Οι θέσεις της Επιτροπής Διεκδίκησης επίλυσης Υδατικού προβλήματος Θεσσαλίας (Ε.Δ.Υ.ΘΕ) για την Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος 2022

Για μια ακόμη χρονιά, η Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος  (ΠΗΠ) στην Θεσσαλία θα εορταστεί σε συνθήκες έντονης ανησυχίας και απογοήτευσης από τις εξελίξεις στην περιοχή μας, κυρίως λόγω της δραματικής κατάστασης που βιώνουμε στον τομέα των υδάτων, τα οποία αποτελούσαν ανέκαθεν το καθοριστικό στοιχείο για την ασφάλεια  των κατοίκων της, για την ισορροπία των οικοσυστημάτων της και για τις προοπτικές βιώσιμης ανάπτυξης στην περιοχή μας.

Και όσο το πρόβλημα των υδάτων της Θεσσαλίας παραμένει άλυτο, οδηγούμαστε χωρίς αμφιβολία σε μια ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ  ΣΥΝΑΓΕΡΜΟΥ.

Ειδικά κατά τις τελευταίες τρεις δεκαετίες η κατάσταση επιδεινώνεται με ταχείς ρυθμούς, σε πλήρη δυσαναλογία με τις, έστω περιορισμένης κλίμακας, παρεμβάσεις (τεχνικά έργα).

Συνεχίζεται η ανεπαρκής έως καταστροφική διαχείριση των υδάτων, διατηρείται η/και επαυξάνεται η κακή κατάσταση μεγάλου αριθμού υδάτινων οικοσυστημάτων, ενώ παραμένει ως κύριο χαρακτηριστικό το μονίμως ελλειμματικό υδατικό ισοζύγιο στο ΥΔ Θεσσαλίας που έχει άμεση επίδραση στη γεωργική παραγωγή, κρίσιμο στοιχείο της οικονομίας της περιοχής.

Τα παραπάνω όχι μόνο δεν αμφισβητούνται αλλά, με την έγκριση των Σχεδίων Διαχείρισης Υδάτων (υπουργικές αποφάσεις) που θεσμοθετήθηκαν σε εφαρμογή ευρωπαϊκών οδηγιών, είναι πλέον γνωστά και κοινώς παραδεκτά από τις Κυβερνήσεις, την αυτοδιοίκηση και τους πολίτες της Θεσσαλίας.

Η ΕΔΥΘΕ επιλέγει για την σημερινή ημέρα να επικεντρωθεί σε τρία κορυφαία περιβαλλοντικά προβλήματα της Θεσσαλίας, που όλα συνδέονται ευθέως με το υδατικό της πρόβλημα.

v Ο Πηνειός και οι παραπόταμοι του

Η κλιματική κρίση αναμφισβήτητα διαμορφώνει νέες συνθήκες αβεβαιότητας  και απειλών, που εντελώς συνοπτικά συνίστανται σε αύξηση της θερμοκρασίας, λιγότερες βροχοπτώσεις, ακραία φαινόμενα, πολλές πλημύρες, μικρότερες αξιοποιήσιμες ποσότητες νερού ακόμη και για το ίδιο ύψος βροχοπτώσεων (μειωμένη απορρόφηση από το έδαφος), αποδυνάμωση κύκλου νερού, διαδοχικά έτη ξηρασίας, καθιστώντας την Θεσσαλία ιδιαίτερα επιρρεπή στην κλιματική απορρύθμιση. Σε αυτές τις συνθήκες, ο Πηνειός και οι παραπόταμοι του αποτελούν το πιο παλιό, το πιο γνωστό και το πιο οικείο στους πολίτες  «αποτύπωμα» όλων των παραπάνω μεταβολών.

Μια  βασική ιδιαιτερότητα του Πηνειού, η οποία (σύμφωνα με τον περιβαλλοντολόγο  Ζήση Αργυρόπουλο) τον καθιστά ιδιαίτερα ευάλωτο στην κλιματική κρίση, είναι ότι ο ποταμός έχει «μικρή ορεινή διαδρομή» και συνεπώς περιορισμένο εμπλουτισμό (αναλογικά με το μήκος του), καθώς και  μικρή σχετικά συμβολή στην τροφοδοσία του από πηγαία νερά,  που σε συνδυασμό με τις ανεξέλεγκτες υπεραντλήσεις κατά την αρδευτική περίοδο, ανατρέπουν ουσιαστικά την ισορροπία του οικοσυστήματος  και στην πράξη καθιστούν τον Πηνειό ένα ποτάμι «μη συνεχούς ροής», παρεμποδίζουν την τροφοδοσία των υπόγειων υδροφορέων, θέτουν  εν αμφιβόλω την διατήρηση της ελάχιστης οικολογικής του παροχής και εν τέλει την ίδια του την ύπαρξη.

Και να προσθέσουμε σε όλα αυτά τους κινδύνους για την λειτουργία του τόσο σημαντικού για τη Θεσσαλία υδρόβιου οικοσυστήματος που δημιουργήθηκε από την κατασκευή του τεχνητού ταμιευτήρα της Κάρλας, δεδομένου ότι ο Πηνειός αποτελεί την μοναδική (επί της ουσίας) πηγή τροφοδοσίας  της. 

v Οι υπόγειοι υδροφορείς στην Λεκάνη Απορροής (ΛΑΠ) Πηνειού.

Πρόκειται για την «αφανή» οικολογική καταστροφή που συντελείται κατά τις τελευταίες δεκαετίες και που, δυστυχώς, δεν ευαισθητοποίησε όσο θα έπρεπε ούτε τους φορείς της περιοχής ούτε τις κυβερνήσεις.

Ως γνωστόν στη Θεσσαλία, με τις διακυμάνσεις που παρατηρούνται την κάθε υδρολογική χρονιά, καταναλώνονται ετησίως (υδατικό «ΑΕΠ») 1.100 έως 1.400 εκατομμύρια κυβικά μέτρα νερού, από τα οποία το 95% αφορούν στην Γεωργία.

Από τις ποσότητες αυτές, συνήθως το 70% προέρχεται από υπόγεια ύδατα που αντλούνται μέσω 33.000 (περίπου) κατασκευασμένων γεωτρήσεων. Σημαντικό μέρος από αυτές τις ποσότητες, αντλείται από μόνιμα (μη ανανεούμενα) υδατικά αποθέματα, τα οποία εκ των πραγμάτων μειώνονται διαρκώς.

Η μελέτη του  Σχεδίου Διαχείρισης Υδάτων Θεσσαλίας τεκμηριώνει επιστημονικά και αναμφισβήτητα ότι το συσσωρευμένο επί δεκαετίες υδατικό έλλειμμα υπόγειων υδάτων, ανέρχεται στην εκπληκτική ποσότητα των  3.000 εκατ. κ. μ. νερού, κάτι που απειλεί – κυριολεκτικά – με κατάρρευση τα υπόγεια υδατικά οικοσυστήματα.

Οι σχετικές υπουργικές αποφάσεις «επιβάλλουν» την αναπλήρωση των υδάτων αυτών και την σταδιακή αποκατάσταση της ισορροπίας στα οικοσυστήματα, με παροχή επιφανειακών υδάτων που θα υποκαταστήσουν τις αντλήσεις και με την υποχρέωση της Πολιτείας να επανατροφοδοτήσει (τεχνητός εμπλουτισμός) τους υδροφορείς, μειώνοντας σταδιακά το έλλειμμα έως την πλήρη αποκατάστασή του και απομακρύνοντας τους κινδύνους υφαλμύρυνσης από είσοδο θαλασσινού νερού που απειλούν πολλές περιοχές.

Δυστυχώς, τίποτε απολύτως δεν κινείται στην κατεύθυνση αυτή, αντίθετα το έλλειμμα διευρύνεται ενώ την ίδια στιγμή η Θεσσαλία αντιμετωπίζει εμφανώς σοβαρούς κινδύνους ερημοποίησης.

Επισημαίνουμε επίσης την σημαντική πτώση του υδροφόρου ορίζοντα που, μεταξύ άλλων, αποτελεί  και την αιτία των σημαντικών καθιζήσεων που δημιουργούν τις ρηγματώσεις του εδάφους και των κατασκευών, οδηγώντας σε μια μη αναστρέψιμη κατάσταση.

Τα προβλήματα που περιγράψαμε μπορούν μεσοπρόθεσμα να αντιμετωπισθούν με ταυτόχρονες δράσεις προς δύο κατευθύνσεις : Αφενός με την επίμονη εφαρμογή ενός προγράμματος εξοικονόμησης νερού,  αφετέρου με την σταδιακή υποκατάσταση των αντλήσεων, αξιοποιώντας συνδυαστικά όλες τις προσφερόμενες δυνατότητες ταμίευσης και παροχέτευσης καλής ποιότητας και χαμηλού κόστους επιφανειακών υδάτων, ώστε να ανατραπεί η  αναλογία χρήσης υπόγειων έναντι επιφανειακών υδάτων. 

Επιβάλλεται επίσης η θέσπιση κανόνων ελέγχου, μετρήσεις κατανάλωσης νερού, αξιόπιστο διοικητικό μηχανισμό παρακολούθησης - ελέγχου κ.α.

Για όλα αυτά δυστυχώς δεν έχουν αναληφθεί πρωτοβουλίες, η κατάσταση παραμένει στάσιμη, ενώ κάποιοι συνειδητά  προσπαθούν να «φορτώσουν» τα προβλήματα αποκλειστικά στους αγρότες που «καταναλώνουν χωρίς περίσκεψη το νερό» κάτι που σε μεγάλο ποσοστό δεν είναι αληθές.

Παράλληλα με την εξοικονόμηση, θα πρέπει να εξαντλήσουμε ΟΛΕΣ ΑΔΙΑΚΡΙΤΩΣ και χωρίς εξαιρέσεις, τις δυνατότητες που μας προσφέρονται  στο σκέλος της ταμίευσης των υδάτων.

Σε αντίθετη περίπτωση οδηγούμαστε  αντικειμενικά σε περαιτέρω υπερεκμετάλλευση των υπόγειων υδροφορέων, τους οποίους (υποτίθεται) η ισχύουσα υπουργική απόφαση  στοχεύει να «ανατάξει» (!).

Στην πραγματικότητα μια εν δυνάμει  οικολογική καταστροφή συντελείται στην Θεσσαλία, δίπλα μας και «κάτω από τα πόδια μας», χωρίς όμως να γίνεται ορατή με άμεσο τρόπο από τους πολίτες.

v Το οικολογικό έγκλημα στην περιοχή των εγκαταλειμμένων έργων Άνω Αχελώου.

Ως γνωστόν, η εγκατάλειψη του ημιτελούς φράγματος στη θέση Συκιά επί  του Άνω Αχελώου, δημιούργησε σοβαρότατες οικολογικές επιπτώσεις στην λειτουργία των οικοσυστημάτων των ποταμών Αχελώου και Κουμπουργιανίτη, οι  οποίοι «συναντώνται» στη θέση Συκιά.

Ο βασικός λόγος είναι η ύπαρξη των κατασκευασμένων προφραγμάτων, τα οποία όλα αυτά τα χρόνια έχουν διακόψει την ροή  των ποταμών (ώστε να εξυπηρετηθούν οι απαραίτητες τεχνικές εργασίες)  και η διέλευση των υδάτων εξυπηρετείται «προσωρινά» από σήραγγες εκτροπής (bypass) πλευρικά της κοίτης τους. Δυστυχώς, με την διακοπή των έργων (από το 2010) η κατάσταση καθημερινά επιδεινώνεται.

Είναι εντυπωσιακό το γεγονός ότι αυτό το οικολογικό έγκλημα ελάχιστοι (ίσως μόνο η ΕΔΥΘΕ ;) το έχουν αναδείξει.

Ας σημειωθεί ότι οι κατά τα άλλα λαλίστατοι και  ευαίσθητοι «οικολόγοι», οι οποίοι πρωτοστατούν στα ΜΜΕ  και συχνά μετέχουν και σε κυβερνητικά σχήματα (όπως συμβαίνει και με τις δυο τουλάχιστον  τελευταίες κυβερνήσεις), ΟΥΔΕΠΟΤΕ αισθάνθηκαν την ανάγκη να αναδείξουν το πρόβλημα και να απαιτήσουν άμεσα μέτρα για την επίλυση του. Και αυτό προφανώς έχει να κάνει με την γνωστή δογματική άποψη ορισμένων που αντιμάχονται μεν την ολοκλήρωση των έργων, χωρίς όμως να ξεκαθαρίζουν ποια είναι η πρόταση τους για την διαχείριση  των εγκαταλειμμένων κατασκευών, με  τους τεράστιους όγκους χωματισμών και σκυροδεμάτων που έχουν «μπαζώσει» την κοίτη του ποταμού !

Ανάλογη φυσικά είναι και η στάση όσων θεωρητικά «στηρίζουν» την ολοκλήρωση των έργων, όπως συμβαίνει με την σημερινή κυβέρνηση, που όμως  αποφεύγουν  να αγγίξουν το μέιζον περιβαλλοντικό θέμα που έχει δημιουργηθεί, έτσι ώστε να μην αποκαλυφθούν οι κοντόφθαλμοι πολιτικοί υπολογισμοί που τους ωθούν σε μια τόσο καταστροφική για τον τόπο στασιμότητα, επιτρέποντας να  περάσουν τρία χρόνια διακυβέρνησης χωρίς αποτέλεσμα.

 

Τα μεγάλα περιβαλλοντικά προβλήματα που αναδείξαμε στην εφετινή ΠΗΠ απαιτούν υπέρβαση της επί χρόνια στασιμότητας γύρω από το υδατικό της Θεσσαλίας.  

Το προβλήματα αυτά έχουν άμεσο αντίκτυπο τόσο στη παραγωγικότητα της γεωργίας, στις καταστροφές που προκαλούνται από τις πλημμύρες (άμεσα στις καλλιέργειες) και στην ένταση της καταστροφικής διάβρωσης των εδαφών, όσο και στο ισοζύγιο ενέργειας.

Η Γεωργία αποτελεί τη βάση της οικονομίας της περιοχής.  Η έλλειψή φθηνού καλής ποιότητας αρδευτικού νερού ή/και το ακριβό κόστος ενέργειας για την άντληση από τους υπόγειους υδροφορείς οδηγούν σε μείωση των αρδευόμενων εκτάσεων.

Σημειώνουμε ότι οι ξηρικές καλλιέργειες παράγουν ποσοστό μόνο της συνολικής παραγωγής της Θεσσαλίας. Με τη σημερινή επισιτιστική ανασφάλεια η ανάγκη άμεσου προγραμματισμού δημιουργίας ταμιευτήρων νερού περιφερειακά της πεδιάδας θα εξασφάλιζε  καλής ποιότητας νερό για την αύξηση της παραγωγικότητας της Γεωργίας.  Οι ταμιευτήρες νερού θα μπορούσαν ταυτόχρονα να παράγουν σημαντικές ποσότητες καθαρής, με εθνικές πρώτες ύλες υδροηλεκτρικής ενέργειας, ενώ η μείωση των αντλήσεων νερού θα εξοικονομούσε μεγάλο μέρος των 700 GWh που καταναλώνουν οι 33.000 γεωτρήσεις κάθε χρόνο στη Θεσσαλία.

Επιβάλλεται επειγόντως να υπάρξει αποφασιστική πολιτική βούληση, σχέδιο, διοικητικός συντονισμός στην κατεύθυνση μιας υγιούς και ορθολογικής διαχείρισης των υδάτων, παράλληλα με τον αναγκαίο  θεσμικό εκσυγχρονισμό και βελτίωση της λειτουργίας του τομέα διαχείρισης υδάτων καθώς και την δημιουργία σύγχρονου κρατικού φορέα διαχείρισης με συμμετοχή των χρηστών (ύδρευση, άρδευσή βιομηχανία κλπ.), όπως συμβαίνει σε πλήθος άλλων χωρών στην ΕΕ και στον κόσμο ολόκληρο,  ώστε η Ελλάδα, στον τομέα της διαχείρισης υδάτων να γίνει επιτέλους μία φυσιολογική χώρα.

Μόνο έτσι θα αποκτήσουν ουσιαστικό περιεχόμενο και οι μελέτες που εκπονούνται για το Σχέδιο Διαχείρισης Υδάτων, που, όπως είπε πρόσφατα στη Βουλή η Πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής κατά της Ερημοποίησης, στη χώρα «έχουμε σχέδια διαχείρισης υδατικών διαμερισμάτων, έχουμε τις μελέτες, αλλά προφανώς έχουμε μείνει στο σχέδιο».

Συμπερασματικά, σχετικά  με το μέιζον περιβαλλοντικό και ιδιαίτερα ευαίσθητο πρόβλημα των υδατικών πόρων στη Θεσσαλία, η Πολιτεία δεν έχει ακόμη αποκτήσει τον κατάλληλο βηματισμό, δρα και κινείται αποσπασματικά, χωρίς να «διαβάζει» συνολικά την κατάσταση που έχει διαμορφωθεί στην περιοχή, ενώ αντίθετα, πολλές φορές ενεργεί με σχεδιασμούς και στερεότυπα που ανάγονται σε διλήμματα παλαιοτέρων εποχών. 

2 Ιουνίου 2022

 

Για την Ε.Δ.Υ.ΘΕ

 

Γέμτος Φάνης, ομότιμος καθηγητής Πανεπιστημίου Θεσσαλίας,

Γιαννακός Κώστας, Πρόεδρος Γεωπονικού Συλλόγου Λάρισας,

Κοτσιμπογεώργος Ηλίας, Πρόεδρος Οικονομικού Επιμελητηρίου Θεσσαλίας,

Ντογκούλης Δημήτρης, Πρόεδρος ΓΕΩΤΕΕ/Κεντρικής Ελλάδας 

 Eνημερωθείτε για τα νέα του blog "Νερά - Γεωργία - Περιβάλλον" :

- Από την σελίδα μας στο fb

​- Από την ομάδα μας στο fb  

Ημερίδα «Βιώσιμη ανάπτυξη υδάτων Πίνδου, Υποδομές, Ανάπτυξη, Περιβάλλον» : Ερωτήματα που περιμένουν απαντήσεις...

 

Με αφορμή την ημερίδα που  διοργανώνει η Περιφέρεια και η ΠΕΔ Θεσσαλίας στις 4/6/2022, στη Συκιά Πετρωτού του Δήμου Αργιθέας (σε πολύ μικρή απόσταση  από το εγκαταλειμμένο ημιτελές φράγμα Συκιάς επί του Άνω Αχελώου και δίπλα από τα εγκαταλειμμένα εργοτάξια των έργων) με θέμα «Βιώσιμη ανάπτυξη υδάτων Πίνδου, Υποδομές, Ανάπτυξη, Περιβάλλον» και σε συνδυασμό με το γεγονός ότι οι ομιλητές είναι κυβερνητικά στελέχη (με αρμοδιότητα στα θέματα αυτά),  επικεφαλής της αυτοδιοίκησης της Θεσσαλίας, αλλά και έγκριτοι επιστήμονες – μελετητές, διατυπώνω δημόσια ορισμένα ερωτήματα στα οποία νομίζω ότι θα πρέπει δοθούν απαντήσεις από τους συμμετέχοντες, προκειμένου να ενημερωθούν οι πολίτες της Θεσσαλίας τόσο για την τύχη των σημαντικών αυτών έργων όσο και γενικότερα για το πως θα αντιμετωπίσει στο μέλλον η Θεσσαλία τις επικείμενες κρίσεις (κλιματική, ενεργειακή, διατροφική) που απειλούν ευθέως την ασφάλεια και την ευημερία των πολιτών της :

 

1.           Η παρουσία στην Ημερίδα του Υφυπουργού κ. Τριαντόπουλου, με αρμοδιότητα στις φυσικές καταστροφές και (άτυπου) συντονιστή των εμπλεκόμενων στην υπόθεση των έργων Αχελώου, καθώς  και η συμμετοχή ειδικού ομιλητή για τους κινδύνους από πλημμυρικά φαινόμενα στον Αχελώο,  θέτουν επί τάπητος το μεγάλο αυτό θέμα που έντονα και συστηματικά ανέδειξαν τα τελευταία χρόνια οι φορείς της Θεσσαλίας και η ΕΔΥΘΕ, χωρίς όμως μέχρι σήμερα ΚΑΜΜΙΑ από τις δυο τουλάχιστον τελευταίες κυβερνήσεις (Τσίπρα και Μητσοτάκη) να έχει υπάρξει η παραμικρή αντίδραση η έστω κάποια  υπεύθυνη ενημέρωση των πολιτών.

Το ερώτημα είναι εάν η κυβέρνηση  είναι έτοιμη να υπερβεί την επί τρία έτη καταστροφική της αδράνεια στην υπόθεση αυτή, εάν ισχύουν οι παλαιότερες δηλώσεις του κ. πρωθυπουργού και της ΝΔ για ολοκλήρωση και λειτουργία των έργων και, τέλος, πως θα χειριστεί στο εξής τα ημιτελή έργα στον Αχελώο.

2.           Η παρουσία του Υφυπουργού κ. Αμυρά, αρμόδιου για το περιβάλλον, οδηγεί  στο ερώτημα εάν γνωρίζει τα σοβαρά περιβαλλοντικά προβλήματα στο οικοσύστημα του Αχελώου (ο οποίος εδώ και χρόνια παραμένει «μπαζωμένος» από τα υφιστάμενα προ φράγματα του ημιτελούς και εγκαταλειμμένου έργου του φράγματος στη Συκιά) και τι μέτρα προτίθεται να λάβει.

Επίσης ποια είναι η θέση του για τα άλλα δυο μείζονα περιβαλλοντικά προβλήματα της Θεσσαλίας, αφενός για τα καταστρεφόμενα οικοσυστήματα του Πηνειού και των παραπόταμων  του καθώς και την προστασία και αποκατάσταση των υπό κατάρρευση υπόγειων υδροφορέων, δεδομένου ότι τρία χρόνια τώρα, ουδεμία πρωτοβουλία υπήρξε για υλοποίηση των μέτρων που προβλέπονται για αυτά στο ισχύον σχέδιο διαχείρισης υδάτων του ΥΔ Θεσσαλίας (ΣΔΛΑΠ, 2017).

3.           Για τον πρόεδρο της ΠΕΔ/Θεσσαλίας κ. Νασιακόπουλο τίθεται το ερώτημα εάν ανελήφθη κάποια πρωτοβουλία για συζήτηση του υδατικού προβλήματος στη Βουλή (με βάση και τις προσωπικές του δεσμεύσεις κατά την ημερίδα του εφετινού Φεβρουάριου στη Λάρισα ότι "το υδατικό της Θεσσαλίας θα το πάμε σε υψηλότερα κλιμάκια") και εάν υπήρξε κάποια ανταπόκριση από το προεδρείο της Βουλής και, κυρίως, από την κυβέρνηση και τον πρωθυπουργό.

4.     Για τον εκπρόσωπο της ΔΕΗ, που επίσης θα ομιλήσει κατά την εκδήλωση, υπάρχουν  τρία εξίσου κρίσιμα ερωτήματα :

α) Εάν προτίθεται ή εάν έχει προταθεί στην ΔΕΗ να εμπλακεί στο υπό κατασκευή ΥΗΕ Συκιάς και να συμβάλλει στην οριστικοποίηση των τεχνικών χαρακτηριστικών του έργου (το οποίο ως  γνωστόν, ανήκει στο υπουργείο Υποδομών),

β) Ομοίως, εάν ο ταμιευτήρας  Συκιάς θα αξιοποιηθεί για παραγωγή επιπλέον ενέργειας ΚΑΙ προς την πλευρά του Μουζακίου (σύστημα άντλησης - ταμίευσης) και

γ) Εάν η ΔΕΗ έχει προτείνει ή εάν βρίσκεται σε συνεννόηση με την κυβέρνηση για τον προσδιορισμό (με νομοθετική ρύθμιση στη Βουλή), των αποζημιώσεων των κατοίκων Μεσοχώρας, κάτι που ουσιαστικά αποτελεί το πιο σημαντικό (στην πράξη το μοναδικό) εμπόδιο για την ταχεία και ασφαλή πορεία στην γνωστή υπόθεση του ομώνυμου υδροηλεκτρικού έργου. 

Λάρισα 2 Ιουνίου 2022

Γκούμας Κώστας, γεωπόνος, πρ. Δ/ντής Εγγείων Βελτιώσεων, πρ. πρόεδρος ΓΕΩΤΕΕ/Κεντρικής Ελλάδας, μέλος Ε.Δ.Υ.ΘΕ

 Eνημερωθείτε για τα νέα του blog "Νερά - Γεωργία - Περιβάλλον" :

- Από την σελίδα μας στο fb

​- Από την ομάδα μας στο fb  

 

Σκέψεις για τα φράγματα Λογγά και Ληθαίου - Του Φάνη Γέμτου*

 

Συνεχίζοντας τη διαδρομή προς το Φράγμα Λογγά που είναι στον Νομό Τρικάλων συναντήσαμε και άλλους μικρούς ταμιευτήρες. 

Ένας φαίνεται από ψηλά στη φωτογραφία. Σημειώνω ότι μελέτη της δεκαετίας του 1980 είχε προσδιορίσει 50 θέσεις στην περιοχή Ελασσόνας για δημιουργία μικρών τοπικών ταμιευτήρων.

Φράγμα Λογγά

Το φράγμα Λογγά και η τεχνητή λίμνη που δημιουργήθηκε έχει όγκο 350.000 κ.μ. νερού περίπου. Χρησιμοποιείται για άρδευση γύρω καλλιεργειών, ενώ είναι μια πολύ όμορφη περιοχή για αναψυχή. Μια ξύλινη κατασκευή που υποθέτω έγινε γι’ αυτόν τον σκοπό είναι εγκαταλελειμμένη και σε αποσύνθεση (φωτογραφία).

Το κόστος κατασκευής του έφτασε τα 1.850 εκατομμύρια δραχμές ή περίπου 5 εκατομμύρια ευρώ ή περίπου 14 ευρώ/κ.μ. νερού που αποθηκεύει. Αυτό δίνει μια σαφή εικόνα του υψηλού κόστους των μικρών ταμιευτήρων που τόσο συχνά προβάλλουν οι διάφοροι «οικολόγοι» αντί για τα μεγάλα «φαραωνικά», όπως τα αποκαλούν, φράγματα και ταμιευτήρες που το κόστος τους είναι κοντά στο 1 ευρώ/κ.μ. νερού που αποθηκεύουν.

Φράγμα Ληθαίου

Η πορεία μάς οδήγησε στο φράγμα Ληθαίου, στον Νομό Τρικάλων. 

Ένα φράγμα με μεγάλη ιστορία, καθώς ξεκίνησε και σταμάτησε πολλές φορές στο παρελθόν. Στην πρώτη εικόνα φαίνεται το φράγμα από μακριά. Φαίνεται το ήδη κατασκευασμένο τμήμα μήκους 260 μ., από «σκληρό επίχωμα», δηλαδή επίχωμα από αμμοχαλικώδη υλικά αναμεμειγμένα με τσιμέντο, ενώ το άλλο, μήκους 266 μ., είναι υπό κατασκευή από γαιώδη υλικά και αργιλικό πυρήνα με επικάλυψη με πέτρες για προστασία του πυρήνα. Στη δεύτερη εικόνα φαίνεται ο όγκος της Θεόπετρας, όπου και το ομώνυμο σπήλαιο. 

Στην τρίτη εικόνα φαίνεται η επίστρωση και συμπύκνωση του αργιλικού πυρήνα του κατασκεπαζόμενου φράγματος, ενώ στην τέταρτη φαίνεται η επίστρωση με πέτρες της εξωτερικής επιφάνειας. Η χωρητικότητα του ταμιευτήρα είναι περίπου 3 εκατομμύρια κ.μ. και μόνο το τελευταίο τμήμα του έργου που ανακοίνωσε ο Περιφερειάρχης για να τελειώσει έχει προϋπολογισμό κοντά στα 2.000.000 ευρώ. Η Περιφέρεια προκήρυξε και τη δημιουργία δικτύου κλειστών αγωγών διανομής του νερού για την άρδευση των καλλιεργειών από το νερό του ταμιευτήρα. Το συνολικό κόστος του έργου μέχρι τη λειτουργία του φαίνεται να φτάνει τα 15.000.000 ευρώ, δηλαδή κοντά στα 5 ευρώ/κ.μ. νερού που αποθηκεύει. Φαίνεται ότι το φράγμα θα τελειώσει και είναι μια μικρή προσθήκη στις δυνατότητες αποθήκευσης νερού στη Θεσσαλία.

Από την επίσκεψη προέκυψαν μια σειρά από σκέψεις που θέλω να εκφράσω.

Αρχικά η κατάρα του ελληνικού δημοσίου να ξεκινά έργα, να ξοδεύει χρήματα των Ελλήνων φορολογουμένων και να τα αφήνει ημιτελή.

Όλη η χώρα είναι γεμάτη από κουφάρια τέτοιων έργων που βρίσκονται εγκαταλελειμμένα, γιατί κάποιος τα ξεκίνησε συνήθως με πελατειακά κριτήρια και ο επόμενος στη διοίκηση τα σταμάτησε για να ξεκινήσει κάποια άλλα, δυστυχώς με τα ίδια κριτήρια και αποτελέσματα.

Στο θέμα των ταμιευτήρων είναι προφανές ότι το πρόβλημα αρχίζει από την αδυναμία της Πολιτείας να οργανώσει μια αξιολόγηση και κατάταξη προτεραιότητας των απαραίτητων έργων ταμίευσης νερού με βάση μια ανάλυση του κόστους και της ωφέλειας από το κάθε ένα.

Αυτό δημιουργεί προβλήματα, καθώς ο κάθε πολιτικός με δικά του κριτήρια (συνήθως συλλογής ψήφων) προτάσσει έργα που δεν πληρούν τα σωστά κριτήρια. Είναι προφανές ότι πρέπει να προηγηθούν οι μεγάλοι ταμιευτήρες που έχουν ένα κόστος κοντά στο 1 ευρώ/κ.μ. νερού, που αποθηκεύουν μεγάλους όγκους νερού για περιόδους ξηρασίας, ενώ μπορούν να παράγουν και φθηνή και καθαρή υδροηλεκτρική ενέργεια.

Το Φράγμα στη Σκοπιά εκτιμάται ότι θα κοστίσει 100.000.000 ευρώ με χωρητικότητα 60.000.000 κ.μ., δηλαδή 1,6 ευρώ/κ.μ.

Η ωφέλεια για τον κάμπο των Φαρσάλων ιδιαίτερα μεγάλη, καθώς οι γεωτρήσεις που χρησιμοποιούνται σήμερα γίνονται όλο και βαθύτερες και στερεύουν, ενώ τα Φάρσαλα πίνουν εμφιαλωμένο νερό. Το φράγμα της Συκιάς εκτιμάται ότι θα κοστίσει 500.000.000 ευρώ για χωρητικότητα περίπου 500.000.000 κ.μ. νερού (δεν είναι ακόμη σήμερα ξεκάθαρο ποιος θα είναι ο όγκος του, γιατί δεν έχει οριστικοποιηθεί ακόμη το έργο). Η ωφέλεια για τη Θεσσαλία τεράστια, καθώς θα εξασφαλίσει φθηνό, καλής ποιότητας, επιφανειακό αρδευτικό νερό και θα αντικαταστήσει τη συνεχή άντληση νερού από τους υπόγειους υδροφόρους ορίζοντες, που εξαντλούνται, με πολύ υψηλό ενεργειακό κόστος.

Η Θεσσαλία από την πλευρά εκτέλεσης έργων υποδομής για τη διαχείριση νερού είναι απόλυτα αδικημένη.

Με δύο ουσιαστικά ταμιευτήρες στις ορεινές περιοχές (Ταμιευτήρες Πλαστήρα και Σμοκόβου) και έναν μεγάλο ταμιευτήρα στην πεδιάδα (στη θέση της Λίμνης Κάρλας) και πολλούς μικρούς στα ορεινά ή στη πεδιάδα έχει αφεθεί να καλύπτει της υδρευτικές και αρδευτικές ανάγκες με άντληση υπόγειων υδάτων.

Το κόστος άντλησης είναι ιδιαίτερα υψηλό, με τις σημερινές τιμές ενέργειας απαγορευτικό. Η αύξηση του κόστους παραγωγής (ενέργεια, λιπάσματα, φυτοφάρμακα, αλλά και εξοπλισμού που θα ακολουθήσει) οδηγεί τους αγρότες να μειώσουν τις αρδευόμενες καλλιέργειές τους και να μειώσουν τις εισροές, προφανώς μειώνοντας την παραγωγή σε μια περίοδο που λόγω το πολέμου στην Ουκρανία πρέπει να κάνουμε ό,τι μπορούμε για να την αυξήσουμε.

Πέρα από τις επιδοτήσεις που μοιράζει η Κυβέρνηση και υπερθεματίζει για περισσότερες η Αντιπολίτευση, η διαχείριση του νερού είναι κρίσιμη και πρέπει άμεσα το πολιτικό σύστημα της χώρας να ασχοληθεί σοβαρά και να δρομολογήσει λύσεις με ορθολογισμό και όχι με πελατειακά κριτήρια.

Υ.Γ.: Μαθαίνω ότι ο βουλευτής Λάρισας κ. Κόκκαλης έκανε ερώτηση προς την Κυβέρνηση σχετικά με την τύχη του φράγματος Αγιονερίου. Ευχάριστο, μετά την αδράνεια των τελευταίων σχεδόν οκτώ ετών, κάποιος πολιτικός που θα μπορούσε να έχει προωθήσει το έργο στη θητεία του στην Κυβέρνηση να πιέζει τους σημερινούς Υπουργούς.

*Ο Φάνης Γέμτος, είναι γεωπόνος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας

ΠΗΓΗ : ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ Λάρισας

 Eνημερωθείτε για τα νέα του blog "Νερά - Γεωργία - Περιβάλλον" :

- Από την σελίδα μας στο fb

​- Από την ομάδα μας στο fb  

Το νέο υδροηλεκτρικό έργο Αυλακίου στον Αχελώο - (Μπαρμπούτης - Γκούμας)*

Στα μέσα του τρέχοντος μηνός το Περιφερειακό Συμβούλιο Θεσσαλίας  γνωμοδότησε θετικά (κατά πλειοψηφία)  για την Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ) ενός νέου Υδροηλεκτρικού Έργου (ΥΗΕ) επί του Αχελώου, στη θέση Αυλάκι.

Η τεχνητή λίμνη του έργου αυτού  αναμένεται να καλύψει ορεινές εκτάσεις στο νότιο τμήμα του Δήμου Αργιθέας (Θεσσαλία), σε τμήμα του Δήμου Καραϊσκάκη (Ήπειρος) και σε τμήμα του Δήμου Αχελώου (Αιτωλοακαρνανία).

Για την αδειοδότηση του Αυλακίου  εκδηλωθήκαν ήδη αντιδράσεις από  τοπικές κοινωνίες, όπως εξάλλου συμβαίνει και σε άλλα παρόμοιου χαρακτήρα ενεργειακά έργα.

Οι θέσεις της ΕΔΥΘΕ για τις ΑΠΕ και ειδικότερα για την επέκταση της υδροηλεκτρικής ενέργειας στο ενεργειακό μείγμα της χώρας είναι γνωστές.

Μια πορεία προς την καλλίτερη αξιοποίηση του υδροδυναμικού της χώρας μας θα έχει ως αποτέλεσμα, μεταξύ άλλων,  τον δραστικό περιορισμό της καταστροφικής για την οικονομία και τα γεωπολιτικά συμφέροντα της χώρας μας ενεργειακής εξάρτησης, την οποία σταδιακά δημιουργήσαν οι επιλογές παλαιοτέρων κυβερνήσεων και διατήρησαν σε απαράδεκτα υψηλά επίπεδα οι αποφάσεις ενεργειακού σχεδιασμού (ΕΣΕΚ) των δυο τελευταίων κυβερνήσεων, με την προνομιακή στήριξη της παραγωγής ενέργειας από εισαγόμενο   φυσικό αέριο. Οι εξωφρενικά υψηλές τιμές ενέργειας και οι επιπτώσεις τους στα  πλατιά λαϊκά στρώματα  είναι απλώς η "κορυφή του παγόβουνου" και προφανώς δεν οφείλονται μόνο στον πόλεμο στην Ουκρανία αλλά και στην παντελή έλλειψη ανταγωνισμού αναμεσά στα ολιγοπώλια του ενεργειακού τομέα, καθώς και στην "προστασία" που έντεχνα και σε ανύποπτο χρόνο τους προσέφεραν διάφορες κυβερνητικές αποφάσεις (πχ. ρήτρα αναπροσαρμογής).

Στο σκηνικό που έχει δημιουργηθεί η υδροηλεκτρική ενέργεια  μπορεί, υπό προϋποθέσεις, να παίξει καθοριστικό θετικό ρόλο.

Προσφέρει την δυνατότητα για πιο οικονομική παραγωγή, καλύπτει εύκολα τις αιχμές ζήτησης χωρίς ανάγκη πανάκριβων εισαγωγών, συμβαδίζει με τους στόχους μείωσης των αερίων θερμοκηπίου (συνεπώς και μείωση των σχετικών επιβαρύνσεων), ενώ ως εγχώρια  ενεργειακή πηγή περιορίζει την εξάρτηση.

Σε ότι αφορά στις περιβαλλοντικές επιπτώσεις από τα έργα αυτά, έχει αποδειχθεί ότι το οικολογικό τους ισοζύγιο είναι θετικό και σε καμμιά περίπτωση δεν επιβαρύνει περισσότερο από άλλες ΑΠΕ, κατά μείζονα λόγο από την λιγνιτική παραγωγή ενέργειας.

Εξάλλου η ζωή μας έχει δώσει εξαιρετικά παραδείγματα  οικολογικών αποτελεσμάτων από τεχνητές λίμνες ΥΗΕ και μάλιστα ένα από τα πιο γνωστά δίπλα μας, αυτό του Ν. Πλαστήρα στην Καρδίτσα !

Σε ότι αφορά στο υπό αδειοδότηση ΥΗΕ Αυλακίου, παλαιότερα είχαν δημιουργηθεί αντιδράσεις στην σκοπιμότητα της κατασκευής του και ειδικότερα κατά πόσον έρχεται σε αντίθεση με τα έργα Άνω Αχελώου που ήδη βρίσκονταν σε εξέλιξη. Αυτό όμως συνέβαινε κατά την περίοδο που οι προτάσεις αξιοποίησης των υδάτων του Άνω Αχελώου περιλάμβαναν το σύνολο σχεδόν της ετήσιας παροχής του (πάνω από 1000 εκατ. κυβικά μέτρα), οπότε το Αυλάκι λειτουργούσε κατά ένα τρόπο "ανταγωνιστικά" , ενώ παράλληλα η κατασκευή του ταμιευτήρα στη θέση Συκιά (ο οποίος σημειωτέο αποτελεί το βασικό έργο  για την μεταφορά – εκτροπή υδάτων προς θεσσαλικό κάμπο) θα ήταν αμφίβολης σκοπιμότητας.

Σήμερα όμως οι συνθήκες έχουν αλλάξει. Από το 1995 και μετα όλες οι αποφάσεις περιορίζουν την ποσότητα μεταφοράς υδάτων το πολύ έως τα 600 εκατομμύρια κυβικά μέτρα νερού, ενώ μετά και την απόφαση 26/2014 του ΣτΕ, η κυβέρνηση Σαμαρά – Βενιζέλου επέλεξε ως ποσότητα μεταφοράς μόλις τα 250 (δες αρχικό Σχέδιο Διαχείρισης Υδάτων - Σεπτέμβριος 2014).

Σε κάθε περίπτωση, οι προβλεπόμενες μειωμένες ποσότητες μεταφοράς από τον τ. Συκιάς ΔΕΝ θα επιφέρουν επιπτώσεις  στην λειτουργία του ΥΗΕ Αυλακίου και αντιστρόφως δεν επηρεάζουν την μεταφορά από την Συκιά.

Μια άλλη παράμετρος που καθόρισε την στάση των παρατάξεων στο ΠΣΘ και γενικότερα όσων αντιτίθενται σήμερα στο έργο Αυλακίου είναι το γεγονός ότι η αίτηση αδειοδότησης αυτού του ΥΗΕ  υποβλήθηκε από ιδιωτική εταιρία (ΤΕΡΝΑ). 

Σχετικά με τις αποφάσεις "απελευθέρωσης" της ενεργειακής αγοράς που εδώ και αρκετά χρόνια έχουν σταδιακά επιβληθεί (από την ΕΕ, τα μνημόνια κλπ.) στην χώρα μας, και την εκμετάλλευση των ενεργειακών έργων από ιδιωτικές εταιρίες, στην ΕΔΥΘΕ, όπως συμβαίνει σε όλα τα συλλογικά όργανα, υπάρχουν αρκετές διαφορετικές απόψεις.

Όπως όμως και να έχει το θέμα αυτό, κοινή είναι η αντίληψη μας ότι νέα έργα ΑΠΕ και κυρίως υδροηλεκτρικά πρέπει οπωσδήποτε να γίνουν, ανεξάρτητα ποιες κοινωνικοοικονομικές συνθήκες επικρατούν σήμερα στη χώρα μας και ποιο είναι το όραμα του καθενός μας για το μέλλον.

Συμπερασματικά, από την ΕΔΥΘΕ στηρίζουμε ΚΑΙ αυτό το νέο έργο και φυσικά απαιτούμε αντίστοιχα την ολοκλήρωση  του ημιτελούς έργου Συκιάς, αφενός ως ταμιευτήρα συγκέντρωσης των υδάτων του Άνω Αχελώου που θα μεταφέρονται στην λεκάνη Πηνειού, αφετέρου ως σημαντικού ΥΗ Έργου.

Τέλος, σε ότι αφορά την αρνητική στάση τοπικών φορέων από τις περιοχές γύρω από το έργο Αυλακίου, θεωρούμε ότι αυτές δεν πρέπει να οδηγήσουν σε ακύρωση του έργου.

Οφείλει όμως η κυβέρνηση, με την συνέργεια των αυτοδιοικητικών φορέων, να σκύψει πάνω στα προβλήματα που εξέθεσαν οι τοπικοί παράγοντες και να εγγυηθεί  τις κατάλληλες λύσεις.

Παράλληλα η κυβέρνηση, σε συνεργασία με την αιτούσα εταιρία, έχει χρέος  να εξασφαλίσει τα ανάλογα ανταλλάγματα που δικαιούνται οι κάτοικοι της περιοχής.

Κλείνοντας, ας μας επιτραπεί ένα σύντομο σχόλιο σχετικά με τις τοποθετήσεις του Υπουργού Ανάπτυξης κ. Άδωνι Γεωργιάδη πριν λίγες ημέρες στο Αγρίνιο.

Ο κ. υπουργός δήλωσε μεταξύ άλλων ότι δεν συμφωνεί με τις αντιδράσεις που εκδηλώνονται στην Αιτωλοακαρνανία κατά της λειτουργίας των έργων Άνω Αχελώου.

Παρόλα αυτά δεν υπήρξε από τον ίδιο κανένα σχόλιο για τις αντιφατικές θέσεις που δημόσια διατυπώνονται από στελέχη, ακόμη και υπουργούς, του κυβερνώντος κόμματος για το θέμα αυτό.

Τέλος, το κυριότερο, ο κ. Γεωργιάδης δεν μας έδωσε το παραμικρό στοιχείο σχετικά με τις προθέσεις της κυβέρνησης για την ολοκλήρωση των έργων, πάρα το γεγονός ότι η κυβερνητική θητεία σύντομα ολοκληρώνεται και η στασιμότητα που "παρέλαβε" η ΝΔ από την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ παραμένει, χωρίς να έχει πραγματοποιηθεί ούτε ένα βήμα.

Επειδή σε ορισμένες περιπτώσεις ο ίδιος υπουργός επιχειρηματολογεί  με πάθος αλλά και παρρησία για τα θέματα που υποστηρίζει, πολύ θα θέλαμε να γνωρίζουμε πως αποτιμά την στάση της κυβέρνησης του στο σημαντικό αυτό ζήτημα. 

*Μπαρμπούτης Τάσος, πολιτικός μηχανικός, μέλος ΔΣ ΕΘΕΜ, πρ. γραμματέας ΤΕΕ/ΚΔΘ, μέλος Ε.Δ.Υ.ΘΕ

*Γκούμας Κώστας, γεωπόνος, πρ. Δ/ντής Εγγείων Βελτιώσεων, πρ. πρόεδρος ΓΕΩΤΕΕ/Κεντρικής Ελλάδας, μέλος Ε.Δ.Υ.ΘΕ

Eνημερωθείτε για τα νέα του blog "Νερά - Γεωργία - Περιβάλλον" :

- Από την σελίδα μας στο fb

​- Από την ομάδα μας στο fb  

«Αναπαράσταση της ακραίας πλημμύρας του ΙΑΝΟΥ στην περιοχή Καρδίτσας το 2020»

 

Η επιστημονική ανάλυση, τεκμηρίωση και εξήγηση ενός ακραίου πλημμυρικού φαινομένου, όπως αυτό που συνέβη στην Θεσσαλία τον Σεπτέμβριο του 2020, αναμφίβολα βοηθάει όλους όσους έχουν την ευθύνη αντιμετώπισης του, τόσο από πλευράς Πολιτείας (συναρμόδια υπουργεία και λοιπά όργανα της Πολιτείας), όσο και από τοπικούς φορείς της Θεσσαλίας (αυτοδιοίκηση, επιστήμονες κ.λ.π.)  

Σε κάθε περίπτωση και στο βαθμό που αξιοποιείται καταλλήλως, αποτελεί ένα ακόμη χρήσιμο εργαλείο ώστε να προγραμματίσουμε τα αναγκαία έργα, δράσεις και μέτρα, να προετοιμαστούμε καλλίτερα σε μια ανάλογη πλημμύρα και τελικά να αντιμετωπίσουμε πιο αποτελεσματικά και με τις μικρότερες δυνατές επιπτώσεις τις συνέπειές της.

Είναι συνεπώς καλοδεχούμενη για την Θεσσαλία η επιστημονική εργασία ομάδας έγκριτων Ελλήνων επιστημόνων με επικεφαλής τον συμπατριώτη μας Αριστοτέλη Τέγο, που δημοσιεύτηκε πρόσφατα στο MDPI με τίτλο :

«Forensic Hydrology : A Complete Reconstruction of an Extreme Flood Event in Data-Scarce Area»

Σύμφωνα με την εργασία αυτή, το έντονο φαινόμενο χαρακτηρίστηκε από ρεκόρ καταγεγραμμένων βροχοπτώσεων που κυμαίνονταν από 220 mm έως 530 mm, σε χρονικό διάστημα 15 ωρών, ενώ η συνολική αξιολόγηση απέδειξε ότι η πιθανότητα υπέρβασης του γεγονότος πλημμύρας του IANOS κυμαινόταν από 1 : 400 έτη στις λεκάνες απορροής χαμηλού υψομέτρου έως 1 : 1000 έτη στις ανάντη ορεινές λεκάνες απορροής.

Την πλήρη εργασία μπορείτε να βρείτε στον παρακάτω σύνδεσμο :
https://www.mdpi.com/2306-5338/9/5/93/htm
Εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζει και η πραγματική χωροχρονική εξέλιξη της πλημμύρας στην ευρύτερη περιοχή της πόλης της Καρδίτσας, την οποία μπορείτε να βρείτε εδώ :
https://www.youtube.com/watch?v=L0SGucJXq94

Eνημερωθείτε για τα νέα του blog "Νερά - Γεωργία - Περιβάλλον" :

- Από την σελίδα μας στο fb

​- Από την ομάδα μας στο fb