 |
| Συγκεντρωτικό διάγραμμα αλληλεπιδράσεων στη λεκάνη Πηνειού (Υδατικοί πόροι - Αγροτικός τομέας - Ενέργεια - Περιβάλλον) |
Εδώ και 1.5 χρόνο περίπου, η λεκάνη απορροής του Πηνειού, αποτελεί μοναδικό σημείο μελέτης στην Ελλάδα για μια ομάδα επιστημόνων που συγκεντρώθηκε για να απαντήσει σε μερικά από τα πιο κρίσιμα ερωτήματα που αφορούν το περιβάλλον, την αγροτική παραγωγή και την κλιματική αλλαγή.
Στο πλαίσιο αυτό, εκπρόσωποι όλων των τομέων (Νερό, Γεωργία, Περιβάλλον και Ενέργεια) και των διοικητικών επιπέδων (ΤΟΕΒ, ΓΟΕΒ, ΥΠΕΝ, ΥΠΑΑΤ, συνεταιρισμοί, επιχειρήσεις κ.ά.) που σχετίζονται με τη διαχείριση του περιβάλλοντος, πρόκειται να συναντηθούν σήμερα το πρωί στο ΓΕΩΤΕΕ Κεντρικής Ελλάδας στη Λάρισα όπου θα πραγματοποιηθεί η 2η Τεχνική Συνάντηση του Έργου REXUS. To REXUS, είναι μια Δράση Έρευνας και Καινοτομίας, που χρηματοδοτείται από το πρόγραμμα Ορίζοντας 2020 της Ευρωπαϊκής Ένωσης και υλοποιείται από μία κοινοπραξία 17 εταίρων από 7 διαφορετικές χώρες (Ελλάδα, Ισπανία, Ηνωμένο Βασίλειο, Ιταλία, Ολλανδία, Ρουμανία και Κολομβία) και εφαρμόζεται σε 5 πιλοτικές τοποθεσίες σε όλη την Ευρώπη και τη Λατινική Αμερική. H λεκάνη του Πηνειού αποτελεί μία από τις πέντε αυτές πιλοτικές περιοχές του έργου.
Με αφορμή την εκδήλωση της Παρασκευής, η larissanet μίλησε με τον κ. Ανδρέα Παναγόπουλο, Διευθυντή Ερευνών Ινστιτούτου Εδαφοϋδατικών Πόρων ΕΛΓΟ «ΔΗΜΗΤΡΑ» για το πρόγραμμα που θα τρέξει για δύο ακόμα έτη, τη σημασία της μελέτης της λεκάνης του Πηνειού, τα προβλήματα που εμφανίζονται σε συνδυασμό με την κλιματική αλλαγή και τις προγνώσεις για το μέλλον με βάση τα νέα επιστημονικά δεδομένα και τις αναλύσεις που θα παρουσιαστούν για πρώτη φορά σήμερα στο συνέδριο.
Κύριε Παναγόπουλε, ας ξεκινήσουμε με ένα βασικό στοιχείο του έργου που είναι η έννοια της διασύνδεσης (NEXUS) του κλίματος με το νερό, την ενέργεια και την αγροδιατροφή σε επιχειρησιακό επίπεδο, ως εργαλείο ανάλυσης, σχεδιασμού και λήψης αποφάσεων για τη διαχείριση των φυσικών πόρων. Μπορείτε να μας αναλύσετε αυτό τον όρο και τη σχέση του με το πρόγραμμα REXUS ;
Ο όρος NEXUS περιλαμβάνει την έννοια ενός συστήματος. Φανταστείτε το σπίτι μας όπου για να είναι λειτουργικό έχει μέσα μια κουζίνα, ένα μπάνιο κάποια υπνοδωμάτια, φώς, νερό, ιντερνετ κτλ. Όλα αυτά, εσείς που είστε ο κάτοχος του σπιτιού για να τα διαχειριστείτε σωστά θα πρέπει να βάλετε κάτω τα οικονομικά σας για να δείτε τι κοστίζει το καθένα και να δείτε πως μπορείτε να συνδυάσετε το ρεύμα, το νερό που καταναλώνετε και το αέριο που χρειάζεστε προκειμένου όλες οι λειτουργίες του σπιτιού να γίνουν με το βέλτιστο τρόπο χωρίς να φύγει κανένας από αυτό. Το σύνολο λοιπόν όλων των υπηρεσιών που έχετε μέσα στο σπίτι σας, συνθέτουν το NEXUS του συστήματος που λέγεται σπίτι και για να το διαχειριστούμε σωστά προσπαθούμε να βάλουμε κάποιους κανόνες και να συνδυάσουμε πράγματα έτσι ώστε να γίνουν με το βέλτιστο δυνατό τρόπο χωρίς να ρίξουμε κάποιο μέλος της οικογένειας.
