοπιστία του ΣΔΛΑΠΘ, με  γνωστές τις στρεβλώσεις της Δημόσιας Διοίκησης και με δεδομένη την αδιαφορία Πολιτείας - κοινωνίας, σε γενικές γραμμές προδιαγράφεται η μελλοντική  πορεία μας στα υδατικά και τεκμηριώνεται η δυσοίωνη προσέγγισή μου για βιώσιμη και αειφόρο ανάπτυξη της Θεσσαλίας, σήμερα μάλιστα που η πανδημία απέδειξε ότι επιβάλλεται η χάραξη εθνικής στρατηγικής με προπομπό την αγροδιατροφή.

Σε αντίθεση με τα προηγούμενα όμως,  η ολοκλήρωση των ημιτελών έργων επί του Άνω Αχελώου, είναι εφικτή σε ρεαλιστικό χρονικό διάστημα 5-6 χρόνων και με ευνοϊκότερες οικονομικές προϋποθέσεις (η σχετική δαπάνη ολοκλήρωσης του φράγματος Συκιάς και της σήραγγας Πευκοφύτου δεν ξεπερνά τα 300 εκατ. €).

Για να γίνει όμως αυτό, θα πρέπει να ξεχάσουμε τα «υπέρ» ή «κατά» του Αχελώου και να αποφασίσουμε πως θα αξιοποιήσουμε καλλίτερα τα εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ που δαπανήθηκαν για τα έργα αυτά.

Φυσικά η μεταφορά από τον Αχελώο 250 εκατ. κ. μ. νερού προς τη Θεσσαλία, δεν αποτελεί πανάκεια για την επίλυση όλων των υδατικών προβλημάτων της. Μπορεί όμως να συμβάλλει στην άμβλυνση του μείζονος οικολογικού προβλήματος της Θεσσαλίας και  ταυτόχρονα  να κερδίσουμε τον απαιτούμενο χρόνο για τις υπόλοιπες αναγκαίες παρεμβάσεις.

Πρέπει να προχωρήσουμε χωρίς παρωχημένα υδατικά ή άλλα στερεότυπα τύπου «όσο περισσότερο νερό τόσο καλλίτερα για την παραγωγή μου» ή «οι κακοί αγρότες με τα παρκαρισμένα τζιπ στο Κολωνάκι, σπαταλούν το νερό στον κάμπο» !

Μια διαφορετική, ελπιδοφόρα, αλλά και ρεαλιστική (όχι θεωρητική)  προσέγγιση, θα την άκουγα με προσοχή και με καλή διάθεση, από  όπου και αν προέρχεται.

 * Ο Κώστας Γκούμας είναι γεωπόνος, πρ. Δ/ντής Εγγείων Βελτιώσεων, πρ. πρόεδρος  ΓΕΩΤΕΕ/Κ.Ε

Ενημερωθείτε για τα νέα του blog "Νερά - Γεωργία - Περιβάλλον" :

- Από την σελίδα μας στο fb​

- Από την ομάδα μας στο fb

Περιβάλλον, Θεσσαλία και Γεωργία - Του Φάνη Γέμτου*

 

Στις 5 Ιουνίου κάθε χρόνο γιορτάζεται η Παγκόσμια Ημέρα του Περιβάλλοντος.  

Το Περιβάλλον βρίσκεται σε κίνδυνο υποβάθμισής  καθώς ο παγκόσμιος πληθυσμός αυξάνεται και θα φτάσει τα 9 δις  μέχρι τα μέσα του αιώνα. Παράλληλα η κατανάλωση συνεχώς αυξάνεται καθώς νέα στρώματα πληθυσμού στις αναπτυσσόμενες χώρες αρχίζουν και αυτά να μετέχουν στην ευημερία που μέχρι πριν από λίγα χρόνια  ήταν προνόμιο ενός μικρού μέρους του πληθυσμού του Πλανήτη.  Αν σε αυτό προσθέσουμε τις κακές καταναλωτικές συνήθειες και τη σπατάλη πόρων τότε έχουμε ως αποτέλεσμα τον πλανήτη να μπορεί να καλύψει με ανανεώσιμες πηγές μόνο μέρος της κατανάλωσης κάθε χρόνου. 

Ήδη κάθε χρόνο  μετά τον Αύγουστο καταναλώνουμε πόρους που δεν θα υπάρχουν για τις επόμενες γενιές. Ένα μέλλον δυσοίωνο  για την ανθρωπότητα.

Ας μεταφερθούμε όμως στην άμεση γειτονιά μας τη Θεσσαλία και ας δούμε τι έχουμε μπροστά μας κυρίως σε σχέση με τη γεωργία μας.  Η Θεσσαλία βρίσκεται σε άμεσο κίνδυνο οικολογικής καταστροφής που μπορεί να οδηγήσει σε ερημοποίηση. Χρειάζονται άμεσα μέτρα για να περιορίσουμε όσο γίνεται τους κινδύνους και να αποτρέψουμε τη καταστροφή. Ας δούμε τα προβλήματα.

Η Θεσσαλία καλλιεργούσε 5.000.000 στρέμματα και πότιζε τα μισά. Αυτό επιτεύχθηκε με ληστρική εκμετάλλευση των αποθεμάτων νερού των υπόγειων υδροφορέων. Επετράπη στους αγρότες  να κάνουν ανεξέλεγκτα γεωτρήσεις πληρώνοντας  οι ίδιοι το κόστος. Μετά το Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο έγιναν μόνο δύο ουσιαστικά έργα  ταμίευσης των χειμερινών νερών (ταμιευτήρες Πλαστήρα και Σμοκόβου και τελευταία η Κάρλα), μερικά μικρότερα ημιτελή  (Ληθαίος, Αγιονέρι που σέρνονται) και περισσότερα μικρού μεγέθους και υψηλού κόστους (μικροί ταμιευτήρες) διάσπαρτα στη πεδιάδα. Χάρη σε αυτά, στην ποικιλία των μικροκλιμάτων της, το μεγαλύτερο κλήρο, την ικανότητα των αγροτών και κτηνοτρόφων της  και την εκμηχάνιση κατάφερε να έχει ένα κύκλο εργασιών 300 €/στρ. όταν ο μ. ο. της χώρας είναι 200 €/στρ. 

Δυστυχώς η εικόνα αυτή φθίνει  συνεχώς.  Η καλλιεργούμενη έκταση μειώνεται, οι αρδευόμενες καλλιέργειες το ίδιο ενώ η εξάντληση των υδροφορέων  προκαλεί είσοδο θαλασσινού νερού που θα κάνει τα νερά ακατάλληλα για κάθε χρήση. Η έλλειψη έργων  ταμίευσης νερού αρχίζει να δημιουργεί και παράλληλα προβλήματα όπως οι ανεξέλεγκτες ροές νερού από έντονες βροχοπτώσεις που αναμένονται από τη κλιματική κρίση. Κάτι που είδαμε θεαματικά με το πρόσφατο φαινόμενο του Ιανού στην Δυτική Θεσσαλία. Αυτό που δεν είδαμε ακόμα είναι την έλλειψη αποθεμάτων νερού σε περιόδους ξηρασίας  που επίσης αναμένονται από τη κλιματική κρίση.

Η εξάντληση  των υδροφορέων είναι ίσως το μεγαλύτερο οικολογικό πρόβλημα της Θεσσαλίας (κυρίως της Ανατολικής) αλλά όχι το μόνο. Η διάβρωση των εδαφών είναι ένα δεύτερο τεράστιο πρόβλημα της Θεσσαλίας με τις πολλές λοφώδης περιοχές και επικλινείς καλλιεργούμενες εκτάσεις. Εκτιμάται ότι 1,5 εκατομμύριο στρέμματα υφίστανται απώλειες εδάφους πάνω από 1 χιλιοστό το χρόνο.  Και αυτό διαρκεί πολλά χρόνια (σχεδόν από τη 10ετία του 1930) όταν έγιναν οι εκχερσώσεις με τα πρώτα ερπυστριοφόρα τρακτέρ που άρχισαν τότε να χρησιμοποιούνται. Σε πολλές περιπτώσεις  το επιφανειακό έδαφος  έχει απομακρυνθεί και η από κάτω μάργα (ένα λευκό ασβεστώδες υλικό) ή το πέτρινο υπέδαφος έχει  βγει στην επιφάνεια κάνοντας τα εδάφη άγονα. Το φαινόμενο έγινε ιδιαίτερα αισθητό με τον Ιανό καθώς τεράστιες επικλινείς εκτάσεις στη Καρδίτσα  και στα Φάρσαλα έχασαν πολύτιμο γόνιμο έδαφος. Οι επιπτώσεις φαίνονται στις φετινές καλλιέργειες που ξεχωρίζουν τα διαβρωμένα τμήματα. Φυσικά ένα όργωμα και ανακάτεμα του εδάφους κρύβει το πρόβλημα κάτω από το χαλί αλλά η καταστροφή δεν θα αργήσει να γίνει οριστική και τότε θα κλαίμε.

