Νερά - Γεωργία - Περιβάλλον: Καλλιεργητικές πρακτικές που μπορούν να προστατεύσουν τους υπόγειους υδροφορείς από νιτρικά

Διαβάζω στον Τύπο ότι επίκειται η προκήρυξη προγράμματος νιρτορρύπανσης για διάφορες ζώνες και καλλιέργειες.

Έχει ενδιαφέρον ένα σχόλιο κάτω από το σχετικό δημοσίευμα που αναφέρει : να μην ισχύσουν οι χάρτες του εξαιρούν νομούς επειδή δεν έχουν ρύπανση των υπόγειων υδροφορέων από νιτρικά.

Ένα παράλογο σχόλιο αν το πρόγραμμα στόχευε πραγματικά στη μείωση της ρύπανσης, αλλά λογικό αν το πρόγραμμα δεν είναι παρά επιδοτήσεις κάτω από το τραπέζι, που ελπίζω να μην χρειαστεί κάποτε να μας ελέγξουν τα όργανα της ΕΕ. Διότι το πρόγραμμα είναι ένα σημαντικό μέτρο της ΕΕ για προστασία των υπόγειων υδροφορέων που εμείς το κάναμε ευκαιρία για επιδότηση χωρίς υποχρεώσεις. Σκεφτείτε απλώς ότι η συντριπτική πλειοψηφία των κατοίκων της Θεσσαλίας πίνουμε νερό από υπόγειους υδροφορείς.

Μπορείτε να φανταστείτε το κόστος που θα πληρώσουμε αν πρέπει το νερό αυτό να το καθαρίσουμε από νιτρικά ;

Ήδη περιοχές της Θεσσαλίας (π.χ. Φάρσαλα) πίνουν εμφιαλωμένο νερό. Για αυτό πιστεύω ότι πρέπει να πάρουμε σοβαρά μέτρα για να αποφύγουμε τα προβλήματα στο προσεχές μέλλον. Ας δούμε αναλυτικά το πρόβλημα.

Η ρύπανση των υπόγειων υδροφορέων από νιτρικά που προέρχονται σε μεγάλο ποσοστό από τις εκπλύσεις αζωτούχων λιπασμάτων. Όπως είναι γνωστό τα αζωτούχα λιπάσματα είναι απαραίτητα για τη διατήρηση των αποδόσεων των καλλιεργειών. Ακολουθούν το κύκλο του αζώτου. Όπως φαίνεται στην εικόνα το άζωτο προστίθεται στο έδαφος από την ατμόσφαιρα (αζωτοδέσμευση ή βροχές, χιόνι), από απόβλητα ζώων και από τα λιπάσματα. Μετατρέπεται σε νιτρικά ιόντα που απορροφούνται από τα φυτά αλλά και μέρος επανέρχεται στην ατμόσφαιρα σε μορφή ατομικού αζώτου, ή οξειδίων του που είναι αέρια του θερμοκηπίου και αμμωνίας που δημιουργεί σε υψηλές συγκεντρώσεις όξινη βροχή. Ό,τι περισσεύει στο έδαφος σε νιτρική μορφή και δεν απορορφηθεί από τα φυτά με τα νερά που στραγγίζουν εκπλύνεται προς τα βαθύτερα στρώματα του εδάφους και τελικά καταλήγει σε βάθος χρόνου στους υπόγειους υδροφορείς. Υψηλές συγκεντρώσεις νιτρικών στο νερό το κάνουν ακατάλληλο για πόση. Ένα πρόβλημα που έχουμε στη Θεσσαλία στη περιοχή από το Βελεστίνο μέχρι τα Φάρσαλα.

Η ΕΕ δημιούργησε ένα πρόγραμμα αγρο-περιβαλλοντικών μέτρων. Ένα μέτρο είναι η προστασία των υπόγειων υδροφορέων το γνωστό πρόγραμμα νιτρορύπανσης. Αυτό αποζημιώνει τους αγρότες που θα μειώσουν τα αζωτούχα λιπάσματα που εφαρμόζουν, για τη μείωση της παραγωγής που θα προκληθεί. Το Ελληνικό ΥΠΑΑΤ άρπαξε την ευκαιρία για επιδοτήσεις κάτω από το τραπέζι. Μάλιστα μπήκαν στο πρόγραμμα για προσέλκυση πελατών - ψηφοφόρων και περιοχές ξηρικές και στις δηλώσεις ΟΣΔΕ έψαχναν να βρουν γεωτρήσεις να τις δηλώσουν για να δικαιολογήσουν την επιδότηση. Φυσικά τώρα όλοι οι αγρότες ζητούν «επιδοτήσεις» για να αυξήσουν χωρίς υποχρεώσεις το εισόδημά τους. Στο ερώτημα αν πρέπει να προστατεύσουμε τα υπόγεια νερά μας από τη νιτρορύπανση η απάντηση είναι σαφώς ναι.

