Στις
26/11/2009 στην Αθήνα πραγματοποιήθηκε το Συνέδριο με τίτλο: «Κλιματικές
Αλλαγές και Επιπτώσεις στη Γεωργία - Διαμόρφωση της
Αγροτικής Πολιτικής ενόψει της Συνόδου της Κοπεγχάγης».
Στο Συνέδριο, που οργανώθηκε από την Διεθνή Οργάνωση Βιοπολιτικής, προσκλήθηκε ως εισηγητής από την Καθηγήτρια Αγνή Βλαβιανού-Αρβανίτη (Πρόεδρο & Ιδρύτρια της Οργάνωσης), ο Φώτιος Θ. Γραβάνης, Γεωπόνος - Ομότιμος Καθηγητής Φυτοπροστασίας, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας.
Τα διαλαμβανόμενα στην εισήγηση του με τίτλο «Προτάσεις βιώσιμης αγροτικής ανάπτυξης στο πλαίσιο της νέας ΚΑΠ και εν όψει των επερχόμενων κλιματικών αλλαγών» αποτυπώνουν 14 χρόνια μετά, μάλλον προφητικά, ανάλογη κατάσταση στην Θεσσαλία, σε ό,τι αφορά στην επίπτωση, από τον Daniel προ έτους, στην υδατική κατάσταση και γενικότερα στον Πρωτογενή Τομέα.
["Προτάσεις
βιώσιμης αγροτικής ανάπτυξης στο πλαίσιο της νέας ΚΑΠ και εν όψει των
επερχόμενων κλιματικών αλλαγών"
Καθηγ. Φώτιος Θ. Γραβάνης,
Διευθυντής Κέντρου Τεχνολογικής Έρευνας
Θεσσαλίας,
Μέλος της Διοικ. Επιτροπής του Ανοιχτού Πανεπιστημίου
Κύπρου,
Ομότιμος Καθηγητής Φυτοπροστασίας ΤΕΙ
Λάρισας
Κυρίες & Κύριοι
Περιποιεί ιδιαίτερη τιμή σε μας η πρόσκληση της Καθηγ. Α. ΒλαβιανούΑρβανίτη, να εισηγηθώ στο παρόν συνέδριο τις απόψεις μας αναφορικά με τη βιώσιμη αγροτική ανάπτυξη, ενόψει των επερχόμενων κλιματικών αλλαγών και στο πλαίσιο των προνοιών της νέας Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΚΑΠ). Τα εισηγούμενα είναι εκτός του στενού γνωστικού μου αντικειμένου που είναι η Φυτοπαθολογία. Αποτελεί όμως μία πρόκληση να εκφράσω τις απόψεις και προτάσεις μου επί του θέματος, από τη συσσωρευμένη εμπειρία μου ως Καθηγητού, Γεωτεχνικού και πρώην Προέδρου του Παραρτήματος Κεντρικής Ελλάδος του Γεωτεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος (ΓΕΩΤ.Ε.Ε.). Στο σημείο όμως αυτό οφείλω να ευχαριστήσω για τις υποδείξεις τους σε θέματα που άπτονται του γνωστικού τους αντικειμένου, τον Καθηγ. Νικόλαο Δαλέζιο, Καθηγητή Μετεωρολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και την πρώην Καθηγήτρια Γεωργίας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Στέλλα Γαλανοπούλου-Σενδουκά.
