Καλύτερη οργάνωση του πρωτογενούς τομέα ως βάση για τη βελτίωση της γεωργίας - (Φάνης Γέμτος)*

 

Ένα σημαντικό τμήμα του Σχεδίου (κεφάλαιο 5) αναφέρεται στη σωστή κοινωνική οργάνωση του πρωτογενούς τομέα. 

Εδώ τίθενται μια σειρά από θέματα για την υπάρχουσα κατάσταση. Είναι μάλλον προφανές ότι κάθε προσπάθεια βελτίωσης των τεχνικών καλλιέργειας και εισαγωγής νέων συναντά δυσκολίες. 

Η λογική «θα συνεχίσουμε όπως τα βρήκαμε» και «κάνουμε ό,τι κάνει ο γείτονας» δεν μπορεί να συνεχιστεί, καθώς η μη προσαρμογή στις μεταβαλλόμενες συνθήκες μας κάνει μη ανταγωνιστικούς.

Αποτέλεσμα η συνεχής μείωση των εισοδημάτων. Για αυτό, το Σχέδιο προτείνει να αναπτυχθούν μια σειρά από επεμβάσεις στην ψυχολογία και νοοτροπία των αγροτών και της εφοδιαστικής αλυσίδας, ώστε να αποκτήσουν ισχυρή άποψη στο «να ξανακτίσουμε τη Θεσσαλία καλύτερη». 

Το τελευταίο είναι το σύνθημα του Master Plan της HVA. Πρέπει να αποκτήσουν την πεποίθηση της συνοχής και τη συμμόρφωσης με τη λογική ότι το καλό για το σύνολο προηγείται και να δημιουργηθεί μία διάθεση συνεργασίας με στόχο την προσαρμογή και υιοθέτηση της καινοτομίας.

Πρώτη προσπάθεια είναι να πειστούν οι κοινωνικοί εταίροι να στοχεύουν στο γενικό καλό προωθώντας λύσεις μέσω συνεργασίας. 

Αυτό μπορεί να επιτευχθεί : με εκπαίδευση, με υιοθέτηση κινήτρων για τη συνεργασία και συμμετοχή σε ομαδικά σχήματα, διαφάνεια και παρακολούθηση των οργανώσεων που θα δημιουργηθούν με συνεχή αξιολόγηση και προσαρμογή στα αποτελέσματα, δημιουργία κοινωνικής συμμετοχής και ανάπτυξη συζητήσεων μεταξύ των μερών, ξεκάθαροι κανόνες και επιβολή τους με συνεχή λογοδοσία, οικονομικές ενισχύσεις για τα αρχικά στάδια και την υιοθέτηση νέων τεχνολογιών, συμμετοχή και συμβολή των κοινωνικών εταίρων εκτός από τους αγρότες όπως στελέχη των γεωργικών εφαρμογών και άλλων οργανισμών για την προώθηση χρήσιμων πρακτικών. Προτείνεται οργάνωση εκστρατείας (καμπάνιας) ενημέρωσης των κοινωνικών εταίρων και των καταναλωτών με επικοινωνία των αποτελεσμάτων για να κάνουν δυνατές τις σωστές επιλογές.

Η δεύτερη προσπάθεια είναι η δημιουργία ισχυρού πνεύματος συνεργασίας μεταξύ των αγροτών. Πρέπει οι αγρότες να πειστούν να υιοθετήσουν καινοτόμες πρακτικές που θα τους οδηγήσουν σε καλύτερο μέλλον. Διαφορετικά δεν θα μπορέσουν να είναι ανταγωνιστικοί στις διεθνείς αγορές και θα μείνουν στο περιθώριο. Θα πρέπει οι αγρότες να ενημερώνονται για τις επιτυχείς εφαρμογές καινοτομιών από αγρότες της περιοχής ώστε να παρακινηθούν να προσπαθήσουν και αυτοί. Οργάνωση ομάδων συνεργασίας και συζητήσεων μπορεί να βοηθήσει προς αυτήν την κατεύθυνση. Ένα στοιχείο που θίγει το Σχέδιο είναι η δυνατότητα των αγροτών όταν συνεργάζονται να επιτύχουν οικονομίες κλίμακος για μείωση του κόστους των εισροών. 

Προτείνουν μια σειρά από συνθήματα που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για την προώθηση της συνεργασίας όπως: «Η ισχύς στη ενότητα», «μαζί στεκόμαστε όρθιοι χωριστά πέφτουμε» κ.λπ.

Ένα σημαντικό τμήμα του Σχεδίου είναι η βελτίωση της ποιότητας των παραγόμενων προϊόντων και δημιουργία σήματος ποιότητας προϊόντων και ονομασίας προελεύσεως όπως π.χ. «προϊόν Θεσσαλίας». Παράλληλα να μελετηθούν η ζήτηση από τις αγορές προϊόντων, των ποιοτικών χαρακτηριστικών και πρόσβαση σε αυτές. Στοιχεία όπως καλές γεωργικές πρακτικές, βιωσιμότητα των συστημάτων παραγωγής, προστασία του περιβάλλοντος κ.λπ. μπορούν να προβληθούν. 

Αυτό είναι μια σύνθετη εργασία και απαιτεί τη συνεργασία όλης της αλυσίδας παραγωγής και μεταποίησης των προϊόντων, των Ερευνητικών Ιδρυμάτων - Πανεπιστημίων, ειδικών του μάρκετινγκ, συσκευασίας κ.λπ. και της δημόσιας διοίκησης.

Ένα κρίσιμο στοιχείο για το μέλλον της Γεωργίας είναι η υιοθέτηση νέων τεχνολογιών. Εκπαίδευση, κοινή χρήση εξοπλισμού, ενημέρωση και συμβουλές από σύστημα γεωργικών εφαρμογών είναι μέσα στο πρόγραμμα.

Ένα ενδιαφέρον μέρος του Σχεδίου είναι τα μέτρα προσέλκυσης νέων αγροτών και η προσπάθεια μείωσης του δημογραφικού προβλήματος. Είναι ένα από τα προβλήματα που έχουμε μπροστά μας. 

Ο μ.ο. ηλικίας στη χώρα είναι 45 έτη και στους αγρότες τα 55. Επισημαίνεται ότι η ανεργία των νέων (15-29 ετών) στη Θεσσαλία είναι 39,8%. Μια δυνατή διέξοδος, η απασχόληση στη γεωργία. 

Μέσα για να το πετύχουμε : Εκπαίδευση και επιμόρφωση με δημιουργία σχετικών σχολείων, εκτέλεση σεμιναρίων για γεωργία και επιχειρηματικότητα (όχι επανάληψη των παλαιών «επιμορφωτικών» σεμιναρίων). Πρακτική τεχνική εκπαίδευση. Δημιουργία ομάδων νέων και εκπαίδευσή τους από παλαιότερους. Όλα αυτά σε συνδυασμό με οικονομικές ενισχύσεις. Η ενίσχυση της διαδοχής στις εκμεταλλεύσεις είναι ένας από τους προβληματισμούς.

Ένα επιπλέον ενδιαφέρον στοιχείο είναι οι προτάσεις για μείωση γραφειοκρατίας. Εδώ προτείνονται μια σειρά από μέτρα όπως : Ξεκάθαροι κανόνες και κανονισμοί λειτουργίας, ψηφιοποίηση διαδικασιών, αξιολόγηση των επιπτώσεων των κανονισμών, διαφάνεια στη λειτουργία και λογοδοσία. Μελέτη καλών πρακτικών από άλλες χώρες θα βοηθήσει στην υιοθέτηση των πιο πετυχημένο προτύπων.

Συμπερασματικά θα ήθελα να καταλήξω ότι το Σχέδιο μας δίνει ένα ισχυρό όπλο διεκδίκησης της επίλυσης του υδατικού προβλήματος της Θεσσαλίας. 

Προτείνει τη δημιουργία επιτροπής ειδικών που θα εξειδικεύσουν τις δράσεις προστασίας από πλημμύρες και τη διαχείριση των υδάτων. Μας δίνει επίσης ιδέες για τη δυνατότητα αύξησης του κύκλου εργασιών του πρωτογενούς τομέα και αύξηση των εισοδημάτων που θα κρατήσουν τους Θεσσαλούς στον τόπο τους. Προφανώς οι προτάσεις πρέπει να εξειδικευτούν για κάθε εδαφοκλιματική ενότητα της Θεσσαλίας, αλλά μας δίνει μια ευκαιρία να διεκδικήσουμε μια Εθνική Αγροτική Πολιτική με στόχους την υψηλή παραγωγικότητα και εισοδήματα. Δίνει μια σειρά από ιδέες οργάνωσης της παραγωγής, αλλά και της εφοδιαστικής αλυσίδας για βελτίωση της θέσης των αγροτών. Προφανώς όλα είναι ιδέες που πρέπει να αναλυθούν και εφαρμοστούν.

Στο κεφάλαιο 6 το Σχέδιο δίνει μια εικόνα του κόστους των προτεινόμενων δράσεων για τη Γεωργία όπως φαίνεται στον πίνακα που παραθέτω. 

Προβλέπει 400.000.000 € για την περάτωση του φράγματος Συκιάς και των συνοδών έργων, αλλά και το κόστος μιας σειράς δράσεων. 

Μια εικόνα του προβλεπόμενου κόστους με ωφέλεια την αύξηση του κύκλου εργασιών του πρωτογενούς τομέα από 1,5 σε 3 δις €/χρόνο.