Κάνει το πρόγραμμα νιτρορύπανσης αυτήν τη δουλειά ; Η απάντηση είναι ότι όπως εφαρμόζεται σήμερα όχι. Καθώς δεν γίνεται κανένας έλεγχος και όλοι εφαρμόζουν τα λιπάσματα κανονικά και πληρώνονται επιπλέον. Φαίνεται όμως ότι με τη νέα ΚΑΠ θα υπάρξουν επιπλέον μέτρα για μείωση της απώλειας θρεπτικών στοιχείων αλλά και μείωση της έκλπυσης και περιορισμού των λιπασμάτων. Και το χειρότερο. Φαίνεται ότι στη νέα ΚΑΠ θα γίνεται κάθε δύο χρόνια έλεγχος για την επιτυχία των στόχων που έχουν τεθεί. Έλεγχος και αξιολόγηση! Αδιανόητα πράγματα για τη χώρα. Πώς μπορούμε να τα πετύχουμε όλα αυτά;
Έχουμε μια σειρά εργαλείων και καλλιεργητικών τεχνικών που μπορούμε να εφαρμόσουμε για να πετύχουμε την προστασία του περιβάλλοντος, του εδάφους μας και του νερού που πίνουμε. Αυτά θα έπρεπε να επιδοτεί το ΥΠΑΑΤ ώστε τίμια να ανταμείβονται οι αγρότες για την προσαρμογή των καλλιεργητικών πρακτικών τους.
Η μείωση της νιτρορύπανσης μπορεί να προέλθει από τη μείωση της ποσότητας των αζωτούχων λιπασμάτων που εφαρμόζουμε, αλλά και από την ορθή εφαρμογή τους. Εδώ πρέπει να εφαρμόζεται ο κανόνας των 4R δηλαδή να προσθέτουμε το σωστό λίπασμα, στον σωστό χρόνο, στη σωστή δόση, με τον σωστό τρόπο εφαρμογής. Επομένως, ένα θέμα είναι πώς κάνουμε τις εφαρμογές. Από την ποιότητα των λιπασματοδιανομέων, τις δόσεις και τον χρόνο εφαρμογής (π.χ. όσο το δυνατόν περισσότερες δόσεις με μικρότερες ποσότητες), κάλυψη ή ενσωμάτωση για μείωση απωλειών στη ατμόσφαιρα. Η εφαρμογή λιπασμάτων μετά από αναλύσεις εδάφους είναι ιδιαίτερα σημαντική για τα φωσφορούχα και καλιούχα λιπάσματα. Αυτά δεν εκπλύνονται όπως τα νιτρικά αλλά χάνονται με το έδαφος που απομακρύνεται από τη διάβρωση και δημιουργεί ιδιαίτερα ο φώσφορος ευτροφισμούς σε επιφανειακά νερά (ποτάμια, λίμνες και θάλασσα). Πολλά χωράφια της Θεσσαλίας έχουν επάρκεια αυτών των στοιχείων από παλαιότερες λιπάνσεις και πολλές φορές άδικα ξοδεύουμε χρήματα επιβαρύνοντας το κόστος παραγωγής και το περιβάλλον.
Σε όλα τα μέτρα σωστής εφαρμογής μπορούμε να προσθέσουμε εφαρμογές με νέες τεχνολογίες. Η διαφοροποιημένη λίπανση ανάλογα με τις ανάγκες τμημάτων του χωραφιού μπορεί να βοηθήσει. Η πιο γνωστή εφαρμογή στην αζωτούχο λίπανση γίνεται με τη χρήση αισθητήρων που καταγράφουν το χρώμα των φυτών και ανάλογα ρυθμίζουν την ποσότητα λιπάσματος που εφαρμόζεται. Η καταγραφή του χρώματος μπορεί να γίνει από εναέρια μέρα (drones, δορυφόρους κ.λπ.) και να εισαχθεί ο χάρτης εφαρμογής στο λογισμικό του λιπασματοδιανομέα. Μπορεί επίσης να γίνει και με αισθητήρες πάνω στο τρακτέρ που «βλέπουν» το χρώμα των φυτών και αυτόματα ρυθμίζουν τη δόση που εφαρμόζουν. Άλλες εφαρμογές χρησιμοποιούν το μέγεθος των δένδρων όπως σε πορτοκαλιές στη Φλόριδα των ΗΠΑ.

Πηγή : ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ

*Ο Φάνης Γέμτος, είναι γεωπόνος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας