Νερά - Γεωργία - Περιβάλλον: Καθαρές θέσεις και αποφάσεις για το υδατικό - περιβαλλοντικό της Θεσσαλίας και τα έργα Αχελώου

Ο απόηχος από τις θλιβερές διαπιστώσεις για την κατάσταση του Πηνειού κατά τους καλοκαιρινούς μήνες και τις πρόσφατες δηλώσεις του Κώστα Αγοραστού για την ολοκλήρωση των έργων Άνω Αχελώου ακόμη δεν λέει να κοπάσει.

Μέσα σε ένα πλήθος παρεμβάσεων και αποσπασματικών σχολίων είναι πραγματικά δύσκολο για τον καθημερινό αναγνώστη να διακρίνει την ουσία του συνθέτου υδατικού – περιβαλλοντικού - γεωργικού προβλήματος της Θεσσαλίας.

Εκτός αυτού διακρίναμε μια συνειδητή προσπάθεια κάποιων, να δημιουργήσουν συγχύσεις στην κοινή γνώμη και να προκαλέσουν αμφιβολίες, ως προς την δυνατότητα ενίσχυσης των υδάτων του Θεσσαλικού διαμερίσματος από τα νερά της Δυτικής Θεσσαλίας (Άνω Αχελώος), με ανακριβή ή/και ψευδή στοιχεία, με στρεβλώσεις, με υπερβολές και αναμασώντας διαρκώς τα χιλιοειπωμένα (ΣτΕ κλπ.).

Σε μια προσπάθεια να γίνουν κατανοητές οι βασικές παράμετροι του προβλήματος και να ερμηνεύσουμε όσα δεν «φαίνονται» στην ρητορική τους, καταθέτουμε τις παρακάτω παρατηρήσεις.

Aναμφισβήτητα υπάρχει ΜΕΓΑΛΟ υδατικό έλλειμμα στη Θεσσαλία.

Το ζητούμενο είναι πως αυτό θα καλυφθεί ώστε, αφενός να ανακοπεί και, ει δυνατόν, να αντιστραφεί η εντεινόμενη καταστροφή των υδατικών οικοσυστημάτων (υπόγειοι υδροφορείς, Πηνειός και παραπόταμοι, λίμνες κλπ.), αφετέρου να ανταποκριθούμε στην ζήτηση νερού για τις ανάγκες μας (αρδευτικές, υδρευτικές, οικολογικές κλπ.).

Σε αυτό στοχεύει η Οδηγία 60/2000 (Νόμος του κράτους από το 2003). Αυτό επίσης προβλέπουν τα Σχέδια Διαχείρισης Υδάτων (ΣΔΥ), μέσω των οποίων ελπίζαμε ότι θα μπει μια σειρά στον τομέα αυτό.

Τα πρώτα ΣΔΥ εγκρίθηκαν με Υπουργική Απόφαση (με ισχύ «νόμου») το 2014, προβλέποντας ενίσχυση με 250 εκατ. κυβικά μέτρα νερού από Αχελώο, και η πρώτη αναθεώρηση τους έγινε το 2017, προβλέποντας όμως κάλυψη του ελλείμματος χωρίς τα έργα Αχελώου.

Το πρώτο ερώτημα είναι : εφαρμόστηκαν τα ΣΔΥ, είτε κατά την πρώτη εκδοχή τους (Σεπτέμβριος 2014 έως Αύγουστος 2017), είτε κατά την δεύτερη (αναθεωρημένη) εκδοχή τους (Αύγουστος 2017 έως σήμερα) ;

Η απάντηση είναι κατηγορηματικά αρνητική και για τις δύο αυτές περιόδους.

Οι δε συνέπειες αυτής της πολιτικής αβελτηρίας ήταν η επιδείνωση των ήδη τεράστιων προβλημάτων στη Θεσσαλία.

«Έχουμε τις μελέτες αλλά προφανώς έχουν μείνει στο σχέδιο» αναφέρει χαρακτηριστικά η Πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής Ερημοποίησης (Βουλή, Ιούνιος 2021).