Φανταστείτε τώρα λοιπόν στο επίπεδο του φυσικού περιβάλλοντος ότι το NEXUS είναι ένα πολύπλοκο σύστημα το οποίο συντίθεται από μια σειρά τομέων. Εμείς εστιάζουμε την προσοχή μας σε τέσσερις κρίσιμους τομείς: το νερό, την ενέργεια, το περιβάλλον και τη γεωργία. Όλα αυτά συνθέτουν το NEXUS της λεκάνης απορροής του Πηνειού. Για να μπορέσουμε να το διαχειριστούμε αυτό το NEXUS οφείλουμε να δούμε πώς όλοι αυτοί οι τομείς μπορούν να συνδιαχειριστούν λαμβάνοντας υπόψη ο ένας τις ανάγκες του άλλου ώστε να φτάσουμε σε μια βιώσιμη κατάσταση. Και αυτό πρέπει να γίνει γιατί οι τέσσερις τομείς αλληλοεξαρτώνται μεταξύ τους. Για παράδειγμα αν εγώ τραβήξω όλο το νερό για να ποτίσω την καλλιέργεια μου δεν θα έχει να πάει νερό στη θάλασσα ώστε να διατηρηθούν ενδεχομένως κάποιες ιχθυοκαλλιέργειες εκεί. Όλα πρέπει να δεχθούν διαχείριση κάτω από ένα περιβάλλον ολιστικό γιατί οι φυσικοί πόροι είναι περιορισμένοι και τους χρειάζονται όλοι οι τομείς.
Εκείνο που επιχειρεί να κάνει το έργο REXUS είναι να διαχειριστεί το σύστημα NEXUS. Μέχρι τώρα αυτό που κάνανε οι επιστήμονες και οι κυβερνήσεις παγκοσμίως είναι ότι ανάλογα όποιος είχε το μεγαλύτερο λόγο ή τις μεγαλύτερες προσβάσεις, προσπαθούσε να πείσει ότι ο δικός του τομέας είναι πιο κρίσιμος από τον τομέα του άλλου. Τα τελευταία 10-15 χρόνια αρχίσαμε να ανακαλύπτουμε ότι δεν μπορεί να συνεχιστεί αυτό και πρέπει να υπάρξει ταυτόχρονη διαχείριση και ανάλυση όλων των τομέων μαζί προκειμένου να φτάσουμε σε μια βιώσιμη κατάσταση. Αυτό το κατανοούμε. Εκείνο που δεν έχουμε καταφέρει μέχρι τώρα σε παγκόσμιο επίπεδο είναι πως να πάμε από την κατανόηση στην πράξη. Εμείς μέσω του έργου REXUS προσπαθούμε να αναπτύξουμε μια μεθοδολογία και να περάσουμε από το πώς σκέφτομαι σε επίπεδο ολιστικής διαχείρισης, στο πώς πράττω αυτή την ολιστική διαχείριση προκείμενου να επιτύχω την ασφάλεια αυτών των τεσσάρων τομέων. Μια μεθοδολογία σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης η οποία θα αποτελέσει τα πρότυπο για όλη την Ευρώπη ώστε να μπορέσουμε να διαχειριστούμε ολιστικά ένα τόσο πολύπλοκο σύστημα όσο είναι η λεκάνη απορροής Πηνειού.