*Φάνης Γέμτος, γεωπόνος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, μέλος της Ε.Δ.Υ.ΘΕ.

ΠΗΓΗ : ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ Λάρισας

Eνημερωθείτε για τα νέα του blog

- Από την σελίδα μας στο fb

- Από την ομάδα μας στο fb 

Master Plan και Ανασυγκρότηση Θεσσαλίας : «Χαμένοι στην μετάφραση» !! - Κώστας Γκούμας*

 

Αφορμή για την σημερινή παρέμβαση μου, αποτέλεσε η πρόσφατη εκδήλωση που έγινε με πρωτοβουλία τριών  επιστημονικών επιμελητηρίων (ΤΕΕ, Τμήμα ΚΔ - Θεσσαλίας, του ΓΕΩΤΕΕ Κεντρικής Ελλάδος και του ΟΕΕ Περιφερειακό Τμήμα Θεσσαλίας) για ενημέρωση όλων των Θεσσαλών, σε ότι αφορά την πορεία ανασυγκρότησης της Θεσσαλίας μετά την τραγωδία των πλημμυρών του 2023.

Γενική διαπίστωση ήταν ότι οι  ζημιές που υπέστη  η Θεσσαλία σε πολλές κατηγορίες υποδομών (δημόσια ή ιδιωτικά, βιομηχανικά - επαγγελματικά, αστικά και αγροτικά δίκτυα), υδατικά έργα, σε κατοικίες, κτηνοτροφικές μονάδες, αγρούς, γεωργικά μηχανήματα, κλπ. εξοπλισμό, είναι τόσο μεγάλες, που  θα απαιτηθούν σημαντικοί οικονομικοί πόροι και πολλά χρόνια για την αποκατάσταση τους.

Μέχρι σήμερα, 8 μήνες σχεδόν από τις καταστροφικές πλημμύρες του περασμένου Σεπτεμβρίου, δεν έχουμε ακόμη πλήρη καταγραφή των ζημιών σε υποδομές και περιουσίες (που καταστράφηκαν ή είναι ακόμη κάτω από το νερό) και δεν γνωρίζουμε ποιο είναι το ΣΧΕΔΙΟ της Κυβέρνησης με το οποίο θα επιτευχθεί η πολυσυζητημένη «Ανασυγκρότηση» της Θεσσαλίας.

Ταυτόχρονα δεν γνωρίζουμε αν  από πλευράς Θεσσαλών υπάρχει ένα κοινό διεκδικητικό πλαίσιο και ποιο είναι αυτό, ή εάν όχι, ποιες είναι οι προϋποθέσεις για να δημιουργηθεί ένα τέτοιο πλαίσιο.

Σε αυτές τις συνθήκες και με το  μέλλον της Θεσσαλίας να φαντάζει αβέβαιο, επιτείνεται η σύγχυση και ανησυχία που επικρατεί στην κοινή γνώμη και ιδιαίτερα σε εκείνους που έχουν υποστεί ή/και υφίστανται ακόμη τις συνέπειες αυτής της τραγωδίας.

Οι πολίτες της Θεσσαλίας και κυρίως οι ενδιαφερόμενοι αγρότες, γίνονται δέκτες απόψεων, συζητήσεων και προτάσεων για διαφορετικά πράγματα, χωρίς να έχει προσδιοριστεί με σαφήνεια ποιο είναι το ΝΟΗΜΑ και το ΔΙΑΚΥΒΕΥΜΑ αυτού του «στοιχήματος», που για να το κερδίσουμε θα πρέπει, την κρίσιμη αυτή χρονική στιγμή να εξασφαλίσουμε την ΣΥΣΠΕΙΡΩΣΗ όλων των Θεσσαλών.

Για να επιτευχθεί όμως αυτό, θα πρέπει αφενός να οριοθετήσουμε τον γενικό και ασαφή όρο «Ανασυγκρότηση», προκειμένου να αποκτήσει συγκεκριμένο νόημα και περιεχόμενο και αφετέρου το πλαίσιο στο οποίο γίνεται αυτή η συζήτηση, ώστε τελικά να είναι αποδεκτό από όλους όσους συμμετέχουν σε αυτή.

Για τους αγρότες μας, εύλογο ζητούμενο είναι οι άμεσες και γενναίες αποζημιώσεις, η αποκατάσταση των ζημιών και η αποτελεσματική στήριξή τους με μέτρα που θα τους επιτρέψουν να επανέλθουν γρήγορα στις δραστηριότητές τους.

Είναι όμως αυτό αρκετό, εάν η Κυβέρνηση δεν δημιουργήσει και τις κατάλληλες συνθήκες, που θα εξασφαλίζουν προϋποθέσεις ασφάλειας έναντι μελλοντικών απειλών από φαινόμενα πλημμυρών και ξηρασίας ;

Μέχρι σήμερα, η κυβέρνηση δεν έχει υιοθετήσει ένα συγκεκριμένο σχέδιο προς αυτή την κατεύθυνση και το μόνο που γνωρίζουμε για τις προθέσεις της είναι το Master Plan  της HVA**, το Ν/Σ για τον Ο.Δ.Υ.Θ (που πρόκειται να ψηφιστεί) και τα θεσμικά εργαλεία (ΣΔΛΑΠ - ΣΔΚΠ).

Πλην των αποζημιώσεων (με τα όποια προβλήματα και δυσλειτουργίες), η Κυβέρνηση δεν έχει εκφράσει  σαφή πολιτική βούληση για αλλαγές και ρηξικέλευθες τομές στη διαχείριση των υδατικών πόρων, στο σύστημα παραγωγής έργων, στην δημόσια διοίκηση και στην υλοποίηση υδατικών έργων στη βάση όμως ενός συγκεκριμένου και κοστολογημένου ΕΦΑΡΜΟΣΤΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ (Master Plan).

Είναι συνεπώς αδήριτη ανάγκη, Κυβέρνηση και Θεσσαλοί (με επικεφαλής την Περιφέρεια και τους φορείς της)  να συμφωνήσουν και να καταλήξουν σε ένα κοινά αποδεκτό σχέδιο ανασυγκρότησης.

Εάν αυτό δεν επιτευχθεί, τότε το πιθανότερο που θα συμβεί θα είναι, οι αγρότες μας να εγκαταλείψουν για ΠΑΝΤΑ τις εστίες τους και τα χωράφια τους, με ότι αυτό σημαίνει για τους ίδιους, την Θεσσαλία και την χώρα.

Στο σημείο αυτό, θα θυμίσω ότι η συζήτηση που αφορά την θωράκισή της Θεσσαλίας από απειλές πλημμυρών και ξηρασίας, έχει την αφετηρία της στο μακρινό παρελθόν και στις  διαχρονικές και μαζικές διεκδικήσεις των φορέων της από την 10ετία 1980-1990.

Τις θέσεις αυτές επικαιροποίησε το 2021 η Ε.Δ.Υ.ΘΕ με αναφορά της που κατέθεσε στη Βουλή και τα κόμματα, αλλά και πρόσφατα, όταν διαπιστώθηκε ότι μαζί με όλα τα προηγούμενα ήδη οξυμένα υδατικά προβλήματα, θα πρέπει να αντιμετωπίσουμε και αυτά  που προστέθηκαν με τις πρόσφατες πλημμύρες.

Από πλευράς Θεσσαλών, και με ευθύνη όλων όσων ηγούνται σήμερα στους σημαντικότερους φορείς της Θεσσαλίας, δεν έχουν δημιουργηθεί μέχρι σήμερα οι κατάλληλες προϋποθέσεις, ώστε να υπάρξει  πλαίσιο συζήτησης για ένα ενιαίο και ρεαλιστικό σχέδιο, το οποίο θα μπορούσε να διεκδικήσει αποτελεσματικότερα η περιοχή μας.

Όλους, αυτούς τους μήνες έχουν κατατεθεί διάφορες προτάσεις επιστημόνων, αυτοδιοικητικών αλλά και μεμονωμένων φορέων  για την ανασυγκρότηση της Θεσσαλίας. 

Παρότι χρήσιμες και χωρίς  να υποτιμήσουμε την αξία τους, εντούτοις οι περισσότερες δεν έχουν την τεχνική, οικονομική και περιβαλλοντική τεκμηρίωση και συνεπώς δεν μπορούν για την ώρα να αποτελέσουν άξονα συζήτησης.

Ταυτόχρονα δεν έχουμε και την πολυτέλεια της αέναης συζήτησης χωρίς κάποια στιγμή να αποφασίσουμε για τις προτεραιότητες μας, ώστε, σε συνδυασμό με τους διαθέσιμους οικονομικούς πόρους  να ξεκινήσουμε σύντομα την υλοποίηση ενός Σχεδίου που θα δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για την Ανασυγκρότηση της Θεσσαλίας.

Το συμπέρασμα που προκύπτει μετά από όλα τα παραπάνω, είναι ότι η Θεσσαλία τα αμέσως προσεχή χρόνια, έχει ανάγκη από τις παρακάτω κατηγορίες έργων***, που χωρίς αυτά δεν θα είναι εφικτή η ανασυγκρότηση και επιβίωση της Θεσσαλίας σε συνθήκες κλιματικής κρίσης.