Ο Κόσμος δεν θα είναι όπως τον γνωρίσαμε. Κατά τη διάρκεια του εκπνεύσαντος 20ου αιώνα, εμείς οι άνθρωποι, κάναμε δύο παγκόσμιους πολέμους και σκοτώσαμε πάνω από 15 εκατομμύρια συνανθρώπους μας, ανακαλύψαμε την ατομική βόμβα και πατήσαμε στο φεγγάρι. Από την άλλη μεριά, ανακαλύψαμε την πενικιλλίνη και τα άλλα αντιβιοτικά και διασώσαμε εκατομμύρια άλλων συνανθρώπων μας από μικροβιολογικές ασθένειες. Και τόσα άλλα επιτεύγματα θετικά και αρνητικά, λογικά και αλλοπρόσαλλα. Σε ό,τι αφορά στην Οικονομία, επαγγέλματα που υπήρχαν εξαφανίσθηκαν ενώ άλλα αναδύθηκαν. Το χαρακτηριστικό όμως είναι ότι ο ρυθμός των αλλαγών από αδιόρατος στο πρώτο ήμισυ του 20ου αιώνα άρχισε να επιταχύνει και έγινε ηλιγγιώδης, τόσο που και στο χρονικό περιθώριο μιας μόνον γενεάς να είναι ορατές οι δραματικές αλλαγές που επισυμβαίνουν. Τώρα και στο μέλλον οι λέξεις κλειδιά στην Οικονομία είναι η καινοτομία και η ευελιξία. Το φιλοσοφικό συμπέρασμα του Ηρακλείτου «τα πάντα ρει», αποτελεί πλέον μία κοινότοπο και εύληπτη πραγματικότητα.
Μεγάλα προβλήματα αποτελούν η ραγδαία αύξηση του πληθυσμού του τρίτου κόσμου, η πείνα και η οικολογική καταστροφή.
Η Γεωργία τον 20ο αιώνα
Η Γεωργία (με την ευρεία έννοια του όρου) αποτελεί την έκφραση της προσπάθειας του ανθρώπου για προσπορισμό τροφών. Δικαιώνεται ο Ξενοφών που απέδωσε «την Γεωργίαν ως των άλλων τεχνών μητέρα και τροφόν είναι».
Η παραγωγή τροφών, δυστυχώς δεν είναι ανάλογη με τον πληθυσμό κάθε περιοχής του πλανήτη. Το παράδοξο είναι ότι η υπό δημογραφικό μαρασμό Ευρώπη παράγει πλεονασματικές ποσότητες τροφών, ενώ το φάσμα της πείνας συνεχώς και επεκτείνεται στις χώρες του τρίτου κόσμου και αγγίζει τμήματα του πληθυσμού των ανεπτυγμένων χωρών. Σε παγκόσμιο επίπεδο οι θεωρίες του Malthus (1766-1834) και Liebig (1855) περί μαρασμού του ανθρώπινου γένους λόγω δραματικής διαφοράς της αύξησης του πληθυσμού έναντι της παραγωγής τροφών και ερημοποιήσεως της παραμεσόγειας περιοχής λόγω εξάντλησης της γονιμότητας του εδάφους, διαψεύσθηκαν.
Στην εκρηκτική ανάπτυξη της Γεωργίας από το δεύτερο ήμισυ του 20ου αιώνα οφείλεται κατά μέγα μέρος η επιβίωση του ανθρώπινου γένους. Νέες καλλιέργειες, νέες ποικιλίες και παραγωγικά υβρίδια, νέες φυλές αγροτικών ζώων, νέες μέθοδοι καλλιέργειας, εκμηχάνιση όλων σχεδόν των φάσεων παραγωγής, και άλλα επιτεύγματα, είχαν ως αποτέλεσμα τον χαρακτηρισμό της περιόδου ως «πράσινη επανάσταση». Το πλέον χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η αύξηση της παραγωγής των σιτηρών, που αποτελούν τη βάση της διατροφής του ανθρώπου, αφού, όπως υπολογίζεται, το 53% των ενεργειακών αναγκών του ανθρώπου καλύπτεται από κατανάλωση σιτηρών, χωρίς να υπολογισθεί το ποσοστό που χρησιμοποιείται έμμεσα, ως ζωοτροφή και μετατροπή σε ζωοκομικά προϊόντα διατροφής.