Η λεκάνη απορροής του Πηνειού αποτελεί μία από τις πέντε πιλοτικές περιοχές του έργου. Πώς φτάσατε να επιλέξετε τη συγκεκριμένη περιοχή ;
Εγώ λέω ότι αν μπορεί να εφαρμοστεί μια τέτοια μέθοδος στη λεκάνη απορροής του Πηνειού μπορεί να εφαρμοστεί παντού στην Ευρώπη. Και ο λόγος είναι ότι αποτελεί μια από τις πιο σύνθετες περιπτώσεις συστημάτων στην Ευρώπη. Έχουμε πάρα πολύ έντονες διαφοροποιήσεις γεωμορφολογικές, κλιματικές, κοινωνικοοικονομικές, πολύ μεγάλη ένταση σε ανθρωπογενείς δραστηριότητες και τη δημιουργία πολύ ακραίων συνθηκών τα τελευταία χρόνια στους υφιστάμενους πόρους. Αν συνυπολογίσουμε και το καθεστώς της κλιματικής αλλαγής τότε καταλαβαίνουμε ότι η λεκάνη του Πηνειού είναι ένα τεράστιο στοίχημα. Είναι επίσης ένας τεράστιο στοίχημα με την καλή έννοια διότι υπάρχει κουλτούρα στην κοινωνία της Θεσσαλίας για την αντιμετώπιση προβλήματος ολιστικής διαχείρισης μιας περιοχής. Και αυτό γιατί η Θεσσαλία είναι από τις περιοχές της Ελλάδας που έχει υποφέρει πάρα πολύ τα τελευταία χρόνια από το μπρος-πίσω εξαιτίας της έλλειψης αποφάσεων και από την κακή διαχείριση των πόρων. Τέλος, αποτελεί και τη λεκάνη της χώρας μας για την εφαρμογή της οδηγίας-πλαίσιο για τα νερά.
Στο συνέδριο θα παρουσιαστούν νέα επιστημονικά δεδομένα και αναλύσεις που αποτυπώνονται σε χάρτες οι οποίοι δείχνουν υπό δύο σενάρια πρόβλεψης μεταβολής του κλίματος (μετριοπαθές & δυσμενές) πως θα επηρεαστεί η παραγωγή για βασικές καλλιέργειες όπως αυτές του σιταριού και του βαμβακιού στο σύνολο της λεκάνης απορροής Πηνειού, για μεσοπρόθεσμους (2050 & 2070) και μακροπρόθεσμους (2090) χρονικούς ορίζοντες. Επίσης θα παρουσιαστούν χάρτες σχετικά με δείκτες ξηρασίας, συχνότητας εμφάνισης πλημμυρών, μέσης επιφανειακής απορροής, ανάπτυξης καλλιεργειών, παραγόμενης ενέργειας από φωτοβολταϊκούς και αιολικούς σταθμούς. Ποιο είναι το πιο εντυπωσιακό στοιχείο που κρατάτε σε ότι αφορά τις μελλοντικές προβλέψεις ;
Καταρχάς να ξεκινήσω λέγοντας ότι η μεγάλη καινοτομία-πείραμα σε αυτό το έργο είναι ότι για πρώτη φορά στα ελληνικά δεδομένα αυτό που πάμε να κάνουμε είναι να συνδημιουργήσουμε εικόνα για την περιοχή και να συνδιαμορφώσουμε λύσεις για το μέλλον όχι μόνο ως επιστημονική κοινότητα αλλά κυρίως και με τη συνεργασία και τη συμμετοχή των stakeholders. Θα δείτε ανθρώπους απ’ όλους τους τομείς τόσο του δημοσίου όσο και του ιδιωτικού τομέα γιατί δεν θέλουμε εμείς να πάρουμε για πολλοστή φορά μόνοι μας αποφάσεις σαν επιστημονική κοινότητα για κάποια φλέγοντα θέματα που αφορούν τρίτους.
Τώρα, με βάση αυτά τα οποία έχουμε ήδη συγκεντρώσει σαν πληροφορία και σαν απόψεις από αυτούς τους ανθρώπους και με τα επιστημονικά δεδομένα που έχουμε συλλέξει είτε αυτά είναι δεδομένα πεδίου είτε είναι δορυφορικά δεδομένα, έχουμε προχωρήσει στη σύνθεση κάποιων χαρτών.
