Η δωρεάν άρδευση, οι πεδινές λιμνοδεξαμενές, τα πρόχειρα φράγματα και τα αδιέξοδα του υδατικού προβλήματος της Θεσσαλίας - Του Κώστα Γκούμα*

 

Μαζί με τον υδράργυρο, που στο θεσσαλικό κάμπο έφθασε στα ύψη, την ίδια παράλληλη ανοδική πορεία ακολουθεί και η αγωνία απελπισμένων καλλιεργητών στην αναζήτηση νερού για να ποτίσουν, επιλέγοντας όποια πρόσφορη λύση είναι εφικτή στον καθένα, χωρίς να υπολογίζει ώρες δουλειάς, κόστος άρδευσης, οικολογικές επιπτώσεις κλπ.

Οι χιλιάδες γεωτρήσεις όμως εξακολουθούν να αποτελούν την κύρια πηγή προέλευσης αρδευτικού νερού και να παραμένουν η βάση για την κάλυψη των αρδευτικών αναγκών  της Θεσσαλίας (πάνω από 70%) με τις γνωστές δυσμενείς - μη αναστρέψιμες επιπτώσεις στους υπόγειους υδροφορείς και στο κόστος παραγωγής των καλλιεργειών. Ταυτόχρονα ο Πηνειός που κάθε χρόνο το καλοκαίρι ενισχύεται με νερά από τον Ταυρωπό και διασώζεται πρόσκαιρα, στην συνέχεια «στραγγίζεται» σε όλο το μήκος του από τους θεσσαλούς αρδευτές, ενώ τα «πρόχειρα φράγματα» που κατασκευάζονται (και γκρεμίζονται τον Σεπτέμβριο) με δαπάνη εκατοντάδων χιλιάδων ευρώ κάθε χρόνο, διακόπτουν την συνεχή ροή του ποταμού, καταστρέφουν την όποια ζωή υπάρχει και τον επιβαρύνουν περιβαλλοντικά...

Έτσι,  στην ημερήσια διάταξη βρίσκονται και πάλι οι πεδινές λιμνοδεξαμενές και η «δωρεάν» άρδευση (ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, 28/6/2021), τα μικρά πρόχειρα φράγματα (ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, 29/6/2021), και γενικά πρακτικές ανεδαφικές, ανορθόδοξες και αμφιβόλου αποτελεσματικότητας.

Την εικόνα συμπληρώνουν διάφοροι πολιτικοί ή/και αυτοδιοικητικοί παράγοντες που σιγοντάρουν αυτές τις «λύσεις», ενθαρρύνουν λανθασμένες νοοτροπίες και δημιουργούν ψευδαισθήσεις ότι «λύνουν» προβλήματα και δημιουργούν υδατικές υποδομές.

Ας ξεκαθαρίσουμε κάτι πολύ σημαντικό. Δεν απορρίπτουμε συλλήβδην την χρησιμότητα κάποιων πεδινών λιμνοδεξαμενών ή/και κάθε μεγέθους (μικρών – μεσαίων κλπ.) φραγμάτων – ταμιευτήρων. Αντίθετα θεωρούμε ότι, υπό προϋποθέσεις, τέτοια μικρής σχετικά κλίμακας έργα θα μπορούσε να είναι χρήσιμα και αποτελεσματικά.

Και οι προϋποθέσεις αυτές είναι :

Ø Η ύπαρξη ολοκληρωμένου σχεδιασμού των αναγκαίων βασικών έργων ταμίευσης και μεταφοράς – διανομής του νερού, ώστε να καλύπτονται πλήρως οι αρδευτικές ανάγκες μιας ευρύτερης περιοχής.

Στο πλαίσιο αυτό και στο βαθμό που δεν είναι εφικτή η εξυπηρέτηση των αρδευτικών αναγκών μιας μεμονωμένης περιοχής ή ομάδας αρδευτών, τότε μόνο επιβάλλεται η εξέταση εναλλακτικών λύσεων με την κατασκευή μικρών έργων ταμίευσης – λιμνοδεξαμενών, με καθαρά συμπληρωματικό και τοπικό χαρακτήρα.