Τον «κανιβαλισμό» στην διαχείριση υδάτων επισημαίνει ο καθηγητής ΑΠΘ Θεοχάρης Ζάγκας (ethnos.gr, 29/8/2021) και παρατηρεί ότι «Στην περιοχή (Θεσσαλίας) τα έχουμε καταντήσει (εννοεί τα χωράφια) όλα ποτιστικά», επικρίνοντας ουσιαστικά τις κυβερνήσεις, οι οποίες, παρά τα προφανέστατα ελλείμματα που δημιουργούνται, επιτρέπουν την άρδευση σχεδόν 2,5 εκατ. στρεμμάτων, κάτι που, σύμφωνα με τα στοιχεία των μελετητών του ΣΔΥ, θα ήταν ενδεχομένως εφικτό μόνο εάν είχαν ολοκληρωθεί τα έργα ενίσχυσης από τον Αχελώο.

Και φυσικά την … «νύφη» την πληρώνουν αφενός τα υπό κατάρρευση υδατικά οικοσυστήματα, αφετέρου οι αγρότες που βλέπουν το κόστος παραγωγής τους να εκτοξεύεται στα ύψη, τα χωράφια τους να υποβαθμίζονται και τελικά οι ίδιοι να είναι «θύτες» και «θύματα» όλης αυτής της άθλιας διαχείρισης.

Θα μπορούσε κάποιος να ισχυριστεί ότι η μη εφαρμογή των ΣΔΥ οφείλεται σε μια συνήθη διοικητική ραθυμία, σε έλλειμμα ικανότητας κάποιων υπαλλήλων και, εν πάση περιπτώσει, είναι ένα συγκυριακό φαινόμενο.

ΛΑΘΟΣ ! Καμία από τις δύο κυβερνήσεις (Τσίπρα και Μητσοτάκη) που κλήθηκαν να τα εφαρμόσουν δεν είχε πραγματικά σε πολιτική προτεραιότητα την επίλυση του υδατικού της Θεσσαλίας.

Γι’ αυτό δεν είδαμε (επί ΣΥΡΙΖΑ/ΝΔ) να εκπονείται ένα ολοκληρωμένο σχέδιο (masterplan) με έργα και δράσεις που θα οδηγούσαν σταδιακά σε εξάλειψη των ελλειμμάτων και (μέσω επιφανειακών ταμιεύσεων) στην υποκατάσταση των υπεραντλήσεων υδάτων από τους υπόγειους υδροφορείς (κατά ένα σημαντικό μέρος από μόνιμα αποθέματα, με ανυπολόγιστη οικολογική βλάβη).

Γι’ αυτό δεν εφαρμόστηκε (επί ΣΥΡΙΖΑ/ΝΔ) πρόγραμμα έργων και εφαρμογή πολιτικών μείωσης των καταναλώσεων (αντικατάσταση παλαιών συστημάτων μεταφοράς και διανομής νερού με κλειστά δίκτυα, κίνητρα για υιοθέτηση έξυπνων αρδευτικών συστημάτων εξοικονόμησης νερού, αυστηρός έλεγχος καταναλώσεων κλπ.).

Γι’ αυτό δεν προώθησαν (ΣΥΡΙΖΑ/ΝΔ) κανένα νέο έργο ταμίευσης στα ημιορεινά (Παλιοδερλί, Μουζάκι, Νεοχώρι, Πύλη, Ελασσόνα κλπ.), όπως υποδεικνύουν τα ΣΔΥ.

Γι’ αυτό δεν ασχολήθηκαν ούτε κατ’ ελάχιστο ώστε να εξασφαλίσουν αποθέματα που να διατίθενται για εμπλουτισμό υπόγειων υδροφορέων (οικολογική προτεραιότητα) όπως επίσης επιβάλλουν τα ΣΔΥ, δηλαδή ο «νόμος» όπως κάποιοι προτιμούν να τα ονομάζουν.

Και φυσικά ούτε συζήτηση να γίνεται για τον επιβεβλημένο εκσυγχρονισμό του θεσμικού πλαισίου, την ταχεία στελέχωση και ενίσχυση με κατάλληλα μέσα του διοικητικού μηχανισμού και την δημιουργία φορέα διαχείρισης υδάτων, όπως εδώ και σαράντα χρόνια προτείνει το οργανωμένο κίνημα διεκδίκησης των επιστημονικών, αυτοδιοικητικών και αγροτικών φορέων της Θεσσαλίας. Ούτε καν η κλιματική κρίση και η διαμόρφωση νέων συνθήκων δεν ήταν αρκετά για να κινήσουν το ενδιαφέρον τους.

Και το …ωραίο είναι ότι κανένα από τα δύο κόμματα, κατά την περίοδο που βρέθηκαν στη θέση της μείζονος αντιπολίτευσης, δεν πίεσαν, δεν άσκησαν έντονη κριτική (που για άλλα θέματα, πολύ λιγότερο σημαντικά, «πετάνε τη σκούφια τους»), δεν υπέβαλλαν ερωτήσεις ή κάποιο σχέδιο νόμου για τα υδατικά της Θεσσαλίας, για την κακή διαχείριση υδάτων, για την μη εφαρμογή των ΣΔΥ, για την μη τήρηση υποσχέσεων (πχ Μητσοτακης, έργα Αχελωου) κ.ο.κ.

Το αντίθετο, συνεχίζουν αμφότεροι την πολιτική της εκατέρωθεν «μη ενόχλησης», σε αγαστή συνεργασία, με στόχο την αμοιβαία «υποβάθμιση» του προβλήματος, ώστε να αποφεύγεται μη διαχειρίσιμο πολιτικό κόστος.

Πόσο υποκριτικά λοιπόν ακούγονται κάποια από όσα διαβάσαμε το τελευταίο διάστημα …

Για παράδειγμα, εκπρόσωποι του αγροτικού τμήματος ΣΥΡΙΖΑ – ΠΣ Λάρισας καταγγέλλουν την ΝΔ για «πλήρη ανυπαρξία αρδευτικών έργων» και μας …ενημερώνουν (!) ότι «εάν δεν γίνει το έργο της Σκοπιάς (Ενιπέα Φαρσάλων) τότε είναι ορατός ο κίνδυνος να ερημοποιηθεί το 70 – 80 % των εκτάσεων στην επαρχία Φαρσάλων» (ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, 28/8/2021).

Και το ερώτημα είναι γιατί τόσα χρόνια οι ίδιοι δεν το είχαν απαιτήσει από την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ ; Ή μήπως, τώρα που το έργο αυτό (το μοναδικό όπως ακούγεται) αναμένεται να ενταχθεί στο Ταμείο Ανάκαμψης, αναζητούν άλλοθι για την απραξία τους ;

Και εφόσον μιλάμε για ΞΗΡΑΣΙΑ, βασικό μέλημα για την αντιμετώπιση του προβλήματος θα έπρεπε να αποτελεί η δημιουργία όλο και μεγαλύτερων αποθεμάτων, ικανών να καλύψουν τις ανάγκες σε περίπτωση εμφάνισης τέτοιων φαινομένων, ειδικά όταν αυτά αναμένεται να είναι συχνότερα και μεγάλης διάρκειας.

Ποιος από τους δύο (ΣΥΡΙΖΑ/ΝΔ) μπορεί, στις νέες κλιματικές συνθήκες που διαμορφώνονται, να εγγυηθεί την ασφάλεια των Θεσσαλών απέναντι σε τέτοιες καταστάσεις ;

Όσον αφορά στους περιβόητους μικρούς πεδινούς ταμιευτήρες και λιμνοδεξαμενές, σύμφωνα με τα ΣΔΥ αναμένεται να συγκεντρώνουν συνολικά 75 εκ. κ. μ. νερού ετησίως, προσφέροντας (αντικειμενικά) μια περιορισμένη συμβολή στην κάλυψη των ελλειμμάτων.

Όμως, ούτε επί ΣΥΡΙΖΑ (που έχει κάνει σημαία του τα «μικρά» έργα), ούτε επί ΝΔ, είδαμε να προσδιορίζονται τα έργα αυτά με συγκεκριμένα στοιχεία (τοποθεσία, έκταση που θα καταλαμβάνουν, χωρητικότητα σε νερό, κόστος κατασκευής, δαπάνες απαλλοτρίωσης κλπ.) και απορούμε γιατί ο ΣΥΡΙΖΑ – ΠΣ δεν «στριμώχνει» καθημερινά την κυβέρνηση να τα υλοποιήσει.

Αντίθετα με ευκολία βλέπουμε στελέχη του κόμματος αυτού να εγκαλούν τον Αγοραστό που «δεν εφαρμόζει το νόμο» (!) δηλαδή το αναθεωρημένο ΣΔΥ, όταν οι ίδιοι, όσο κυβερνούσαν είχαν γραμμένα στα …παλαιότερα των υποδημάτων τους τον τότε ισχύοντα νόμο (ΣΔΥ, 2014), επειδή προέβλεπε την ολοκλήρωση των έργων Άνω Αχελώου και αυτό καθόλου δεν τους βόλευε.

Με άλλα λόγια «α λα-καρτ» εφαρμογή των νόμων. Περισσότερη υποκρισία…… «πεθαίνεις» !

Και επίσης, εφόσον τόσο επιμένουν για να πείσουν τον λαό ότι τα έργα Αχελώου δεν είναι ωφέλιμα, δημιουργείται σε πολλούς η εύλογη απορία, γιατί, τόσα χρόνια στην κυβέρνηση, δεν έφεραν το θέμα Αχελώου στη Βουλή, ώστε να ανατρέψουν νόμιμα, δημοκρατικά και ΟΡΙΣΤΙΚΑ τις παλαιότερες αποφάσεις Βουλής και κυβερνήσεων (από δεκαετία 1980 έως το 2010) για υλοποίηση των έργων, τα οποία προχωρήσαν σε ποσοστό 60%, όπως παραδέχονται, ώστε να κλείσει επιτέλους αυτό το κεφάλαιο μιας «λανθασμένης επιλογής» όπως την θεωρούν ;

Γιατί επέλεξαν, μακριά από τη Βουλή, μόνο την έμμεση θεσμοθέτηση (μέσω των ΣΔΥ) της πολιτικής τους θέσης κατά των έργων και δεν αποτολμήσαν ούτε καν αυτή την απόφαση τους να υλοποιήσουν, προχωρώντας στην κατεδάφισή των έργων ;

Εάν πάλι την «αμέλεια» τους αυτή την θεωρούν ασήμαντη και δεν γνωρίζουν τους κινδύνους που δημιουργεί η εγκατάλειψή των έργων επάνω στα βουνά, σε περίπτωση έντονων πλημμυρικών φαινομένων στον ποταμό Αχελώο, δεν έχουν παρά να απευθυνθούν στον σύντροφο τους Χρ. Σπίρτζη (δες την απάντησή του, σε σχετική ερώτηση στη Βουλή) να τους ενημερώσει για τις δραματικές διαπιστώσεις ειδικών επιστημόνων σε δύο εκθέσεις (2010 και 2019) που είχε στα χέρια του ο τότε υπουργός και που τον οδήγησαν εσπευσμένα να υπογράψει ΣΑΕ (χρηματοδότηση) για άμεσες επεμβάσεις και συντήρηση των έργων Συκιάς και σήραγγας μεταφοράς (σημείωση : τις οποίες ο υπουργός της ΝΔ Κ. Καραμανλής που τον διαδέχθηκε, ακόμη έως σήμερα ΔΕΝ τις έχει υλοποιήσει (!), επιβεβαιώνοντας την εκτίμηση μας για την χαμηλή προτεραιότητα που δίνουν στα τόσο σοβαρά υδατικά προβλήματα).

Και επειδή ο ΣΥΡΙΖΑ – ΠΣ έχει «καθαρές» θέσεις, όπως ισχυρίζονται τα στελέχη του, και επειδή είναι ένα κόμμα εξουσίας που διεκδικεί και πάλι την διακυβέρνηση της χώρας, οφείλει ΥΠΕΥΘΥΝΑ να ενημερώσει τους πολίτες για τις προθέσεις του σχετικά με τα έργα Αχελώου.

Οφείλουν επίσης να μας δώσουν στοιχεία για το οικονομικό κόστος ενός τέτοιου εγχειρήματος (κατεδάφιση), την προέλευση των χρημάτων που θα διατεθούν (μήπως από δημόσιους πόρους ;) και τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις στην περιοχή με την απομάκρυνση των τεράστιων όγκων χωματισμών και σκυροδεμάτων.

Αναμφισβήτητα πρόκειται για ένα ζήτημα ευθύνης, όπου δυστυχώς με επιμέλεια, η ηγεσία, οι βουλευτές και τα στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ αποφεύγουν να απαντήσουν, προφανώς για να «παρακάμψουν» τα αδιέξοδα που γεννούν οι εμμονές τους….

Κατά την άποψή μας και οι δύο «μονομάχοι» (Τσίπρας, Μητσοτάκης) θα συνεχίσουν να πορεύονται στο υδατικό ζήτημα της Θεσσαλίας χωρίς πλάνο, χωρίς διάθεση να εφαρμόσουν το ΣΔΥ, χωρίς μέριμνα για εκσυγχρονισμό και επάνδρωση του διοικητικού μηχανισμού στη διαχείριση υδάτων. Πότε – πότε θα προωθούν αποσπασματικά κάποιο έργο για να εκτονώσουν τις πιέσεις που παράγει η θλιβερή πραγματικότητα που βιώνουμε στη Θεσσαλία.

Αντίθετα θα συνεχίσουν την πολιτική που έως τώρα αμφότεροι εφάρμοσαν, δηλαδή οι δημόσιες επενδύσεις να κατευθύνονται σε άλλους επιλεγμένους τομείς, με έργα που θα υλοποιούν μεγάλοι ιδιωτικοί όμιλοι, όπως οι νέοι αυτοκινητόδρομοι, τα έργα ΑΠΕ/αιολικά - φωτοβολταϊκά (απόλυτη σύμπτωση του ενεργειακού σχεδιασμού - ΕΣΕΚ των δύο τελευταίων κυβερνήσεων) κ.α.

Και για να μην υπάρχουν αυταπάτες, η λύση βρίσκεται στα χέρια όλων μας.

Χρειάζεται όμως να ασκήσουμε ισχυρή πίεση στο πολιτικό σύστημα, στους εκπροσώπους μας στη Βουλή και στην αυτοδιοίκηση, πάντοτε με τεκμηριωμένες προτάσεις, με ρεαλιστικές διεκδικήσεις, απαιτώντας, εκτός των όσων προαναφέραμε, ΑΜΕΣΑ συζήτηση του υδατικού Θεσσαλίας στη Βουλή, ώστε να εκλείψουν οι παλινωδίες, να διαλυθούν οι συγχύσεις και να υλοποιηθούν οι δεσμεύσεις που εύκολα μας τις προσφέρουν, δύσκολα όμως τις υλοποιούν.

*Γκούμας Κώστας, γεωπόνος, πρ. Δ/ντής Εγγείων Βελτιώσεων, πρ. πρόεδρος ΓΕΩΤΕΕ/Κεντρικής Ελλάδας.

Ενημερωθείτε για τα νέα του blog "Νερά - Γεωργία - Περιβάλλον" :

- Από την σελίδα μας στο fb