Τα περισσότερα από τα παραπάνω έργα (εκτός από ορισμένα που αφορούν αποκλειστικά την αντιπλημμυρική θωράκιση), αποτελούσαν ανέκαθεν διεκδικητικό πλαίσιο των Θεσσαλών και συμπεριλαμβάνονται είτε σε κάποιο θεσμικό εργαλείο της Πολιτείας (ΣΔΛΑΠ, ΣΔΚΠ), ή στο Σχέδιο της HVA, ή στις προτάσεις της Περιφέρειας και των φορέων της Θεσσαλίας.

Συνεπώς, ΝΑΙ μπορεί σήμερα να υπάρξει συμφωνία των Θεσσαλών σε ένα Σχέδιο – Master Plan, να το αποδεχθεί η Κυβέρνηση, να πάρει όλες τις πρωτοβουλίες για να εξασφαλιστούν οι απαιτούμενοι οικονομικοί πόροι και  παράλληλα να προετοιμάσει το διοικητικό σχήμα που θα αναλάβει να φέρει σε πέρας το τεράστιο αυτό εγχείρημα.

Παρότι έχουν ακουστεί ή/και ακούγονται πολλές προτάσεις για μοντέλο πολυεπίπεδης διακυβέρνησης, Οργανισμό ανασυγκρότησης Θεσσαλίας ή για τον ΟΔΥΘ (που κατά την γνώμη θα περάσουν χρόνια για να «στηθεί») που θα αναλάβει να υλοποιήσει το μεγάλο project της ανασυγκρότησης, νομίζω ότι το πιο ρεαλιστικό και άμεσο, είναι να οριστεί το ταχύτερο δυνατόν Ομάδα διαχείρισης Σχεδίου και Ομάδα εκτέλεσης έργων, ώστε να πετύχουμε την Έναρξη διαδικασιών  Ανασυγκρότησης.

Εμπειρογνώμονες, τεχνοκράτες, επιστήμονες και διοικούντες απ’ όλα τα επίπεδα (κεντρικό και περιφερειακό), μαζί με τους αγρότες μας θα πρέπει να ενώσουμε τις δυνάμεις, ούτως ώστε να αρχίσει η ανασυγκρότηση της Θεσσαλίας, να αντιμετωπιστεί η κλιματική κρίση και να καταστεί πιο ασφαλής και πιο ανθεκτική η περιοχή μας.

Κλείνοντας, θα θυμίσω ότι σχεδόν κάθε χρόνο περίπου τέτοια εποχή, μας απασχολούν φαινόμενα ξηρασίας και το ενδεχόμενο λειψυδρίας σε πολλές περιοχές της Θεσσαλίας.

Απασχολούσαν αντίστοιχα τις διαδοχικές κυβερνήσεις  και τα εθνικής εμβέλειας ΜΜΕ ; Καθόλου.

Τα υδατικά προβλήματα της Θεσσαλίας δεν ήταν ψηλά στην agenda τους, ενώ τα περισσότερα ΜΜΕ δεν ανέφεραν ούτε μια παράγραφο για την λειψυδρία, τα φράγματα, την ανάγκη αποκατάστασης των υπόγειων οικοσυστημάτων ή την ανάγκη ολοκλήρωσης των ημιτελών έργων του Αχελώου.  

Σήμερα όλα αυτά τα σοβαρά ζητήματα που απασχολούν διαχρονικά την Θεσσαλία, συζητούνται τόσο σε εθνικό και κυβερνητικό επίπεδο, όσο και στα ΜΜΕ και αυτό νομίζω είναι ένα από τα θετικά αυτής της κακής συγκυρίας.

Θα είμαστε κατώτεροι των περιστάσεων αν δεν εκμεταλλευθούμε αυτό το «momentum», αναδεικνύοντας, μαζί με τα πρόσθετα προβλήματα που δημιούργησαν οι πλημμύρες, όλες τις διαχρονικές παθογένειες  στη διαχείριση του νερού, την ανάγκη ανάταξης των υδατικών οικοσυστημάτων και κυρίως των υπόγειων, την ολοκλήρωση των ημιτελών έργων Αχελώου, τον εκσυγχρονισμό των αρδευτικών δικτύων και συστημάτων άρδευσης και να διεκδικήσουμε την υλοποίηση των έργων, υποδομών και δράσεων που είναι αναγκαία για την ανασυγκρότηση της περιοχής μας.

Αυτό όμως για να το πετύχουμε, θα πρέπει να ξεπεράσουμε εγωισμούς, πολιτικές – μικροκομματικές, επιστημονικές – συντεχνιακές κ.α σκοπιμότητες (κρυφές ή φανερές) και κυρίως να κάνουμε πράξη  σε κάθε βήμα του δημόσιου διαλόγου τις αρχές της σύμβασης του Aarhus**** και όχι να την επικαλούμαστε κατά περίπτωση.

Αν δεν το καταφέρουμε και τώρα, πότε ;

 

*Γκούμας Κώστας, γεωπόνος, πρ. Δ/ντής Εγγείων Βελτιώσεων, πρ. πρόεδρος ΓΕΩΤΕΕ/Κεντρικής Ελλάδας

 

**[Γενικό σχέδιο κατευθύνσεων για αντιπλημμυρικές υποδομές και προστασία πόλεων – οικισμών, επίλυση υδατικού, σύσταση φορέα διαχείρισης υδάτων και μηχανισμό έγκαιρης προειδοποίησης, προτάσεις για Γεωργία – Κτηνοτροφία, προϋπολογισμοί και χρονοδιάγραμμα].

***[Έργα αποκατάστασης ζημιών, Έργα αντιπλημμυρικής θωράκισης, Έργα ταμίευσης νερού και θωράκισης από Ξηρασία – Λειψυδρία, Έργα δημιουργίας αποθεμάτων νερού, &  αποκατάστασης υδάτινων  οικοσυστημάτων]

****Σύμβαση του Aarhus :

1.Το δικαίωμα στην περιβαλλοντική πληροφόρηση 2. Το δικαίωμα του να συμμετέχει στην διαδικασία λήψεων αποφάσεων για το περιβάλλον στον τόπο του. 3. Το δικαίωμα να έχει την δυνατότητα να διεκδικεί νομικά και δικαστικά έγκαιρα το δίκιο του και τα δικαιώματα του στο περιβάλλον.

Eνημερωθείτε για τα νέα του blog

- Από την σελίδα μας στο fb

- Από την ομάδα μας στο fb 

Τι προτείνει το Σχέδιο της HVA για την αναδιάρθρωση της γεωργίας μας ; (Φάνης Γέμτος)*

 

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η παραμονή των Θεσσαλών και κυρίως των νέων στον τόπο τους προϋποθέτει την ασφάλεια από πλημμύρες και ξηρασία και την εξασφάλιση εισοδήματος που θα τους στηρίξει.

Σήμερα είμαστε σε μια κατάσταση που ο κίνδυνος πλημμυρών είναι άμεσος με την κλιματική αλλαγή να κάνει πιθανές θεομηνίες τύπου Ιανού ή Daniel, ενώ υπάρχει ανασφάλεια από το αρνητικό υδατικό ισοζύγιο που θέτει σε κίνδυνο τόσο τη δυνατότητα άρδευσης των καλλιεργειών όσο και τον κίνδυνο καταστροφής των υπόγειων υδροφορέων, όπως εξήγησα στο προηγούμενο σημείωμα.

Υπάρχει επομένως άμεση ανάγκη να προγραμματιστούν και να ξεκινήσουν να εκτελούνται σειρά έργων για να αντιστρέψουν την κατάσταση. 

Παράλληλα πρέπει να ωριμάσουν έργα που πρέπει να εκτελεστούν όσο συντομότερα γίνεται. 

Αυτά πρέπει να διεκδικήσουμε όλοι οι Θεσσαλοί για να πετύχουμε την αναστροφή της επερχόμενης καταστροφής.

Με δεδομένη την έλλειψη αρδευτικού νερού είναι προφανές ότι πρέπει να κάνουμε δύο δράσεις παράλληλα. Μια προς την αύξηση ταμιεύσεων νερού τον χειμώνα για να έχουμε το καλοκαίρι και μια προς την κατεύθυνση της μείωσης της κατανάλωσης νερού. 

Σημειώστε ότι το 25% των απωλειών εκτιμάται ότι προέρχεται από απώλειες κατά τη μεταφορά από ανοικτούς χωμάτινους αγωγούς και διώρυγες. Μια εύκολη λύση μείωσης της κατανάλωσης νερού είναι να μειώσουμε τις αρδευόμενες καλλιέργειες. Αυτό, όπως έχω γράψει πολλές φορές σημαίνει μείωση του εισοδήματος που θα οδηγήσει σε φυγή των Θεσσαλών. Γιατί οι ξηρικές καλλιέργειες έχουν κατά μέσο όρο κύκλο εργασιών κάτω από 100 €/στρ όταν οι αρδευόμενες έχουν κοντά στα 500 €/στρ. 

Ένα ερώτημα που πρέπει να τεθεί είναι αν μπορούμε να αυξήσουμε τον κύκλο εργασιών των καλλιεργειών μας χωρίς να αυξήσουμε ταυτόχρονα τη κατανάλωση νερού.

Στο Σχέδιο της HVA τίθεται το θέμα αυτό και προτείνονται λύσεις. Σε αυτό το πλαίσιο έβαλαν κυρίως το βαμβάκι στο στόχαστρο, αλλά παράλληλα και το καλαμπόκι και τη μηδική. 

Δηλαδή τις επικρατούσες εκτατικές καλλιέργειες της Θεσσαλίας με τις οποίες είναι συνδεδεμένοι οι παραγωγοί (και οι επιδοτήσεις), αλλά και κάποια μεταποίηση. Χρησιμοποίησαν ένα δείκτη που δίνει τον κύκλο εργασιών της κάθε καλλιέργειας ανά κ.μ. νερού που καταναλώνει. 

Οι εκτιμήσεις τους δίνουν 2,5 €/κμ για το καλαμπόκι, 3,4 για το βαμβάκι, 57,9 για τα λαχανικά και 31,3 για τα δένδρα. Κάτι πολύ μεγαλύτερο ισχύει για τις θερμοκηπιακές καλλιέργειες.

Με βάση αυτό το στοιχείο προτείνουν τη σταδιακή αντικατάσταση των σημερινών καλλιεργειών με καλλιέργειες με μικρότερη κατανάλωση νερού όπως πχ το σουσάμι και στροφή προς τα οπωροκηπευτικά. 

Η πρόταση αυτή ξεσήκωσε θύελλα αντιδράσεων από πολλές πλευρές. 

Όπως έχω αναλύσει σε δύο άρθρα μου πριν λίγες εβδομάδες (15/1 και 5/2 στην Ελευθερία) το βαμβάκι σαφώς δεν είναι η πιο υδροβόρα καλλιέργεια. Καταναλώνει πολύ λιγότερο νερό από το καλαμπόκι ή τη μηδική αλλά περισσότερο από το σουσάμι ή τον ηλίανθο. 

Το πρόβλημα με το βαμβάκι είναι ότι έχει πολύ μικρό κύκλο εργασιών (160-180 €/στρ με τιμές προ κρίσης) κάτι που οδήγησε στη μείωση της καλλιεργούμενης έκτασης της Θεσσαλίας στα 800.000 στρ (από κοντά 2.000.000 στρ τότε «με όλα τα κιλά όλα τα λεφτά»). Και αυτό παρά την πολύ μεγάλη συνδεδεμένη επιδότηση των 70 €/στρ που δεν έχει καμία άλλη καλλιέργεια. 

Η πρόταση του Σχεδίου είναι να μεταφέρουμε χωράφια σε καλλιέργειες οπωροκηπευτικών υπαίθρου ή και θερμοκηπιακές. 

Για αντικατάσταση των καλλιεργειών προτείνονται άλλες όπως σουσάμι, πατάτες, ζαχαροκάλαμο, switchgrass (μια καλλιέργεια που μελετούσαμε για παραγωγή βιομάζας) . 

Είναι προφανές ότι όλα αυτά θα πρέπει να μελετηθούν με επιτόπια πειράματα να δούμε αν πραγματικά μπορούν να αποτελέσουν εναλλακτικές λύσεις. Για το σουσάμι μπορώ να πω ότι είναι μια καλλιέργεια για την οποία ενδιαφέρεται η βιομηχανία παραγωγής χαλβά κλπ που δεν μπορεί να βρει πρώτη ύλη καλής ποιότητας και είναι διατεθειμένη να την πληρώσει. Πριν 10 χρόνια πρότεινε τιμή 1,2 €/κιλό που με μια παραγωγή πάνω από 200 κιλά /στρ κάνει τη καλλιέργεια ενδιαφέρουσα.

Στο Σχέδιο προβάλλεται τόσο η μειωμένη κατανάλωση νερού όσο και κυρίως η αύξηση του εισοδήματος των αγροτών που θα τους κρατήσει στις εστίες τους. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι όλες αυτές οι μεταβολές χρειάζονται εξειδίκευση καθώς πρέπει να δούμε με λεπτομέρεια ποια είδη και ποικιλίες πρέπει να προκρίνουμε, πως προσαρμόζονται στις εδαφολογικές και μικροκλιματικές συνθήκες που επικρατούν και κυρίως πώς θα εξασφαλιστεί η διάθεση των προϊόντων στη αγορά. Θα αναφερθώ στις προτάσεις οργάνωσης της παραγωγής σε επόμενο σημείωμα.

Τα συστήματα εφαρμογής του αρδευτικού νερού στο χωράφι είναι κρίσιμα για την εξοικονόμηση νερού. 

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι πρέπει να προωθήσουμε συστήματα με μεγάλη απόδοση όπως η στάγδην άρδευση και ο περιορισμός της χρήσης συστημάτων επιφανειακής άρδευσης και τεχνητής βροχής. Αλλά και να βελτιώσουμε τα συστήματα μεταφοράς και διανομής του αρδευτικού νερού.

Ένα σημαντικό στοιχείο που αναδεικνύει το Σχέδιο είναι ο κίνδυνος μείωσης της γονιμότητας γενικότερα αλλά και καταστροφής των Θεσσαλικών εδαφών από τη διάβρωση των εδαφών/ μείωση οργανικής ουσίας. 

Ένα θέμα που ξεχνάμε συστηματικά είναι ότι το 30% των καλλιεργούμενων εκτάσεων της Θεσσαλίας είναι επικλινή και παρουσιάζουν έντονα φαινόμενα μείωσης του βάθους του εδάφους και της γονιμότητας του. 

Επισημαίνουν την αύξηση των κινδύνων από τις έντονες βροχοπτώσεις που αναμένονται με την κλιματική αλλαγή. 

Σε πολλά σημεία του σχεδίου επισημαίνουν την ανάγκη λήψης μέτρων όπως της συνεχούς κάλυψης του εδάφους με φυτικά υπολείμματα ή/και με καλλιέργειες φυτοκάλυψης, αλλά και τη δυνατότητα χρήσης επικλινών εδαφών για δενδρώδεις καλλιέργειες και αμπέλια με συνεχή φυτοκάλυψη των εδαφών ανάμεσα στις σειρές. Προτείνουν την προώθηση της Γεωργίας Συντηρήσεως για βελτίωση της υγείας του εδάφους και την προστασία από τη διάβρωση. Επίσης την προώθηση συστημάτων Γεωργίας Ακριβείας και ρομποτικών συστημάτων για καταπολέμηση των ζιζανίων για αποφυγή αύξησης της χρήσης ζιζανιοκτόνων. Τέλος τη δημιουργία ζωνών ανάσχεσης της ροής του νερού σε επικλινείς εκτάσεις μεγάλου μήκους.

Σημαντικό στοιχείο της ανταγωνιστικότητας του πρωτογενούς τομέα είναι η εισαγωγή νέων τεχνολογιών στη διαχείριση των αγροκτημάτων. Η ανάγκη σωστής διαχείρισης των εισροών και της άρδευσης με χρήση τεχνολογιών πληροφορικής και τηλεπικοινωνιών (ΤΠΕ), χρήση drones, χρήση νέων μηχανών συγκομιδής, καλύτερη διακίνηση και συσκευασία, βελτιωμένες ποικιλίες, βελτιωμένα συστήματα φυτοπροστασίας είναι συνεχής.

Είναι προφανές ότι όλα αυτά πρέπει να σχεδιαστούν και προωθηθούν στους αγρότες για υιοθέτηση και εφαρμογή. Σε αυτό το τομέα οι προτάσεις του Σχεδίου έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον και θα τις συζητήσω σε επόμενο σημείωμα.

*Φάνης Γέμτος, γεωπόνος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, μέλος της Ε.Δ.Υ.ΘΕ.

ΠΗΓΗ : ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ Λάρισας

Eνημερωθείτε για τα νέα του blog

- Από την σελίδα μας στο fb

- Από την ομάδα μας στο fb 

Πώς θα γίνει η ανασυγκρότηση της Θεσσαλίας ; Ενα ερώτημα που περιμένει απάντηση - (Χρίστος Τσαντήλας)*

 

Επτά σχεδόν μήνες από τις ακραίες πλημμύρες που προκάλεσαν τεράστιες καταστροφές στη Θεσσαλία, σε ανθρώπινες ζωές, κατοικίες, υποδομές, στους εδαφικούς και υδατικούς πόρους, στη γεωργική και κτηνοτροφική παραγωγή και στην οικονομία της περιοχής και ακόμα η κατάσταση σε ό,τι αφορά την αποκατάσταση και την ανάκαμψη της περιοχής δεν έχει αποσαφηνισθεί.

Η ανασυγκρότηση της Θεσσαλίας βρίσκεται στο επίκεντρο με τη διατύπωση πολλών προτάσεων από πολλούς φορείς, ομάδες και μεμονωμένους πολίτες.

Η Πολιτεία με μια επιλογή που προκάλεσε απορίες και αντιδράσεις ανέθεσε σε μια ξένη εταιρεία, την Ολλανδική HVA, την εκπόνηση ενός Master Plan για την ανασυγκρότηση της Θεσσαλίας, το οποίο παραδόθηκε στην κυβέρνηση πριν 20 περίπου ημέρες και τέθηκε σε διαβούλευση -και μάλιστα στην αγγλική γλώσσα. Το γεγονός να ανακοινωθούν οι προτάσεις και να υποστούν τη βάσανο της κριτικής, από μόνο του φαίνεται καλό, αλλά ταυτόχρονα και περίεργο. Φυσιολογικά στη διαβούλευση θα έπρεπε να τεθούν οι προτάσεις της κυβέρνησης και όχι της εταιρείας, η οποία αφού παρέδωσε το έργο που της ανατέθηκε θα έπρεπε να ολοκληρώσει εκεί την αποστολή της.

Όμως αυτό επέλεξε η κυβέρνηση και ακολούθησαν όσα είδαν το φως της δημοσιότητας τελευταία, τα οποία μπορούν να οδηγήσουν σε αποπροσανατολισμό από τα κύρια ζητήματα που απασχολούν τη Θεσσαλία, που (πρέπει να) είναι η αντιπλημμυρική της θωράκιση για να αποτραπούν ή μειωθούν οι επιπτώσεις από ανάλογα ακραία φαινόμενα που δυστυχώς μπορεί να ξανασυμβούν και η βιώσιμη διαχείριση του νερού, που είναι προϋπόθεση για τη συνέχιση της ίδιας της ζωής μας στην περιοχή εξασφαλίζοντας την υδροδότηση στον πληθυσμό και τη συνέχιση της γεωργικής δραστηριότητας, που αποτελεί θεμελιακής σημασίας παράγοντα για την οικονομία της Θεσσαλίας.

Τα όσα είδαν το φως της δημοσιότητας την περίοδο αυτή και ιδίως μετά τη δημοσιοποίηση της μελέτης της HVA (Master Plan), δυστυχώς δεν φαίνεται να οδηγούν στην κατανόηση των παραπάνω διακυβευμάτων. Η επικέντρωση σε επί μέρους ζητήματα που είναι μεν πολύ σημαντικά, όπως π.χ. το είδος των καλλιεργειών που θα επιλεγούν θέτοντας σε δεύτερη θέση το βασικό ζήτημα της εξασφάλισης των συντελεστών από τους οποίους εξαρτάται η δυνατότητα της καλλιέργειας, δηλαδή του νερού και του εδάφους, μπορεί τελικά να οδηγήσει σε αποπροσανατολισμό και απώλεια της δυνατότητας που δημιουργεί η συγκυρία να αναδειχθούν και αποφασισθούν βιώσιμες λύσεις στα κύρια προβλήματα που αντιμετωπίζει η Θεσσαλία. Έτσι αντί «πολεμικών ιαχών» θα ήταν καλύτερο να γίνει μια προσπάθεια να συγκεντρωθούν όλες οι απόψεις που διατυπώθηκαν και να γίνει μία σύνθεση έχοντας όμως ως κεντρικό στόχο τα βασικά διακυβεύματα, δηλαδή της αντιμετώπισης των κινδύνων που δημιουργεί η μη βιώσιμη διαχείριση του νερού με τις δύο όψεις, δηλαδή των καταστροφικών πλημμυρών και λειψυδρίας.

Πέρα όμως από τις πολυάριθμες απόψεις, θετικές ή αρνητικές που έχουν διατυπωθεί και αφορούν στην πλειονότητά τους τεχνικά κυρίως ζητήματα, φαίνεται να υπάρχει μειωμένος προβληματισμός και διατύπωση προτάσεων ως προς τις αδυναμίες και παθογένειες του σημερινού μοντέλου διακυβέρνησης και τις αδυναμίες του να αντιμετωπίσει τις νέες πολύπλοκες και πολύ δύσκολες καταστάσεις που δημιουργεί η κλιματική αλλαγή.

- Έχει αντιληφθεί το κράτος και σε ποιον βαθμό την ανάγκη προσαρμογής του στις απειλές της κλιματικής κρίσης ή ζει ακόμα με την αντίληψη ότι τόσο ακραία καιρικά φαινόμενα, όπως αυτά που συνέβησαν απανωτά στη Θεσσαλία δεν έχουν σοβαρές πιθανότητας να ξανασυμβούν, οπότε δεν χρειάζονται μέτρα και ας χρησιμοποιηθούν οι οικονομικοί πόροι για άλλες πρόσκαιρης σημασίας επιλογές ;

- Η ανάγκη να επενδύουμε στην πρόληψη και όχι να τρέχουμε μετά την εκδήλωση των καταστροφών να μπαλώνουμε έχει εμπεδωθεί στη λογική του κράτους ;

- Η συγκέντρωση της προσοχής μας στην προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή προβληματίζει τους ιθύνοντες ή η σχετική νομοθεσία για το Εθνικό Σχέδιο Προσαρμογής στην Κλιματική Αλλαγή που έχει ήδη νομοθετηθεί από το 2016 είναι απλές γραφειοκρατικές υποχρεώσεις που τις εκπονούμε χωρίς να τις εφαρμόζουμε για να είμαστε μόνο τυπικά εντάξει με τις υποχρεώσεις μας έναντι της ΕΕ ;

- Τα Περιφερειακά Σχέδια Προσαρμογής στην Κλιματική Αλλαγή τα προχωράμε ή τα έχουμε στοιβαγμένα σε κάποια συρτάρια ;

- Το ίδιο σχετικά με τα Σχέδια Διαχείρισης Λεκανών Απορροής (ΣΔΛΑΠ) και τα Σχέδια Διαχείρισης Κινδύνων Πλημμύρας (ΣΔΚΠ), υλοποιούνται ή είναι ανιαρές γραφειοκρατικές υποχρεώσεις, που ούτε σαν τέτοιες τις διεκπεραιώνουμε υφιστάμενοι τις κυρώσεις της ΕΕ ;

- Τι γίνεται με τον χωροταξικό σχεδιασμό στη Χώρα μας ; Γίνεται ισορροπημένα ή αφορά μόνο ρυθμίσεις που σχετίζονται με οικονομικές δραστηριότητες που αφορούν μόνο μεγάλα οικονομικά συμφέροντα ;

- Τι γίνεται με το εθνικό κτηματολόγιο, τους δασικούς χάρτες, την οριοθέτηση της γεωργικής γης; Μήπως λοιπόν ήρθε η ώρα να δώσουμε μεγαλύτερη προσοχή και στις νέες μορφές διακυβέρνησης που επιβάλλουν οι νέες συνθήκες; Αυτά είναι μερικά από τα πολλά ερωτήματα που αφορούν τη λειτουργία του κράτους μας.

Το Ινστιτούτο Εναλλακτικών Πολιτικών ΕΝΑ, μέσω του Παραρτήματος Θεσσαλίας που δημιουργήθηκε και άρχισε ήδη να δραστηριοποιείται, αποφάσισε να συμβάλει στα θέματα που σήμερα απασχολούν της περιοχή της Θεσσαλίας και από αυτή την πλευρά, δηλαδή της ανάγκης επανεξέτασης του μοντέλου διακυβέρνησης που έχει ανάγκη η σημερινή συγκυρία. Αποφάσισε έτσι τη διοργάνωση εκδήλωσης με θέμα «Το στοίχημα της ανασυγκρότησης της πλημμυροπαθούς Θεσσαλίας Πλαίσιο, όροι και χρονοδιάγραμμα» σε συνέχεια της προηγούμενης εκδήλωσης τον προηγούμενο Δεκέμβριο με θέμα «Η Θεσσαλία μετά τις πλημμύρες : Μια πρώτη αποτίμηση».

Στην εκδήλωση τίθενται διαστάσεις που μέχρι σήμερα δεν έχουν αναδειχθεί με σαφήνεια. 

Ποιες είναι οι πραγματικές αιτίες που οδήγησαν στην καταστροφή που βιώσαμε ; 

Το σημερινό μοντέλο διακυβέρνησης μπορεί να αντιμετωπίσει τους κινδύνους της κλιματικής αλλαγής ; 

Ποιος θα αναλάβει την εθνικής σημασίας επιχείρηση ανασυγκρότησης της Θεσσαλίας και με ποιον τρόπο ; 

Πώς θα αντιμετωπισθεί η πολυδιάσπαση των αρμοδιοτήτων μεταξύ των φορέων που οδηγεί σε αναποτελεσματικότητα, απώλεια χρόνου και δημιουργία δυνατοτήτων οικονομικής κακοδιαχείρισης ; 

Ποιος θα πρέπει να είναι ο ρόλος της τοπικής αυτοδιοίκησης όλων των βαθμίδων, αλλά και της κοινωνίας που υφίσταται τα αποτελέσματα των επιλογών ; 

Αυτά είναι μερικά από τα ερωτήματα που θα επιχειρηθεί να απαντηθούν από τους εισηγητές της εκδήλωσης και του κοινού που θα συμμετάσχει. 

Η εκδήλωση που θα πραγματοποιηθεί την Παρασκευή 19/4/24 στο Εμποροβιομηχανικό Επιμελητήριο θα περιλαμβάνει: μία καταγραφή των επιπτώσεων των πλημμυρών στη Θεσσαλία και των αναγκαίων μέτρων αποκατάστασης (Χρίστος Τσαντήλας), προτάσεις για ολοκληρωμένο σχεδιασμό και διαχείριση της μεσομακροπρόθεσμης ανάπτυξης της Θεσσαλίας (Λόης Λαμπριανίδης) και το κατάλληλο μοντέλο για την ανασυγκρότηση της Θεσσαλίας (Κώστας Παπαδημητρίου). 

Ελπίζοντας ότι η πρωτοβουλία αυτή θα συμβάλει θετικά στην όλη προσπάθεια για τη νέα περίοδο που βιώνει ήδη η Θεσσαλία, περιμένουμε τη συμμετοχή και τη διατύπωση απόψεων.

*Χρ. Τσαντήλας Γεωπόνος, δρ. Εδαφολογίας, πρ. διευθυντής Ινστιτούτου Βιομηχανικών και Κτηνοτροφικών Φυτών του ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ

(e-mail : christotsadilas@gmail.com).

ΠΗΓΗ : ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ Λάρισας

Eνημερωθείτε για τα νέα του blog

- Από την σελίδα μας στο fb

- Από την ομάδα μας στο fb 

Το Σχέδιο των Ολλανδών της HVA για τη Θεσσαλία και τη Γεωργία της - (Φάνης Γέμτος)*

 

Έξι μήνες μετά τις καταστροφικές πλημμύρες που προκάλεσαν οι Μεσογειακοί Κυκλώνες Danielκαι Elias ακόμα η Θεσσαλία μετρά τις πληγές της.

Πολλές από αυτές δύσκολα να επουλωθούν άμεσα (π.χ. πλημμυρισμένες εκτάσεις στην περιοχή γυρω από το Ταμιευτήρα της Κάρλας, χωράφια με «νεροφαγιές -χαραδρώσεις» βάθους αρκετών μέτρων, αποθέσεις φερτών υλικών μεγάλου πάχους ή αδρανών υλικών-πέτρες κ.λπ.). 

Για άλλες ακόμα δεν ξέρουμε τι αποτελέσματα θα έχουμε όπως σε περιοχές με δενδρώδεις καλλιέργειες όπου το πλημμυρικό νερό έμεινε για πολλές ημέρες (περισσότερες από 10-15) και δεν ξέρουμε αν τα δένδρα θα επιζήσουν κάτι που θα φανεί την άνοιξη. 

Ένα χαρακτηριστικό της κατάστασης είναι η έλλειψη κάθε συμβουλής και καθοδήγησης για τους αγρότες για το τι πρέπει να κάνουν. Πώς θα κλείσουν τα αυλάκια – «χαραδρώσεις» που δεν κλείνουν με ένα όργωμα ; 

Τι θα κάνουν με τα δένδρα που θα χαθούν ; Θα τα αντικαταστήσουν ; Τι ποικιλίες πρέπει να βάλουν ; Τις ίδιες ή να κάνουν κάποιες αλλαγές ποικιλιών ή ειδών ; 

Σιγή ιχθύος από τις «αρμόδιες» υπηρεσίες.

Στο σημείο αυτό ήρθε και το ΓΕΝΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ (ΔΙΑΤΑΞΗΣ) ή σε καλά Ελληνικά MASTER PLAN ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΥΔΑΤΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΥΔΑΤΙΚΟ της ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ που εκπόνησε η HVA μια Ολλανδική εταιρεία με τεράστια εμπειρία σε θέματα προστασίας από πλημμύρες και γεωργική ανάπτυξη. Το σχέδιο παρουσιάστηκε στον Πρωθυπουργό και τους αρμόδιους υπουργούς, τους φορείς των αγροτών και στην Περιφέρεια Θεσσαλίας (στον Περιφερειάρχη και στην Επιστημονική Επιτροπή που συνέστησε κυρίως από προσωπικό του Π.Θ. και από άλλα Πανεπιστήμια της χώρας). 

Δυστυχώς το κείμενο εκτός από μια εκτεταμένη περίληψη είναι στα Αγγλικά. Ελπίζω σύντομα να υπάρξει μετάφραση στα Ελληνικά γιατί αξίζει τον κόπο να διαβαστεί από πολλούς στη Θεσσαλία.

Το Σχέδιο χωρίζεται σε έξι κεφάλαια -τόμους :

1. Υποδομές για προστασία (ασφάλεια) από πλημμύρες

2. Οργάνωση της διαχείρισης νερού

3. Συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης και διαχείρισης κρίσεων

4. Γεωργία και Κτηνοτροφία

5. Κοινωνική οργάνωση

6. Προτάσεις και χρονοδιάγραμμα εφαρμογής

Παραρτήματα με στοιχεία για τις προτεινόμενες δράσεις και το κόστος τους.

Πρέπει αρχικά να τονίσω ότι είναι ένα σχέδιο και όχι μελέτη σε βάθος των προβλημάτων. 

Κάθε πρόταση πρέπει να μελετηθεί με λεπτομέρεια για να σχεδιαστούν οι δράσεις και να εφαρμοστούν. Δίνει όμως μια γενική εικόνα του τι χρειαζόμαστε να κάνουμε τα επόμενα λίγα χρόνια. Το πρώτο στοιχείο που αναδεικνύει είναι ότι οι πλημμύρες και η ξηρασία είναι οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος. 

Είναι κρίσιμο να αναδειχτεί αυτό γιατί με τις έντονες πλημμύρες των τριών τελευταίων ετών η τάση θα ήταν να ασχοληθούμε κυρίως με την αποτροπή των πλημμυρών. 

Η ΑΣΦΑΛΕΙΑ όμως του πληθυσμού που θα τον κρατήσει στη Θεσσαλία πρέπει να δει τις δύο πλευρές που σωστά επισημαίνουν.

Δεν είμαι σε θέση να κρίνω όσα έργα προτείνονται για τη θωράκιση της Θεσσαλίας. Μπορώ να κάνω όμως κάποια γενικά σχόλια. 

Στο Σχέδιο αναδεικνύεται αυτό που έχει ειπωθεί από πολλούς ειδικούς ότι χρειαζόμαστε ανάσχεση των ροών των υδάτων στα γύρω ορεινά της Θεσσαλίας με δημιουργία μικρών και μεσαίων φραγμάτων και ταμιευτήρων νερού (από 100 έως 250) σε συνδυασμό με διατήρηση ανοιχτών και καθαρών των ρεμάτων και των ποταμών, τη δημιουργία κοίτης παράκαμψης της πόλης των Τρικάλων στο Ληθαίο, συμπληρωματικά αναχώματα καθώς και περιοχές πλημμύρας που θα διοχετεύονται τα νερά σε ιδιαίτερα ακραίες θεομηνίες, μετεγκαταστάσεις οικισμών, στάβλων και βιομηχανιών κλπ. 

Για όλα τα έργα υπάρχει χρονικός στόχος εκτέλεσης : άμεσα (0-2 χρόνια), ενδιάμεσα (2-5 χρόνια) και μεσοπρόθεσμα (5-20 χρόνια).

Το ενδιαφέρον από πλευράς κάλυψης των υδατικών αναγκών της γεωργίας είναι ότι οι προτεινόμενοι ταμιευτήρες στα ορεινά θα αποτελέσουν ταυτόχρονα αποθήκες νερού για κάλυψη του ελλείμματος νερού για κάλυψη των αναγκών ύδρευσης, της βιομηχανίας και την άρδευση των χωραφιών. 

Στα κεφάλαια 2 και 3 συζητείται τόσο το θέμα της οργάνωσης της διαχείρισης του νερού, αλλά και της ανάπτυξης ενός συστήματος έγκαιρης προειδοποίησης που θα εξασφαλίσει τη προστασία των πολιτών σε ανάλογες θεομηνίες που φαίνεται ότι θα έχουμε μάλλον σχετικά συχνά ως αποτέλεσμα της κλιματική αλλαγής. 

Ένα τμήμα που έχει ενδιαφέρον είναι η περιγραφή των αρμοδιοτήτων σήμερα για την αντιμετώπιση πλημμυρικών φαινομένων. 

Χάθηκα προσπαθώντας να το διαβάσω και να το καταλάβω. Είναι η εξήγηση των αποτελεσμάτων που είχαμε με το Daniel εκτός από την ένταση του φαινομένου.

Ας δούμε όμως τι προτείνουν οι μελετητές για το πρωτογενή τομέα της Θεσσαλίας. Πρώτα αναδεικνύουν το έλλειμμα νερού που έχει σήμερα η Θεσσαλία. 

Το εκτιμούν σε 500.000.000 κ.μ. νερού. Υπενθυμίζω ότι τα Σχέδια Διαχείρισης Υδάτων που είναι προς υπογραφή από τον υπουργό το εκτιμούν σε 460.000.000 κ.μ. λαμβάνοντας υπόψη μια μείωση κατανάλωσης κατά 20% (από 550 κ.μ. το στρέμμα σε 460). 

Σημειώνω ότι από το 2014 που τα ΣΔΥ πρότειναν την εξοικονόμηση νερού δεν έχει γίνει καμία προσπάθεια μέχρι σήμερα. Αυτό που θεωρώ σημαντικό και πρέπει να το αναδείξουμε και εμείς είναι η καταστροφική υπεράντληση υπογείων υδάτων, πέραν των ορίων της βιώσιμης διαχείρισης (εδώ και πολλά χρόνια), που κατεβάζει κάθε χρόνο τη στάθμη τους με προφανή κίνδυνο την είσοδο θαλασσινού νερού. 

Αυτό δημιουργεί κίνδυνο καταστροφής των χωραφιών (της Ανατολικής Θεσσαλίας και του Αλμυρού) που θα ποτιστούν με ακατάλληλο νερό και θα χάσουν τη παραγωγικότητά τους προκαλώντας ερημοποίηση της Θεσσαλίας.

Το προτείνει το Σχέδιο ; Κάλυψη μέρους του ελλείμματος με ταμίευση νερού σε ορεινούς ταμιευτήρες αλλά και δυνητικά, με επέκταση του ταμιευτήρα της περιοχής της παλιάς λίμνης Κάρλας (από 37.500 στρέμματα σήμερα σε 60.000, όσο περίπου ήταν και το αρχικό σχέδιο) με δυνατότητα να ποτιστούν άλλα 150.000 στρέμματα. Όλα αυτά θα αποθηκεύουν νερό που σήμερα καταλήγει τον χειμώνα μέσω του Πηνειού στο Αιγαίο. Οι ορεινοί ταμιευτήρες θα περιορίσουν και τη ροή υδάτων από τον Πηνειό σε περιόδους εντόνων καιρικών φαινομένων περιορίζοντας την πίεση στις υποδομές. 

Προτείνουν επίσης την περάτωση της κατασκευής του ημιτελούς Φράγματος της Συκιάς και της Σήραγγας μεταφοράς του νερού προς τη Θεσσαλία με την κάλυψη 300.000.000 κ.μ. νερού από το έλλειμμα. 

Με τον τρόπο αυτό θα αναστραφεί η εξάντληση των υπογείων υδροφορέων και θα αποκατασταθούν σταδιακά, ενώ οι αγρότες θα έχουν φθηνό και καθαρό επιφανειακό νερό να ποτίσουν τα χωράφια τους και να εξασφαλίσουν την υψηλή παραγωγικότητά τους.

Είναι προφανές ότι οι προτάσεις του Σχεδίου πρέπει να μας βρουν σύμφωνους και σύσσωμοι οι Θεσσαλοί να τα διεκδικήσουμε άμεσα από τη σημερινή Κυβέρνηση αλλά και συνολικά από το πολιτικό σύστημα της χώρας, μια και τα έργα δεν τελειώνουν με μια κυβέρνηση. 

Είναι μια καλή ευκαιρία τώρα που τόσο το ΣΔΥ όσο και το Σχέδιο της HVA συμφωνούν σε μεγάλο ποσοστό να απαιτήσουμε την υλοποίηση των σχεδίων που υπάρχουν ήδη από το 2014 και το πολιτικό σύστημα της χώρας αρνείται να ανταποκριθεί. 

Το να διαφωνούμε σε λεπτομέρειες και να τις σηκώνουμε σημαία μάλλον δεν βοηθά στο στόχο επίλυσης του προβλήματος ισορροπίας της διαχείρισης των υδάτων της Θεσσαλίας, αλλά και της διατήρησης μιας γεωργίας υψηλής παραγωγικότητας.

*Φάνης Γέμτος, γεωπόνος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, μέλος της Ε.Δ.Υ.ΘΕ.

ΠΗΓΗ : ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ Λάρισας

Eνημερωθείτε για τα νέα του blog

- Από την σελίδα μας στο fb

- Από την ομάδα μας στο fb 

Προοπτικές και προβλήματα δέσμευσης οργανικού άνθρακα στα γεωργικά εδάφη - (Θόδωρος Καρυώτης)*

Η Συμφωνία του Παρισιού (2015) προβλέπει τη σταδιακή κατάργηση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου για τον περιορισμό της αύξησης της παγκόσμιας θερμοκρασίας κάτω από τους 2oC, με απώτερο στόχο περιορισμού στους 1,5oC. 

Για την επίτευξη των παραπάνω στόχων, η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να μειώσει τις καθαρές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου τουλάχιστον 55% έως το 2030, σε σύγκριση με τα επίπεδα του 1990. 

Σύμφωνα με το νομοθέτημα για το κλίμα (Καν. 2021/1119), θεσπίσθηκε το πλαίσιο για την επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας της Ευρωπαϊκής Ένωσης έως το 2050.

Οι αυξανόμενες ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα μπορούν να δεσμεύονται και να απορροφώνται από την ατμόσφαιρα μέσω δραστηριοτήτων, όπως η ανθρακοδεσμευτική γεωργία. Η δέσμευση του εδαφικού οργανικού άνθρακα είναι μια σημαντική διεργασία για τη βελτίωση της ποιότητας των εδαφικών πόρων, επειδή αυξάνεται η οργανική ουσία και μειώνεται ο κίνδυνος διάβρωσης των εδαφών. 

Τα αποθέματα άνθρακα στα εδάφη της Ευρωπαϊκής Ένωσης υπολογίζονται σε 34 δισεκατομμύρια τόνους σε βάθος 0-20 εκ. από την επιφάνεια. Η κατανομή άνθρακα διαφέρει σημαντικά μεταξύ των χωρών της Ευρώπης. Υπολογίσθηκε ότι για τα καλλιεργούμενα ελληνικά εδάφη που βρίσκονται σε υψόμετρο 0-500 μ., η συνολική ποσότητα του δεσμευμένου οργανικού άνθρακα (Καρυώτης και συνεργάτες, 2017) σε βάθος 0-30 εκατοστά ανέρχεται σε 171,3 εκατομμύρια τόνους (6.293 δείγματα, ΕΛΓΟ-«ΔΗΜΗΤΡΑ»).

Η έκθεση του ΥΠΕΝ (2023) προς την Ευρωπαϊκή Ένωση αναφέρει ότι οι εκπομπές από τη γεωργία που αντιστοιχούσαν στο 10,38% των συνολικών εκπομπών το 2021 μειώθηκαν σημαντικά, σε σύγκριση με τα επίπεδα του 1990. Η μείωση των εκπομπών από τα γεωργικά εδάφη οφείλεται κυρίως στον περιορισμό των αζωτούχων λιπασμάτων και στη συρρίκνωση της κτηνοτροφίας.

Λόγω του σημαντικού δυναμικού ανθρακοδέσμευσης στα γεωργικά εδάφη, υπάρχει αυξανόμενο ενδιαφέρον στον παραπάνω τομέα, ενώ οι απόψεις αρκετών ειδικών συγκλίνουν στην παροχή κινήτρων στους αγρότες προκειμένου να εφαρμόσουν καλλιεργητικές πρακτικές για την ενίσχυση της ανθρακοδέσμευσης στα εδάφη. Όμως, λόγω της ανομοιομορφίας των εδαφών και των κλιματικών συνθηκών μεταξύ των γεωργικών περιοχών της Ευρωπαϊκή Ένωσης, διαφέρουν οι ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα που δεσμεύονται. 

Η αποθήκευση άνθρακα στο έδαφος δεν είναι απεριόριστη, επειδή τα εδάφη έχουν ένα συγκεκριμένο επίπεδο κορεσμού άνθρακα (Paustian et al., 2019). H ικανότητα δέσμευσης των εδαφών σε διοξείδιο του άνθρακα εξαρτάται από τις φυσικοχημικές ιδιότητες, το κλίμα και τις γεωργικές πρακτικές που εφαρμόζονται. Τα αργιλώδη εδάφη έχουν μεγαλύτερες δυνατότητες αποθήκευσης οργανικής ύλης. 

Στα αργιλώδη εδάφη με ευνοϊκές συνθήκες δραστηριότητας των μικροοργανισμών διευκολύνεται η αποσύνθεση της οργανικής ύλης, η οποία συμβάλλει στην αποθήκευση άνθρακα. Αντίθετα, τα αμμώδη έχουν χαμηλότερο δυναμικό δέσμευσης άνθρακα σε σύγκριση με τα πηλώδη και αργιλώδη εδάφη.

Οι αγορές άνθρακα που αποθηκεύεται στα γεωργικά εδάφη απαιτούν ακριβείς μετρήσεις ή υπολογισμό της ποσότητας που δεσμεύεται. Η ανάγκη για αξιόπιστες και ακριβείς μεθοδολογίες μέτρησης του άνθρακα του εδάφους δεσμεύεται σε διαφορετικές συνθήκες και περιβάλλοντα, είναι σοβαρό εμπόδιο για την ευρεία εφαρμογή των πολιτικών για την ανθρακοδέσμευση. Διάφορες μελέτες έδειξαν ότι τα προγράμματα δέσμευσης άνθρακα πρέπει να χαρακτηρίζονται από διαφάνεια και αποδεκτές μεθοδολογίες για επαλήθευση και πιστοποίηση μείωσης ή αντιστάθμισης εκπομπών άνθρακα. 

Οι μηχανισμοί κινήτρων για τη δέσμευση άνθρακα μάλλον πρέπει να επανασχεδιαστούν, ώστε να διασφαλιστεί εκτός από τη βιωσιμότητα των αγροοικοσυστημάτων και ένα λογικό κέρδος των αγροτών. Οι αγρότες εκφράζουν ανησυχίες για τον περίπλοκο μηχανισμό που προτείνεται, τις δυσκολίες εφαρμογής διαφόρων γεωργικών πρακτικών και το ύψος των οικονομικών κινήτρων (Barbato and Strong, 2023).

Τα αποτελέσματα πρέπει να συνοδεύονται από αποδεκτούς επιστημονικά δείκτες και σύστημα παρακολούθησης, ενώ για την επαλήθευση υπολογισμού της δέσμευσης οργανικού άνθρακα στα εδάφη χρειάζεται ένα αξιόπιστο σύστημα εδαφολογικής έρευνας. Η επιτυχία της ανθρακοδέσμευσης εξαρτάται σε έναν βαθμό και από την απλούστευση των γραφειοκρατικών εμποδίων, την προώθηση μακροχρόνιων συμβολαίων και τη λειτουργία συστημάτων παρακολούθησης (monitoring) και επαλήθευσης, τα οποία πρέπει να ελέγχονται από δημόσιο φορέα. Για να αξιοποιηθεί αυτή η δυνατότητα του γεωργικού τομέα, απαιτείται ένα πακέτο πολιτικών που πρέπει να περιλαμβάνει πρωτόκολλα και κανονισμούς για την αντιμετώπιση της απώλειας άνθρακα του εδάφους, αξιόπιστες μεθοδολογίες υπολογισμού της δέσμευσης ανά καλλιέργεια, κλιματική ζώνη και εδαφικό τύπο και μακροχρόνια κίνητρα που πρέπει να παρέχονται στους αγρότες.

