Προσδοκίες για το 2025 - (Κώστας Γκούμας - Τάσος Μπαρμπούτης)*

 

Πολύ θα θέλαμε το 2024 που ήδη μας αποχαιρέτησε  να το κατατάξουμε σαν μια χρονιά με θετικό αποτύπωμα σε ότι αφορά στα μείζονα για την Θεσσαλία ζητήματα που συνδέονται με τις συνέπειες της κλιματικής κρίσης και την ανάγκη «απόδρασης» από τις  καταστροφικές επιπτώσεις λόγω των αλλεπάλληλων έντονων φυσικών φαινομένων  (πλημμύρες, παρατεταμένη λειψυδρία).

Όμως, χωρίς την παραμικρή διάθεση μηδενισμού, τα βήματα που  πραγματοποιήθηκαν αυτή τη χρονιά ήταν περιορισμένα και εντελώς  δυσανάλογα με τα τεράστια προβλήματα στην περιοχή μας,

Το σημαντικό που ξεχωρίζουμε για τον χρόνο που έφυγε είναι η έγκριση (έστω και με μεγάλη καθυστέρηση) των θεσμοθετημένων από Ευρωπαϊκές Οδηγίες Σχεδίων για τους Κινδύνους Πλημμύρας (ΣΔΚΠ)   και για την Διαχείριση των υδάτων (ΣΔΛΑΠ) [1].

Όμως, παρά την θετική αυτή εξέλιξη, καθημερινά πληθαίνουν οι αμφιβολίες  σχετικά με τις προθέσεις της κυβέρνησης και γενικότερα την συμβολή του πολιτικού συστήματος [2] στην εφαρμογή των εγκεκριμένων Σχεδίων, με ότι αυτό συνεπάγεται για την ασφάλειά μας απέναντι στους πολλαπλούς κινδύνους που μας απειλούν  αλλά και για τις προοπτικές ανάπτυξης  της περιοχής.

Αρκετά είναι τα στοιχεία που ισχυροποιούν τις ανησυχίες μας.

Θα  επισημάνουμε  κάποια από αυτά :

α) Ως γνωστόν, τα Σχέδια στα οποία αναφερθήκαμε, έχουν γενικό χαρακτήρα και καταγράφουν ένα πλήθος έργων και μέτρων που πρέπει να υλοποιηθούν για την επίτευξη των άμεσων και μεσοπρόθεσμων στόχων τους. Αυτό σημαίνει πως για την εφαρμογή των Σχεδίων απαραίτητη προϋπόθεση είναι η εκπόνηση  αντίστοιχων εφαρμοστικών πλάνων - μελετών (masterplan).

Δυστυχώς όμως στην κατεύθυνση αυτή δεν έχουν αναληφθεί κυβερνητικές πρωτοβουλίες. Και, εάν μας επιτραπεί να γίνουμε ολίγον …. καχύποπτοι, θα μπορούσαμε να υποθέσουμε πως τελικά η έγκριση των Σχεδίων προχώρησε ώστε απλά και μόνο να είμαστε εντάξει στις συμβατικές μας υποχρεώσεις απέναντι στα επιτελεία των Βρυξελλών και ενδεχομένως να αποφύγουμε ανάλογες ποινές.

β) Συνεχίζοντας από την θέση του «αμφισβητία» και σαν προέκταση των παραπάνω σκέψεων, παρατηρούμε πως η μη ύπαρξη  masterplan  απαλλάσσει ουσιαστικά την κυβέρνηση από το βάρος συγκεκριμένων δεσμεύσεων ως προς το χρονοδιάγραμμα υλοποίησης έργων και δράσεων, καθώς και ως προς τις αντίστοιχες υποχρεώσεις  χρηματοδότησής τους.

Αυτό επίσης της επιτρέπει να «παίζει» επικοινωνιακά με αόριστες υποσχέσεις, με «επικαιροποίηση» μελετών, με αναμόχλευση συζητήσεων για χιλιοειπωμένα έργα (πχ. Πύλη, Μουζάκι κα), χωρίς όμως να διαθέτει για  υλοποίησή τους αξιόλογους οικονομικούς πόρους και κατά συνέπεια να μην πραγματοποιούνται ουσιαστικά βήματα προόδου.

γ) Η χρονιά που έφυγε χαρακτηρίστηκε, μεταξύ άλλων, από πολύ κρίσιμης σημασίας γεωπολιτικές εξελίξεις στην ευρύτερη  «γειτονιά» μας.

Οι πόλεμοι επεκτείνονται, οι εμπορικοί και στρατιωτικοί ανταγωνισμοί  διαρκώς οξύνονται. Ταυτόχρονα με την αλλαγή ηγεσίας στις ΗΠΑ φαίνεται πώς είναι αναπόφευκτη η αύξηση των στρατιωτικών δαπανών στις χώρες του ΝΑΤΟ, ίσως και στο ύψος του 5% του ΑΕΠ !! [3]

Εάν αυτό ισχύσει  για την Ελλάδα και σε συνδυασμό με τους περίφημους «δημοσιονομικούς περιορισμούς», καθίσταται  ακόμη πιο δύσκολη η εξεύρεση οικονομικών πόρων για υλοποίηση έργων στην περιοχή μας και η άμεση εφαρμογή των Σχεδίων.

Με άλλα λόγια περιορίζονται  ακόμη περισσότερο οι ελπίδες που είχαμε ότι σύντομα θα βελτιωθούν οι συνθήκες ασφάλειας από τις δραματικές απειλές των πλημμυρών, η  ανθεκτικότητα των υδάτινων οικοσυστημάτων μας ως προς την έντονη λειψυδρία καθώς και η εξασφάλιση αποθεμάτων για την ταχεία αποκατάσταση  εκείνων που  απειλούνται  με κατάρρευση. Και όλα αυτά με άμεσες αλλά και μακροπρόθεσμες δραματικές συνέπειες στον αγροτοδιατροφικό τομέα, στην επισιτιστική μας ασφάλεια, στην γενικότερη οικονομία της περιοχής (μεταποίηση, υπηρεσίες κλπ.), στην προσπάθεια συγκράτησης των νέων στον τόπο τους.

δ) Και μιας και αναφερθήκαμε στα αποθέματα νερού, θα υπενθυμίσουμε πως στο εγκεκριμένο ΣΔΛΑΠ προβλέπεται η ενίσχυση του υδατικού δυναμικού της λεκάνης Πηνειού κατά 250 εκατ. κ. μ. νερού ετησίως μέσω της ολοκλήρωσης και λειτουργίας των ημιτελών έργων Άνω Αχελώου (ταμιευτήρας Συκιάς και σήραγγα μεταφοράς προς Μουζάκι), που ούτως η  άλλως εξυπηρετούν πολλούς και διαφορετικούς σκοπούς. Ένας από αυτούς είναι και η παραγωγή (υδροηλεκτρικής) ενέργειας που προβλέπεται στον ταμιευτήρα Συκιάς. Συνεπώς, σε εμάς τους «καχύποπτους» δεν θα μπορούσαν να μην προκαλέσουν ανησυχία οι πρόσφατες δηλώσεις του νεοεκλεγέντα προέδρου των ΗΠΑ, ο οποίος με σκληρή γλώσσα απαίτησε από τους Ευρωπαίους να «προτιμήσουν» για τις ενεργειακές τους ανάγκες το «δικό» του σχιστολιθικό αέριο (σημειωτέο, πανάκριβο και εξόχως καταστροφικό για τη φύση). [4]

Τελικά φαίνεται να επιβεβαιώνεται για μία ακόμη φορά αυτό που χρόνια τώρα ισχυριζόμαστε πως οι επιλογές της χώρας μας στο ενεργειακό της μείγμα καθορίζονται συχνά και από εξωγενείς γεωπολιτικούς παράγοντες. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο πως σε μία χώρα σαν την δική μας, με πολλές  και πλούσιες ενεργειακές επιλογές, παραμένει ενεργειακά ως μία από τις πιο εξαρτημένες χώρες της ΕΕ (δείκτης εξάρτησης κοντά στο 80%!!).

Θα σημειώσουμε εδώ πως ειδικά η ΥΗ ενέργεια, παρά την αναμφισβήτητη συμβολή της στην κλιματική ουδετερότητα, βρέθηκε στο στόχαστρο της κυβέρνησης Τσίπρα που την έθεσε παντελώς εκτός σχεδιασμού (ΕΣΕΚ 2018). Η κυβέρνηση Μητσοτάκη, με τον πρόσφατα αναθεωρημένο σχεδιασμό της, βελτίωσε κάπως την ποσοστιαία συμμετοχή της ΥΗΕ στο ενεργειακό μείγμα, όχι πάντως σε επίπεδο ανάλογο των δυνατοτήτων που προσφέρουν η γεωμορφολογία και οι υδατικοί πόροι τής χώρας μας.

Να λοιπόν που η πρόοδος των έργων μεταφοράς υδάτων από την λεκάνη Αχελώου (αποθέματα έναντι λειψυδρίας, οικολογική αποκατάσταση, αρδεύσεις κλπ.) «σκοντάφτει, μεταξύ άλλων, και στην επιβαλλόμενη από ποικίλα ενεργειακά συμφέροντα «στρέβλωση» ενός ορθολογικού ενεργειακού σχεδιασμού.

Όμως αρκετά με τις ανησυχίες μας. Ούτως η άλλως, για την επίτευξη  βέλτιστου αποτελέσματος στα προβλήματα ασφάλειας, οικολογικής αναβάθμισης και βιώσιμης ανάπτυξης ο δρόμος είναι μακρύς. Ειδικά στην γενικότερη παγκόσμια ρευστότητα που επικρατεί, μια τέτοια πορεία δεν κρίνεται από τα πεπραγμένα μίας μόνο χρονιάς ή από τις επιδόσεις μίας μόνο κυβέρνησης.

Και εμείς, όπως πάντα, διατηρούμε την αισιοδοξία μας και σε σχέση με τα υδατικά ζητήματα είμαστε πεπεισμένοι πως θα υπάρξει τελικά θετικό αποτέλεσμα στην εφαρμογή ενός ορθολογικού σχεδιασμού, τον οποίο ήδη διαθέτουμε και αυτό το θεωρούμε κατάκτηση για την Θεσσαλία.

Και ας μην μας διαφεύγει πως η περιοχή μας διαθέτει εξαιρετικό επιστημονικό προσωπικό (που συνέβαλε αποφασιστικά στην τελική διαμόρφωση αυτών των θεσμοθετημένων Σχεδίων), αλλά και ισχυρές οργανώσεις που μεριμνούν για την ενημέρωση των πολιτών και προβάλλουν τις ανάλογες διεκδικήσεις.

Σε αυτή την προσπάθεια οφείλεται και το γεγονός πώς τα τελευταία χρόνια, αργά αλλά σταθερά, διαλύονται  και οι όποιες επί μέρους συγχύσεις είχαν καλλιεργηθεί κατά καιρούς στην κοινή γνώμη και ιδιαίτερα στους οικολογικά ευαισθητοποιημένους  πολίτες, ενώ  η ίδια η ζωή έχει θέσει κυριολεκτικά στο περιθώριο διάφορες ξεπερασμένες εμμονές πού έρχονται από το παρελθόν.

Με τις παραπάνω προϋποθέσεις, σε συνδυασμό με τους αγώνες που θα απαιτηθούν, εκτιμούμε πως τα όποια εμπόδια συνεχίζουν να υπάρχουν σταδιακά θα ξεπεραστούν και σε σχέση με τα υδατικά ζητήματα θα αποκτηθεί ο κοινός βηματισμός που επιβάλλεται σε παρόμοιες περιπτώσεις.

Καλή χρονιά σε όλους

*Γκούμας Κώστας, γεωπόνος, πρ. Δ/ντής Εγγείων Βελτιώσεων, πρ. πρόεδρος ΓΕΩΤΕΕ/Κεντρικής Ελλάδας, μέλος Ε.Δ.Υ.ΘΕ

*Μπαρμπούτης Τάσος, πολιτικός μηχανικός, μέλος ΔΣ ΕΘΕΜ, πρ. γραμματέας ΤΕΕ/ΚΔΘ, μέλος Ε.Δ.Υ.ΘΕ

[1] Στα θετικά βεβαίως παραμένει και η συνέχιση της διαγωνιστικής διαδικασίας (που άρχισε από την προηγούμενη κυβερνητική θητεία Κυρ. Μητσοτάκη, κινείται όμως σε μάλλον χαμηλούς ρυθμούς) στα ομολογουμένως ιδιαίτερα  χρήσιμα έργα εξοικονόμησης νερού, όπως είναι τα σύγχρονα αρδευτικά δίκτυα στις περιοχές  ΤΟΕΒ Ταυρωπού και Υπέρειας-Ορφανών. Το ίδιο ισχύει και για την αναμενόμενη  κατασκευή του ταμιευτήρα πολλαπλού σκοπού στην Σκοπιά Φαρσάλων επί του π. Ενιπέα. Τέλος θετική θεωρείται και η συνειδητοποίηση από τους αρμόδιους, της ανάγκης κατασκευής διώρυγας για την διά βαρύτητας τροφοδοσία της τεχνητής λίμνης Κάρλας από το ύψος της Γυρτώνης, για την οποία ανατέθηκε η σχετική επικαιροποίηση παλαιότερης μελέτης, έστω και εάν χρειάστηκε να περάσουν αναξιοποίητα τουλάχιστον επτά σχεδόν χρόνια από τα εγκαίνια του έργου της Κάρλας !

[2] Παρατηρούμε πως από όλες τις πλευρές δεν ασκείται συστηματικά πίεση προς την κυβέρνηση στην κατεύθυνση εφαρμογής των Σχεδίων. Είναι χαρακτηριστικό πως η ανάδειξη  αυτού τού σημαντικού για την Θεσσαλία ζητήματος στην Βουλή είναι περιορισμένη και ευκαιριακή, ενώ  συχνά οι  βουλευτές προβάλλουν θέματα τρέχουσας επικαιρότητας, κυρίως αυτά που «συγκινούν» πιο εύκολα τους ψηφοφόρους τους.

Ειδικά στο κρίσιμο θέμα της ενίσχυσης του υδατικού δυναμικού της θεσσαλικής λεκάνης από τον Αχελώο και παρότι η ευστάθεια του υδατικού ισοζυγίου του ΣΔΛΑΠ εξαρτάται απόλυτα από την μεταφορά αυτών των υδάτων, κανένα κόμμα δεν έθεσε επιτακτικά στην κρίση της Βουλής το αυτονόητο αίτημα (των θεσσαλών αλλά και κάθε σοβαρού ουδέτερου παρατηρητή) να ληφθεί επιτέλους μια ΟΡΙΣΤΙΚΗ απόφαση επανέναρξης και ολοκλήρωσης των ημιτελών έργων, όπως επιβάλλει η λογική αλλά και το εγκεκριμένο Σχέδιο.

Οι κυβερνητικοί βουλευτές, συμπεριλαμβανομένων των θεσσαλών, με «σιωπηρή» εντολή του πρωθυπουργικού επιτελείου, αποφεύγουν μια τέτοια συζήτηση που θα προκαλούσε εσωτερικές (τοπικιστικές και όχι μόνο) αντιδράσεις. Περισσότερα στο άρθρο μας (ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, 9/12/2024).

 Η αξιωματική αντιπολίτευση, για την ώρα και μετά τις εσωκομματικές διαδικασίες, δεν ανέλαβε σχετικές πρωτοβουλίες στη Βουλή, παρά τις θετικές τοποθετήσεις, την σταθερή παρουσία και δραστηριοποίηση των τοπικών της στελεχών.

Όσον αφορά στα κόμματα της πολυδιασπασμένης «ριζοσπαστικής» αριστεράς, ουσιαστικά απουσίαζαν κατά την πολύμηνη διαβούλευση επί του ΣΔΛΑΠ. Επιπλέον φαίνεται πώς οι παλαιότερες τοποθετήσεις της κυβέρνησης Τσίπρα «κατά της εκτροπής Αχελώου» και η παρατεινόμενη απροθυμία τους να αποδεχθούν, όπως η λογική επιβάλλει, την ολοκλήρωση των έργων Αχελώου ή έστω να προτείνουν την κατεδάφισή τους (κάτι που δεν αποτόλμησαν ούτε κατά την κυβερνητική τους θητεία), συνεχίζει να αποτελεί ανασταλτικό παράγοντα για την συμβολή τους σε μία κοινή θεσσαλική προσπάθεια στα μείζονα υδατικά θέματα.

Το ΚΚΕ, όπως δήλωσε και στην πλατειά σύσκεψη φορέων στην Περιφέρεια Θεσσαλίας (21 Οκτωβρίου 2024), ακολουθεί μια δική του χωριστή πορεία στο υδατικό ζήτημα. Παρατηρούμε όμως πως οι σχετικές τους διεκδικήσεις για δράσεις και κρίσιμα έργα συχνά συναθροίζονται με πολλά άλλα, δίκαια οπωσδήποτε, αιτήματα επί μέρους κινημάτων (αγροτών, πλημμυροπαθών, αποζημιώσεις κλπ.), υποβαθμίζοντας αντικειμενικά την σημασία τους. Πάντως στην Βουλή, κατά την δική μας εκτίμηση, η όποια πίεση ασκούν δεν συμβαδίζει με το μέγεθος των απειλών στη Θεσσαλία και την ανάγκη άμεσης υλοποίησης του εγκεκριμένου σχεδιασμού (ΣΔΛΑΠ), απέναντι στον οποίο (το γράφουμε με επιφύλαξη) για διαφόρους λόγους στέκονται  αρνητικά.

Από τα υπόλοιπα κόμματα της αντιπολίτευσης δεν παρατηρήσαμε στη  Βουλή κάποια ουσιαστική ενασχόληση με το θεσσαλικό ζήτημα.

[3] Δες ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, 21 Δεκ.2024

[4] «Είπα στην ΕΕ ότι οφείλει να καλύψει το τεράστιο έλλειμμά της με τις Ηνωμένες Πολιτείες αγοράζοντας σε μεγάλη κλίμακα το πετρέλαιό μας και το αέριό μας. Διαφορετικά θα είναι τελωνειακοί δασμοί μέχρι τέλους!!» (από ανάρτησή του στο Truth Social, δες Εφ - Συν 21-22 Δεκ.2024).