Η προστασία και η σωστή διαχείριση των φυσικών πόρων – (Φάνης Γέμτος)*

 

 

(Μέρος 1ο)

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η παραγωγή τροφίμων και πρώτων υλών είναι η βάση της ζωής στον πλανήτη. Παρ’ όλο που πετύχαμε τεράστιες βελτιώσεις στις αποδόσεις των καλλιεργειών μας, που τις πετυχαίνουμε με πολύ μικρή ανθρώπινη εργασία, η παραγωγή δεν είναι αρκετή για να καλύψει τις ανάγκες ενός συνεχώς αυξανόμενου πληθυσμού.

Οι βελτιώσεις που πετύχαμε συνεχίζουν να στηρίζονται σε μια ορθή χρήση των φυσικών πόρων, όπως το έδαφος, το νερό και η ενέργεια, σε συνδυασμό με τη γενετική βελτίωση των καλλιεργούμενων φυτών και εκτρεφόμενων ζώων.

Επομένως, είναι κρίσιμο να διαχειριζόμαστε σωστά τους φυσικούς πόρους που διαθέτουμε όχι μόνο για άμεση κάλυψη των αναγκών, αλλά και για τη διατήρηση της παραγωγικότητας για το μέλλον.

Η σωστή διαχείριση είναι ένα τεράστιο κεφάλαιο και πρέπει να συζητήσουμε τα θέματα για να πάρουμε τις σωστές αποφάσεις. Βέβαια, στη χώρα μας δε συζητάμε τα σοβαρά θέματα, αλλά μάλλον ό,τι προκαλεί εντυπώσεις και ψήφους στο πολιτικό σύστημα.

Αυτό, όμως, δε βοηθά να κατανοήσουμε τα προβλήματα και να βρούμε λύσεις. Θα προσπαθήσω να ξεκινήσω μια συζήτηση, με την ελπίδα ότι κάτι μπορεί να αλλάξει.

Ας ξεκινήσουμε από το νερό. Για το κλίμα της χώρας και ειδικότερα της Θεσσαλίας (χειμώνες με χαμηλές θερμοκρασίες, βροχές και χιόνια κυρίως στα ορεινά, καλοκαίρια με υψηλές θερμοκρασίες και έλλειψη βροχών) είναι κρίσιμο να μπορέσουμε να αποθηκεύσουμε το νερό των χειμερινών βροχών για να το έχουμε το καλοκαίρι.

Το διαθέσιμο νερό το καλοκαίρι εξασφαλίζει πολύ υψηλές αποδόσεις που δεν πετυχαίνουν οι χειμερινές καλλιέργειες.

Τα χειμερινά σιτηρά έχουν αποδόσεις στα 300 κιλά/στρ., όταν το καλαμπόκι φτάνει τα 1.500 κ./στρ. Αντίστοιχη διαφορά ανάμεσα σε μηδική και βίκο κ.λπ.

Έχω γράψει πολλές φορές ότι είναι απαραίτητο να γίνουν πολλά φράγματα με ταμιευτήρες σε όλη τη χώρα για να εξασφαλίσουν καλής ποιότητας και χαμηλού κόστους νερό για τις καλλιέργειες παράλληλα με την παραγωγή καθαρής υδροηλεκτρικής ενέργειας. Ιδιαίτερα για τη Θεσσαλία τα μεσαία φράγματα στη δυτική πλευρά και στον Όλυμπο (Σκοπιά, Μουζάκι, Πύλη, Νεοχωρίτης, Αγιονέρι κ.λπ., που τα προβλέπουν στα ΣΔΛΑΠ) μαζί με τη μεταφορά μικρής ποσότητας νερού από τον Αχελώο θα καλύψουν τις ανάγκες άρδευσης τουλάχιστον 2.500.000 στρεμμάτων, που θα αποτελέσουν τη βάση μιας ισχυρής παραγωγικής πρωτογενούς παραγωγής για την περιοχή.

Τα ίδια φράγματα, σε συνδυασμό με έργα ορεινής υδρονομίας και καθάρισμα ρεμάτων κ.λπ., θα εξασφαλίσουν τη Θεσσαλία από πλημμύρες (σύμφωνα και με το υπό έγκριση από την κυβέρνηση ΣΔΚΠ της Θεσσαλίας).

Μια επιπλέον ασφάλεια για τους κατοίκους. Έχω γράψει πολλές φορές για την ανάγκη σωστής διαχείρισης των υδάτων που περιλαμβάνει την προσφορά του νερού (ταμιευτήρες), τη σωστή μεταφορά και διανομή του νερού στους αγρότες και τη σωστή εφαρμογή του νερού στο χωράφι και τις καλλιέργειες από τους αγρότες. Απαραίτητες δράσεις για να έχουμε επάρκεια νερού και υψηλή παραγωγικότητα του πρωτογενούς τομέα της οικονομίας.

Ο δεύτερος φυσικός πόρος είναι το έδαφος. Δεν υπάρχει καλλιέργεια, αλλά και ζωή στον πλανήτη χωρίς τις λειτουργίες του εδάφους.

Ως έδαφος ορίζεται το επιφανειακό στρώμα της Γης, πάχους 1 μέτρου. Προέκυψε από την αποσάθρωση των αρχικών πετρωμάτων της επιφάνειας του πλανήτη σε αλληλεπίδραση με βιοτικούς παράγοντες, όπως τα φυτά, τα ζώα που βόσκουν, οι μικροοργανισμοί που ζουν στο έδαφος, με τους κλιματικούς παράγοντες. Αποτελείται από ανόργανα υλικά, που ανάλογα με το μέγεθός τους χαρακτηρίζονται ως άργιλος, ιλύς και άμμος.

Τα υλικά αυτά συνδέονται μεταξύ τους με τη βοήθεια της αργίλου, αλλά κυρίως με την οργανική ουσία του εδάφους και δημιουργούν συσσωματώματα. Η οργανική ουσία είναι το κύριο στοιχείο του εδάφους που συμβάλλει στη δημιουργία σταθερών συσσωματωμάτων που δημιουργούν τη δομή τους εδάφους. Δηλαδή τη διάταξή τους στον χώρο που δημιουργεί μικρούς και μεγαλύτερους πόρους. Οι μικροί πόροι συγκρατούν το νερό (και τα θρεπτικά στοιχεία) με μεγαλύτερες δυνάμεις από τη βαρύτητα και εξασφαλίζουν νερό στα φυτά. Οι μεγαλύτεροι αδειάζουν από νερό με τη βαρύτητα μετά από πλήρωση από βροχή ή άλλο φαινόμενο και βοηθούν στον αερισμό του εδάφους, κρίσιμο στοιχείο για τη ζωή των ριζών των φυτών, αλλά και των μικροοργανισμών.

Επομένως, το έδαφος είναι ένας ζωντανός οργανισμός που πρέπει να φροντίσουμε την υγεία του για να λειτουργεί σωστά και να μας δίνει τις μεγαλύτερες αποδόσεις των φυτών μας με τις μικρότερες δυνατές εισροές.

Στα εδάφη μας λειτουργεί ένας κύκλος του άνθρακα. Τα φυτά με ενέργεια από το ηλιακό φως μέσω της φωτοσύνθεσης δεσμεύουν το διοξείδιο του άνθρακα από την ατμόσφαιρα και το μετατρέπουν σε σάκχαρα.
Τα σάκχαρα μεταφέρονται και προς τις ρίζες, απ’ όπου ανταλλάσσονται με τους μικροοργανισμούς του εδάφους. Οι ρίζες προσφέρουν την ενέργεια των σακχάρων και οι μικροοργανισμοί τα θρεπτικά στοιχεία που είναι απαραίτητα για τα φυτά. Αυτή η ανταλλαγή ουσιών μαζί με τη μάζα των ριζών και ό,τι άλλο οργανικό υλικό εισέρχεται στο έδαφος (π.χ. φυτικά υπολείμματα), δημιουργούν την οργανική ουσία του εδάφους, κρίσιμο στοιχείο για την υγεία του εδάφους.

Η οργανική ουσία που δημιουργείται αποδομείται σταδιακά από τους μικροοργανισμούς του εδάφους και τελικά δημιουργείται μια ισορροπία που είναι η οργανική ουσία του κάθε εδάφους. Η αποδόμηση της οργανικής ουσίας παράγει διοξείδιο του άνθρακα που αποδεσμεύεται στην ατμόσφαιρα και θρεπτικά στοιχεία που αποδίδονται στα φυτά είτε εκπλύνονται στα βαθύτερα στρώματα (όπως το ευδιάλυτο στο νερό άζωτο) είτε παραμένουν στο έδαφος και χάνονται από απομάκρυνση του εδάφους (π.χ. από τη διάβρωση).

Επομένως, στο τέλος έχουμε μια ισορροπία μεταξύ των εισροών οργανικής ύλης και μετατροπής της σε οργανική ουσία του εδάφους και αποδόμησής της, αλλά και μια ισορροπία μεταξύ των θρεπτικών στοιχείων που καθορίζουν τη λειτουργία του συστήματος και τελικά την παραγωγή των καλλιεργειών μας. Θα συνεχίσω στο επόμενο.

* Θεοφάνης Γέμτος, Γεωπόνος, ομότιμος Καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, μέλος της Ε.Δ.Υ.ΘΕ.

Πηγή :  ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ

Eνημερωθείτε για τα νέα του blog

- Από την σελίδα μας στο fb

- Από την ομάδα μας στο fb