Τα τρία σπουδαιότερα σιτηρά παγκοσμίως αποτελούν το σιτάρι, το καλαμπόκι και το ρύζι. Με εισαγωγή γενετικού υλικού από Αυστραλία, Ιαπωνία, Κολομβία και ΗΠΑ, δημιουργήθηκαν νέες νάνες ποικιλίες, μεγάλης αποδοτικότητας και κλιματικής προσαρμογής στο Μεξικό, με αποτέλεσμα τον τριπλασιασμό των αποδόσεων σε μία 15ετία (1953-1968). Ο δημιουργός αυτών των ποικιλιών Δρ. Μπόρλογκ, τιμήθηκε με Νόμπελ Ειρήνης το 1970. Ποιος δεν θυμάται την παραγωγή ενός «τσουβαλιού» σιταριού κατά στρέμμα μέχρι πριν 50 χρόνια. Τώρα παραγωγή και 1.000 χγρ./στρ. θεωρείται εφικτή. Σε ό,τι αφορά στο ρύζι που αποτελεί τη βασική διατροφή των 2/3 του παγκόσμιου πληθυσμού, ο Αμερικανός Chandler, Διευθυντής του Διεθνούς Ινστιτούτου ρυζιού στις Φιλιππίνες, κατόρθωσε να δημιουργήσει δύο ποικιλίες προερχόμενες από διασταυρώσεις 10.000 ειδών ρυζιού, που έδωσαν διπλάσια παραγωγή από τους γεννήτορές τους. Τέλος, όσο αφορά στο καλαμπόκι, η εισαγωγή απλών υβριδίων υπερτριπλασίασε την απόδοση των παραδοσιακά καλλιεργούμενων διπλών υβριδίων. Μήπως χάνεται βαθειά στη μνήμη η παραγωγή 300-400 χγρ./στρ.; Κάτι που τώρα ούτε καν το σκέφτεται ο αραβοσιτοπαραγωγός των 2 τον/στρ. Η ανάπτυξη της βιοτεχνολογίας, παρόλο τον σκεπτικισμό που αναπτύχθηκε στην Ευρώπη, δεν παύει να δίδει προοπτική μείωσης αν όχι απαλοιφής του φαινομένου του υποσιτισμού στις χώρες του τρίτου κόσμου.
Όλα αυτά, Κυρίες και Κύριοι, δεν επιτεύχθηκαν τυχαία. Αυτή είναι η ανεκτίμητη προσφορά των Γεωτεχνικών στην Κοινωνία. Είναι αποτελέσματα άοκνης προσπάθειας, σοβαρής εμπειρογνωμοσύνης και αθόρυβης δουλειάς.
Κυρίες και Κύριοι,
Η Ελλάδα μας χαρακτηρίζεται από τεράστια ποικιλομορφία. Οι ορεινοί όγκοι, καλυπτόμενοι από περίφημα δασικά οικοσυστήματα, οι πεδιάδες μικρές και μεγάλες, πολλές των οποίων που διασχίζονται από ποταμούς, τα νησιωτικά συμπλέγματα, αποτελούν μία πανέμορφη εικόνα, που «ουδείς λόγος εξαρκέσει προς ύμνον των θαυμασίων» του Δημιουργού. Επακόλουθο αποτελεί και η ποικιλομορφία ενασχόλησης των κατοίκων σε ό,τι αφορά στον πρωτογενή τομέα.