Όταν όμως οι Κυβερνήσεις αδιαφορούν συστηματικά για την υλοποίηση κρίσιμης σημασίας και πολλαπλού σκοπού βασικών περιφερειακών έργων ταμίευσης νερού (Πύλη, Μουζάκι, Νεοχώρι, Ελασσόνα, Σκοπιά  Φαρσάλων κλπ.), όταν οι τοπικοί  - αυτοδιοικητικοί παράγοντες έχουν σχεδόν παραιτηθεί από την διεκδίκηση – απαίτηση για επιστημονικό, ορθολογικό προγραμματισμό (masterplan) και ιεράρχηση των σχετικών αναγκαίων  έργων, τότε μοιραία αρκούνται στις πρόχειρες (και σαφώς αντιοικονομικές) κατασκευές, στις πιθανά επιβλαβείς ( οικονομικά και περιβαλλοντικά) λύσεις, με αποκλειστικό σκοπό να εξασφαλίσουν την συμπάθεια των αγροτών – ψηφοφόρων….

Ø Αυτά τα έργα, για να είναι πραγματικά αποδοτικά, θα έπρεπε να διαθέτουν σωστές τεχνικές μελέτες, υπολογισμό κόστους – οφέλους και αξιολόγηση τυχόν περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Όταν αυτά δεν υπάρχουν, παρατηρούνται σπατάλες οικονομικών και φυσικών πόρων (γη, νερό), υπέρμετρη ενεργειακή κατανάλωση από τις «διπλές ή/και τριπλές» αντλήσεις που συνήθως απαιτούνται (μία για άντληση νερού πχ. από το ποτάμι και την μεταφορά του στην λιμνοδεξαμενή, μία για την πλήρωση της και μία για τις αρδεύσεις) και σε τελική ανάλυση υπερβολικά υψηλό κόστος για κάθε κυβικό νερού που καταναλώνεται για την άρδευση.

Και ας μην παραλείψουμε ότι στο τέλος κάθε αρδευτικής περιόδου (συχνά και ενδιάμεσα όταν υπάρχει κίνδυνος πλημμυρών), κάποια από αυτά τα έργα (πχ. πρόχειρα φράγματα) πρέπει να καθαιρούνται, με πρόσθετο οικονομικό κόστος και περιβαλλοντική επιβάρυνση. Αξίζει να αναφερθεί ότι τα τελευταία 30 χρόνια, μόνο τα πρόχειρα φράγματα (από το 1992 που άρχισαν να κατασκευάζονται κάθε χρόνο στον Πηνειό και αργότερα στον Ενιπέα) μας κόστισαν πάνω από 10 εκατ. ευρώ !

Όμως όλα αυτά που προαναφέραμε, φαίνεται ότι για κάποιους αποτελούν «ψιλά γράμματα» και, αντί να πρωτοστατούν στις πιέσεις προς τις Κυβερνήσεις για προγραμματισμό και υλοποίηση των αναγκαίων έργων, επιλέγουν τις εύκολες λύσεις και τον λαϊκισμό.

Παλαιότερα, οι λαϊκιστές πολιτικοί και αυτοδιοικητικοί είχαν ποντάρει στην πολιτική της ανοχής απέναντι σε όσους προβαίναν σε ανορύξεις παράνομων γεωτρήσεων και συχνά τους επιβράβευαν (με την νομιμοποίησή τους), παρά τις προειδοποιήσεις των ειδικών επιστημόνων, με τις γνωστές επιπτώσεις στο οικοσύστημα (τα συσσωρευμένα ελλείμματα φθάνουν στα 3 δις κ. μ. υπόγειου νερού) και στις αρδευτικές δυνατότητες της Θεσσαλίας. Σήμερα ο λαϊκισμός μετέφερε το πεδίο δράσης του από τις γεωτρήσεις στο δήθεν «δωρεάν» νερό ή/και «δωρεάν» κατανάλωση ενέργειας (πχ. φωτοβολταϊκά σε αγρότες).

Δυστυχώς όμως τίποτε δεν προσφέρεται δωρεάν, ούτε από την οικονομία, ούτε από την φύση.

Με αυτή την πανάθλια  διαχείριση νερού,  κάποια στιγμή όλοι εμείς αλλά  και οι επόμενες γενιές, θα πληρώσουν τον λογαριασμό είτε σε χρήμα (πχ. τεράστιο κόστος παραγωγής στον αγρότη), είτε σε οικολογική υποβάθμιση, είτε και στα δύο ταυτόχρονα.