Η ρύπανση των υπογείων υδάτων είναι ένα άλλο σημαντικό πρόβλημα της Θεσσαλίας. Ήδη περιοχές από το Βελεστίνο μέχρι τη Φάρσαλα έχουν υπόγεια νερά ακατάλληλα για ανθρώπινη  κατανάλωση. Τα Φάρσαλα πίνουν εμφιαλωμένο νερό  εδώ και χρόνια.

Η γονιμότητα των εδαφών συνεχώς μειώνεται. Η συνεχής κατεργασία του εδάφους με όργωμα, η μη χρήση αμειψισπορών, η αφαίρεση ή καύση των φυτικών υπολειμμάτων και η μη χρήση  οργανικών υλικών όπως οι κοπριές  για λίπασμα έχουν μειώσει την οργανική ουσία των εδαφών μας και τη βιοποικιλότητα του εδάφους. Η διατήρηση των επιπέδων της παραγωγής   επιτυγχάνεται με υψηλότερες εισροές που ανεβάζουν το κόστος παραγωγής και επιβαρύνουν το περιβάλλον.

Η έλλειψη  οποιουδήποτε προγράμματος που να περιορίζει τα προβλήματα είναι εμφανής. Ακόμα και εκεί που υποτίθεται ότι υπάρχουν όπως το πρόγραμμα νιτρορύπανσης όλοι γνωρίζουν ότι εφαρμόζεται μόνο στα χαρτιά.

Η νέα ΚΑΠ φαίνεται να φέρνει σημαντικές αλλαγές στις πρακτικές προστασίας του περιβάλλοντος  που θα είναι προϋπόθεση για τις επιδοτήσεις. Μείωση των εισροών χημικών (λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων), μείωση των απωλειών θρεπτικών στοιχείων θα μπουν   στη ζωή μας. Η εμπορία  μείωσης εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου  όπως η ενσωμάτωση άνθρακα στο έδαφος θα φέρει στο προσκήνιο καλλιεργητικές πρακτικές που το επιτυγχάνουν. Πρέπει να πάρουμε άμεσα μέτρα αναζωογόνησης  των εδαφών  και προστασίας τους από τη διάβρωση και την υποβάθμιση. Όλα αυτά μαζί με μια εθνική αγροτική πολιτική που θα οδηγήσει σε καλλιέργειες υψηλής αξίας για να βελτιώσουμε τη ζωή των αγροτών και της κοινωνίας. Χρειαζόμαστε άμεσα ένα προγραμματισμό που θα είναι σοβαρός και ελέγξιμος.  Γιατί τα προγράμματα της νέας ΚΑΠ φαίνεται ότι θα αξιολογούνται κάθε δύο χρόνια οπότε οι συνήθεις πονηριές μας δεν θα περνούν απαρατήρητες. 

Χρειαζόμαστε επομένως να εκπονήσουμε άμεσα ένα πρόγραμμα προστασίας του περιβάλλοντος με ορθή διαχείριση των φυσικών πόρων νερό και έδαφος. 

Ορθή διαχείριση του νερού με ταμιεύσεις στις γύρω από τη πεδιάδα ορεινές περιοχές που θα εξασφαλίσουν αποθέματα νερού για περιόδους ξηρασίας,  να εξασφαλίσουν επιφανειακό νερό για να σταματήσει η άντληση από τους υπόγειους υδροφορείς που θα αποκατασταθούν σταδιακά, θα ρυθμίσουν τις απορροές  αποτρέποντας πλημύρες ενώ θα εξασφαλίσουν τη βάση για μια παραγωγική γεωργία  που θα διατηρήσει τη ζωή στη Θεσσαλία κα θα παράγει πολύτιμα τρόφιμα για τον αυξανόμενο πληθυσμό.  Ταυτόχρονα μέτρα προστασίας του φυσικού πόρου εδάφους  με ορθές καλλιεργητικές πρακτικές (αμειψισπορές, μειωμένη κατεργασία, συνεχή κάλυψη του εδάφους) που θα  εξασφαλίζουν τη γονιμότητα του και θα το προστατεύουν από διάβρωση. Το πρόγραμμα είναι μακροχρόνιο και το πολιτικό σύστημα πρέπει να αποφασίσει να εκπονήσει και εφαρμόσει για να έχει μέλλον η Θεσσαλία αλλά και η χώρα μας.

*Ο Φάνης Γέμτος, είναι γεωπόνος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας

Ενημερωθείτε για τα νέα του blog "Νερά - Γεωργία - Περιβάλλον" :

- Από την σελίδα μας στο fb​

- Από την ομάδα μας στο fb