Ένα από τα συμπεράσματα που κρατάω από τους χάρτες είναι ότι από τη μια μεριά βλέπουμε με σαφήνεια από τους υπολογισμούς μας ότι έχουμε τη δυνατότητα να περιορίσουμε την κατανάλωση του νερού μέσα στη λεκάνη μας κατά ένα 25% με 30% με την υφιστάμενη κατανομή των καλλιεργειών, χωρίς να έχουμε απώλεια εισοδήματος. Από την άλλη μεριά είναι πάρα πολύ ανησυχητικό το γεγονός ότι ανάλογα με τα δυο σενάρια κλιματικής αλλαγής που έχουμε μελετήσει, η προβλεπόμενη αύξηση των αρδευτικών μας αναγκών θα είναι από 15% έως 60%. Δείτε το ως μείωση των υδατικών πόρων. Είναι εξαιρετικά ανησυχητικό σενάριο αλλά δεν είναι μη αντιμετωπίσιμο. Επίσης, δυστυχώς οι κίνδυνοι πλημμυρών αυξάνονται, το φαινόμενο ξηρασίας από τους σχετικούς δείκτες φαίνεται ότι θα απλώσει σε όλη τη λεκάνη και η έκφανση του θα έχει να κάνει με περιόδους υψηλών θερμοκρασιών ή και ανυδρίας για παρατεταμένα χρονικά διαστήματα, επαναλαμβανόμενα και με μεγαλύτερη ένταση θερμοκρασιών.
Μένοντας στο παρόν, ποιες είναι οι κύριες προκλήσεις που αφορούν τη λεκάνη απορροής του Πηνειού ;
Οι προκλήσεις είναι κυρίως έξι. Θα σταθώ αρχικά σε μια που έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον και έχει να κάνει με τη διοίκηση και τη διακυβέρνηση των τομέων. Προκύπτει λοιπόν ότι υπάρχουν σημαντικότατες δυσκολίες στην επίλυση των προβλημάτων προς τη κατεύθυνση ικανοποίησης των προκλήσεων που αντιμετωπίζει η λεκάνη απορροής του Πηνειού. Αν αφήσουμε τη διακυβέρνηση που πάει πολλά χρόνια πίσω, στη συνέχεια η σημαντικότερη πρόκληση που προκύπτει είναι η εξασφάλιση επαρκούς ποσότητας και κατάλληλης ποιότητας για την κάλυψη των υδατικών αναγκών κάθε ανθρωπογενούς δραστηριότητας. Παράλληλα αυτό έχει να κάνει και με την δεύτερη πρόκληση που αφορά τη διατήρηση και τη βελτίωση του περιβάλλοντος δηλαδή των οικοσυστημάτων, των παρόχθιων περιοχών κτλ. Μια τρίτη πρόκληση είναι η ασφάλεια της αγροτικής παραγωγής και αυτό διότι σε μια περιοχή όπως η Θεσσαλία και ειδικότερα στη λεκάνη απορροής του ποταμού Πηνειού, που είναι ίσως η πρώτη σε παραγωγικότητα λεκάνη της χώρας, η διαμόρφωση συνθηκών όπου το κόστος της αγροτικής παραγωγής δεν είναι βιώσιμο, προκαλεί μια έντονη ανησυχία. Επίσης αρκετά ψηλά στην ατζέντα είναι η πρόκληση της ενέργειας, που έχει να κάνει και με τη δυσκολία κάλυψης του κόστους και της χωρικής της κατανομής σε βιώσιμα οικονομικά μεγέθη.
Αυτά είναι μερικά από τα αρνητικά στοιχεία για τη λεκάνη απορροής του Πηνειού. Αυτή η περιοχή όμως έχει πολλά θετικά στοιχεία που μπορεί να αξιοποιηθούν προς όφελος της επίτευξης λύσεων.