Στο σημείο αυτό θα σημειώσουμε ότι όλη η φιλολογία για «μικρά» φράγματα και ταμιευτήρες έχει συνδεθεί και με κάποια οικολογική ρητορική, που εύκολα επηρεάζει όσους δεν εμβαθύνουν στο θέμα αυτό. Λένε δηλαδή ότι τα «μικρά» έργα έχουν περιορισμένες περιβαλλοντικές επιπτώσεις σε σχέση με εκείνες από ένα μεγάλο φράγμα – ταμιευτήρα. Όταν όμως κάποιος υπεισέλθει στον πυρήνα του προβλήματος, θα διαπιστώσει ότι η ανάγκη εξισορρόπησης του υδατικού ισοζυγίου και κάλυψης της ζήτησης για αρδευτικό νερό, απαιτεί έναν πολύ μεγάλο αριθμό ταμιευτήρων, οι οποίοι, εάν είναι μόνο «μικροί», αθροιστικά επιφέρουν πολύ μεγαλύτερες περιβαλλοντικές επιπτώσεις από ότι θα συνέβαινε με έναν (ισοδύναμου όγκου ταμίευσης) κατά πολύ μεγαλύτερο ταμιευτήρα, με το αντίστοιχο έργο  μεταφοράς  νερού.

Και, για να μην το ξεχνάμε, πάντοτε πρέπει να λαμβάνουμε υπόψη και το κόστος του νερού στον τελικό καταναλωτή (αγρότη), που, όταν προέρχεται από έναν σημαντικού όγκου (μεγάλου ή/και μεσαίου) ταμιευτήρα, χωρίς την παραμικρή αμφισβήτηση, το κόστος αυτό είναι εντυπωσιακά χαμηλότερο.

Αυτή λοιπόν την εξαπάτηση περί «οικολογικών» μικρών έργων πρέπει να την απορρίψουν οι θεσσαλοί αγρότες και να σκεφθούν ότι όλα αυτά εκπορεύονται συνειδητά από κάποιους, αφενός γιατί είναι ευκολοχώνευτα, αφετέρου για να δικαιολογήσουν την καταστροφική ιδεοληπτική  αντίληψη ορισμένων, ότι δήθεν «νερά υπάρχουν», ότι  δεν χρειάζεται να ενισχυθεί το υδατικό δυναμικό της Θεσσαλίας και ότι τα έργα του Αχελώου πρέπει να κατεδαφιστούν.

Και να θυμίσουμε ότι όλα αυτά τα χρόνια που οι φορείς αυτών των αντιλήψεων βρέθηκαν στην εξουσία (ΣΥΡΙΖΑ,  οικολόγοι), ούτε τον απαιτούμενο προγραμματισμό έργων πραγματοποίησαν, ούτε μικρά ή μεγάλα έργα κατασκεύασαν, ούτε καν φρόντισαν για τον σχεδιασμό και την εφαρμογή της αναγκαίας εξοικονόμησης νερού και μείωσης των υπερκαταναλώσεων, που και αυτή από μόνη της ισοδυναμεί με ένα μεγάλο έργο !

Σήμερα, όλοι μαζί, η αδρανούσα Κυβέρνηση της ΝΔ με τις ανεκπλήρωτες υποσχέσεις και η «ευαίσθητη» οικολογικά αντιπολίτευση, σαν ουδέτεροι παρατηρητές, παρακολουθούν σιωπηλοί το εξελισσόμενο δράμα στον θεσσαλικό κάμπο.

Και ενώ συνεχίζεται η επιδείνωση του ελλειμματικού υδατικού ισοζυγίου, η καταστροφή της φύσης, η μείωση της ανταγωνιστικότητας των αγροτικών μας προϊόντων, η επί χρόνια καθήλωση του αγροτικού εισοδήματος και η σταδιακή αναγκαστική εγκατάλειψη αρδευόμενων εκτάσεων, οι Θεσσαλοί απομακρύνονται  (με σημαντική ευθύνη της αυτοδιοίκησης) από το πεδίο των διεκδικήσεων για ουσιαστική επίλυση ενός από τα σημαντικότερα προβλήματα της περιοχής μας.

*Γκούμας Κώστας, γεωπόνος, πρ. Δ/ντής Εγγείων Βελτιώσεων, πρ. πρόεδρος ΓΕΩΤΕΕ/ΚΕ

Ενημερωθείτε για τα νέα του blog "Νερά - Γεωργία - Περιβάλλον" :

- Από την σελίδα μας στο fb​

- Από την ομάδα μας στο fb