Ρίχνοντας μια φευγαλέα ματιά στις αλλαγές που συνέβησαν, για παράδειγμα, στη Θεσσαλία, θα θυμηθούμε ότι ο σιτοβολώνας μέχρι τη δεκαετία του ’70, μετατράπηκε στην 20ετία του ’80 & ’90, στην κυρίως βαμβακοκαλλιεργούμενη εστία της Χώρας. Η εικόνα των χιλιάδων αιγοπροβάτων που διέσχιζαν τις θεσσαλικές πόλεις από και προς τα χειμαδιά μέχρι και τη δεκαετία του ’60, είναι άγνωστη στους κάτω της ηλικίας των 50 ετών κατοίκους της. Νέες καλλιέργειες (όπως η τευτλοκαλλιέργεια) όχι μόνον πρωτοεμφανίστηκαν αλλά θεωρήθηκαν μέσα σε μία 20ετία και παραδοσιακές για την περιοχή. Παράλληλα ξηρικές καλλιέργειες και όχι μόνον τα χειμερινά σιτηρά, (π.χ. τα όσπρια), παρεχώρησαν τη θέση τους στις μεγαλύτερης προσόδου ποτιστικές καλλιέργειες (δενδροκομικές, αροτριαίες, λαχανοκομικές). Παράλληλα άρχισε και η εμφάνιση των οικίσκων των αντλητικών συγκροτημάτων, που εκμεταλλεύθηκαν ληστρικά, όπως τελικά αποδείχθηκε, τον υπόγειο υδροφορέα, ενώ ο, κατά τον Όμηρο, «αργυροδίνης» Πηνειός μετατράπηκε κατά περιόδους κυριολεκτικά σε αυλάκι, που μόνον η παροχέτευση των νερών της λίμνης Ν. Πλαστήρα θύμιζε ότι είναι ποταμός. Νέες βελτιωμένες γενετικά και υψηλής απόδοσης ποικιλίες καλλιεργήθηκαν. Νέες βελτιωμένες φυλές αγροτικών ζώων υποκατέστησαν τις παλαιές. Βελτιωμένες μέθοδοι και τεχνικές στην καλλιέργεια εφαρμόσθηκαν. Μηχανές αντικατέστησαν την ανθρώπινη εργασία με πολλαπλάσια αποδοτικότητα. Μέσα για την προστασία της φυτικής παραγωγής εφευρέθηκαν και εφαρμόσθηκαν, ενώ μοντέρνες μέθοδοι εκτροφής των αγροτικών ζώων πολλαπλασίασαν το αγροτικό εισόδημα. Επιστημονική εκμετάλλευση του δασικού πλούτου, έδωσε γένεση σε βιοτεχνίες και βιομηχανίες ξύλου και επίπλου.
Στο ερώτημα εάν η σημερινή κατάσταση είναι χειρότερη από αυτή του πρόσφατου παρελθόντος, την απάντηση δίδει σχετική διαγνωστική έκθεση (2004) της Περιφέρειας Θεσσαλίας, εν όψει της σύνταξης πρότασης για το Δ’ ΚΠΣ. Σ’ αυτήν αποκαλύπτεται ότι η Θεσσαλία είναι κατά βάση γεωργική περιοχή, ενώ η όλη Οικονομία της εξαρτάται από την ανάπτυξη του Αγροτικού Τομέα. «Η περιοχή έχει διαρθρωτική ιδιομορφία στην τομεακή διάρθρωση της απασχόλησης, με εξαιρετικά μεγάλο πρωτογενή τομέα και χαμηλά ποσοστά στο δευτερογενή και τριτογενή. Παρουσιάζει δε, σημαντική αναπτυξιακή υστέρηση», παρόλη τη χρηματοδότηση από τρία ΚΠΣ. Σε άλλο σημείο αναφέρεται ότι «η μόνη ομάδα που έχει υψηλή σχετική συμμετοχή στην οικονομική βάση της Θεσσαλίας είναι η γεωργία-κτηνοτροφία-αλιεία. Πρόκειται επίσης για τη μόνη ομάδα που τόσο σε περιφερειακό όσο και σε εθνικό επίπεδο καταγράφει απώλειες κατά τη διάρκεια της 10ετίας 1991-2001».
Άρχισαν, έτσι, να δημιουργούνται σκέψεις για του που το πάει ο άνθρωπος με τις συνεχείς επεμβάσεις του στο Οικοσύστημα. Μήπως τελικά η προσπάθεια για προσπορισμό τροφών φέρει το αντίθετο αποτέλεσμα; Πως εντάσσεται και ποια είναι η σχέση της αγροτικής ανάπτυξης με τη διατήρηση της οικολογικής ισορροπίας. Τι επιπτώσεις αναμένονται με τις επερχόμενες κλιματικές αλλαγές....] Το πλήρες κείμενο της εισήγησης στον παρακάτω σύνδεσμο :
https://www.ypethe.gr/sites/default/files/archivefiles/protaseis_viosimis_agrotikis_anaptyxis_f._gravanis.pdf
*Φώτιος Θ. Γραβάνης, Γεωπόνος - Ομότιμος Καθηγητής Φυτοπροστασίας, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Τα σχόλια σας για το blog ή/ και τις αναρτήσεις εδώ :