Μπορείτε να μας αναφέρετε μερικά από αυτά τα θετικά στοιχεία ;
Φυσικά. Έχουμε έναν πρωτογενή τομέα ο οποίος έχει εξαιρετική εμπειρία στη διαχείριση της παραγωγής. Έχουμε επαγγελματίες οι οποίοι έχουν μάθει να αναπτύσσονται σε πάρα πολύ δύσκολες συνθήκες. Έχουμε κλιματολογικές συνθήκες οι οποίες είναι εξαιρετικές για την παραγωγή μας. Έχουμε περιβάλλον, έχουμε εδάφη, έχουμε υδατικούς πόρους τα οποία μπορεί να βλέπουμε ότι έχουν τα προβλήματα τους αλλά είναι σε πολύ καλύτερη κατάσταση ποιοτικά και ποσοτικά απ’ ότι είναι πολλές άλλες ανταγωνιστικές χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Επίσης βρισκόμαστε σε μια συγκυρία στην οποία υπάρχουν αρκετές ευκαιρίες χρηματοδότησης και από το ΕΣΠΑ και από αμιγώς Ευρωπαϊκούς πόρους. Εκείνο που δεν έχουμε είναι η ευελιξία του συστήματος μας να κατευθύνει τον πρωτογενή τομέα και να το υποστηρίξει προς μια υγιή επιχειρηματικότητα. Έχουμε νέα παιδιά τα οποία είναι πολλά υποσχόμενα και έχουν εξαιρετικά μεγάλο ενδιαφέρον και γνώσεις για τη σύγχρονη αγροτική παραγωγή βλέποντάς την όχι ως μια παραδοσιακή δραστηριότητα πλέον αλλά ως μια επιχειρηματική δραστηριότητα απαιτήσεων.
Η επόμενη μέρα του προγράμματος ποια είναι ;
Έχουν πραγματοποιηθεί ήδη δύο συναντήσεις μέχρι τώρα, μια διαδικτυακή και μια δια ζώσης στη Λάρισα και η σημερινή είναι η δεύτερη δια ζώσης. Έχουν γίνει επίσης αρκετές συναντήσεις σε μικρότερες ομάδες με τους stakeholders και από εδώ και πέρα θα είναι πιο συχνές και πιο έντονες. Ο λόγος είναι ότι θέλουμε οι λύσεις να προκύψουν από μια διαδικασία διαβούλευσης συστηματικής και μακρόχρονης και γι’ αυτό άλλη μια καινοτομία αυτού του έργου είναι ότι έχουμε δημιουργήσει μια ανοιχτή γραμμή και με τη κοινοπραξία των μελετητών που διαμορφώνει τη δεύτερη αναθεώρηση των σχεδίων αναθεώρησης υδατικών πόρων για τη Θεσσαλία, και με το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας αλλά και με τον σύμβουλο του υπουργείου που είναι υπεύθυνος για το συντονισμό της υλοποίησης των διαχειριστών σχεδίων σε όλη τη χώρα.
Θέλουμε να βοηθήσουμε και να υποστηρίξουμε τα θεσμοθετημένα εργαλεία που θα έχει η Θεσσαλία στα χέρια της την επόμενη μέρα μέσω της επιστημονικής γνώσης και του feedback από τους stakeholders. Επίσης θέλουμε να μεταλαμπαδεύσουμε σε όλη τη χώρα την ιδέα της μεθοδολογίας της ολιστικής διαχείρισης. Εικόνες διαβούλευσης διάρκειας τριών ωρών για τη διαχείριση των υδατικών πόρων δεν πρέπει να συνεχίσουμε να έχουμε σε αυτή τη χώρα. Είναι ένα πάρα πολύ σημαντικό ζήτημα για να λαμβάνονται οι αποφάσεις πίσω από ένα υπηρεσιακό γραφείο ή σε ένα λόμπι.
Πηγή : LARISSANET - Συνέντευξη στον Κωνσταντίνο Κοντοκώστα
Eνημερωθείτε για τα νέα του blog "Νερά - Γεωργία - Περιβάλλον" :
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Τα σχόλια σας για το blog ή/ και τις αναρτήσεις εδώ :