Οι πολιτικές για το κλίμα σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο σε πολλές χώρες άρχισαν να περιλαμβάνουν ολοένα και περισσότερο προγράμματα κινήτρων για την ενθάρρυνση των αγροτών προκειμένου να αναλάβουν δραστηριότητες στο αγρόκτημα που δεσμεύουν τον άνθρακα στα εδάφη (Newell-Price et al., 2022). Η αναθεώρηση της αγροτικής πολιτικής πρέπει να διασφαλίσει τη μακροπρόθεσμη διατήρηση των αποθεμάτων άνθρακα στο έδαφος. Οι μακροχρόνιες συμβάσεις μπορούν να περιλαμβάνουν συγκεκριμένους όρους για την προστασία των αποθεμάτων άνθρακα του εδάφους από αστάθεια, ώστε να μην υπάρχουν «παραθυράκια» για την εύκολη επιστροφή των ιδιοκτητών γης στις συμβατικές γεωργικές πρακτικές. Το πρόσφατο ενδιαφέρον για την ανθρακοδέσμευση ίσως ανοίγει νέες προοπτικές για τους αγρότες να εφαρμόσουν οικολογικά σχήματα και να επωφεληθούν από οικονομικά κίνητρα. Όμως, υπάρχει πολύς δρόμος και αρκετές δυσκολίες που πρέπει να ξεπερασθούν. Οι διάφορες προσπάθειες για τη βελτίωση της ανθρακοδέσμευσης στο εδαφικό σύστημα δεν έχουν ακόμη ευρεία αποδοχή, ούτε υπάρχει η αναμενόμενη ευαισθητοποίηση, ειδικά από τους υπεύθυνους χάραξης της περιβαλλοντικής πολιτικής.

* Θόδωρος Καρυώτης, γεωπόνος- εδαφολόγος, συντ. τακτικός ερευνητής ΕΛΓΟ-«ΔΗΜΗΤΡΑ», υπηρέτησε ως σύμβουλος στη Μόνιμη Αντιπροσωπεία της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Ένωση

ΠΗΓΗ : ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ Λάρισας

Eνημερωθείτε για τα νέα του blog

- Από την σελίδα μας στο fb

- Από την ομάδα μας στο fb 

Χρήση νέων τεχνολογιών για μείωση του κόστους παραγωγής - (Φάνης Γέμτος)*

 

Πολλές νέες τεχνολογίες αναπτύσσονται και μπορούν να συμβάλλουν στην αύξηση της παραγωγικότητας και στη μείωση του κόστους παραγωγής. 

Γενετική βελτίωση φυτών και ζώων, γεωργία συντηρήσεως, συστήματα μεταφοράς και διανομής αρδευτικού νερού είναι κάποιες από αυτές.

Εκεί, όμως, που γίνεται μια επανάσταση είναι στην εφαρμογή των τεχνολογιών πληροφορικής και τηλεπικοινωνιών που μπορούν να δώσουν σημαντικά βελτιωμένα αποτελέσματα.

Θα μπορούσαμε να ομαδοποιήσουμε τις εφαρμογές σε τέσσερις τομείς :

1. Την κατεύθυνση των κινήσεων του μηχανικού εξοπλισμού στο χωράφι που βελτιώνει ουσιαστικά την ακρίβεια των εφαρμογών μέχρι την ανάπτυξη αυτόνομων συστημάτων που θα λειτουργούν χωρίς χειριστές. Η ακρίβεια στις κινήσεις των μηχανημάτων έχει σημαντικές δυνατότητες εξοικονόμησης εισροών. Ιδιαίτερα όταν συνδυάζεται και με δυνατότητες διακοπής λειτουργίας μέρους των μηχανημάτων σε σημεία του χωραφιού που έχουν ήδη περάσει. Για παράδειγμα, δεν έχουμε διπλά περάσματα των σπαρτικών, λιπασματοδιανομέων, ψεκαστικών από σημεία του χωραφιού ή/και διακοπή ροής σπόρου, λιπασμάτων και ψεκαστικού υγρού σε σημεία που έχουν ήδη καλυφθεί με αντίστοιχη εξοικονόμηση πόρων. Η μείωση των επικαλύψεων εξοικονομεί και καύσιμα που είναι ιδιαίτερα σημαντικά στο κόστος παραγωγής και στις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου.

Τα αυτόνομα συστήματα έχουν αρχίσει να εφαρμόζονται και η χρήση τους επεκτείνεται. Η χρήση συστημάτων αυτόματης οδήγησης σε συνδυασμό με αυτόματη διακοπή λειτουργίας του μηχανήματος, όπου έχει ήδη γίνει εφαρμογή εξοικονομούν 4-7% του σπόρου κατά τη σπορά, 10-15% των φυτοφαρμάκων κατά τους ψεκασμούς, 5-10% κατά την εφαρμογή αζωτούχων και λοιπών λιπασμάτων.
2. Την ανάπτυξη αισθητήρων που να καταγράφουν την κατάσταση των χωραφιών και να κατευθύνουν τους αγρότες στη λήψη αποφάσεων για τις καλλιέργειές τους. Οι αισθητήρες υπόγειοι, επίγειοι, υπέργειοι και σε δορυφόρους μπορούν να δώσουν εικόνα του χωραφιού και σημεία που χρειάζονται επεμβάσεις. Μια από τις πρώτες εφαρμογές είναι η μέτρηση της ανάκλασης του ηλιακού φωτός από τα φυτά. Δημιουργούμε δείκτες βλάστησης που μας βοηθούν να καταλάβουμε διαφορές σε σημεία του χωραφιού. Ουσιαστικά εκτιμούμε το χρώμα των φυτών που σχετίζεται με την κατάσταση της φυτείας π.χ. της επάρκειας του αζώτου. Σε δενδρώδεις καλλιέργειες η μέτρηση της κόμης των δέντρων μπορεί να είναι η βάση διαφοροποίησης της εφαρμογής λιπασμάτων ή φυτοφαρμάκων. Νεότεροι αισθητήρες μπορούν να κάνουν έγκαιρη διάγνωση ασθενειών των φυτών ή προσβολών. Μπορούν να ξεχωρίζουν τα χρήσιμα φυτά από τα ζιζάνια και να μπορούν να τα καταπολεμούν. Οι εφαρμογές πληθαίνουν και αναπτύσσονται συνεχώς. Άλλοι αισθητήρες μετρούν την υγρασία του εδάφους και να μας καθοδηγούν να ποτίζουμε όταν και όσο πρέπει, επιτυγχάνοντας εξοικονόμηση νερού και ενέργειας. Αισθητήρες χαρτογράφησης της παραγωγής στις μηχανές συγκομιδής είναι ιδιαίτερα χρήσιμοι, καθώς έχουμε εικόνα του χωραφιού μας με πραγματικά στοιχεία και μπορούμε να αξιολογούμε τις πρακτικές που εφαρμόσαμε την προηγούμενη χρονιά και να τις συνδέσουμε με τις καιρικές συνθήκες.
3. Την ανάπτυξη συστημάτων διαφοροποιημένων εφαρμογών των εισροών, στηριζόμενα στις μετρήσεις των αισθητήρων, που ταιριάζουν με τις ανάγκες των καλλιεργειών και από τη μια πλευρά να εξοικονομούν πόρους και εισροές και από την άλλη να μεγιστοποιούν τις αποδόσεις. Με βάση αισθητήρες μέτρησης του χρώματος των φυτών μπορούμε να κάνουμε διαφοροποιημένη λίπανση των φυτών μας. Κάποια συστήματα χρησιμοποιούν αισθητήρες σε εναέρια μέσα, δημιουργούν χάρτες εφαρμογής και εφαρμόζουν τις σωστές ποσότητες λιπάσματος ή φυτοφαρμάκων, όπως π.χ. ρυθμιστών ανάπτυξης σύμφωνα με την εικόνα των φυτών. Άλλα συστήματα έχουν τους αισθητήρες πάνω στα τρακτέρ ή στα μηχανήματα και αυτόματα αυξάνουν ή μειώνουν τη δόση του λιπάσματος ή του ψεκαστικού υγρού. Εφαρμογές εντοπίζουν τα ζιζάνια, τα ξεχωρίζουν από τα φυτά μας και μπορούν να τα καταστρέψουν είτε με εντοπισμένο ψεκασμό είτε με καταστροφή μηχανική είτε με laser. Οι διαφοροποιημένοι ψεκασμοί μπορούν να μειώσουν σημαντικά τα φυτοφάρμακα που χρησιμοποιούμε μειώνοντας τις επιπτώσεις στο περιβάλλον. Η εξοικονόμηση λιπασμάτων από διαφοροποιημένη εφαρμογή με βάση τους δείκτες βλάστησης φτάνει μέχρι το 25%. Η μείωση ζιζανιοκτόνων με εντοπισμό των ζιζανίων και ατομικό ψεκασμό τους εξοικονομεί μέχρι 90% του φαρμάκου. Η εφαρμογή αισθητήρων υγρασίας μειώνει ουσιαστικά τη χρήση νερού, έναν φυσικό πόρο που δεν υπάρχει σε αφθονία. Καθώς σήμερα η άρδευση είναι εμπειρική, εκτιμάται ότι μια μείωση νερού και ενέργειας του 15% και πάνω είναι δυνατή.

4. Μια άλλη δυνατότητα δίνεται στους αγρότες από τα λογισμικά που τους βοηθούν στη λήψη αποφάσεων. Τα συστήματα αυτά είναι συνδεδεμένα με μετεωρολογικούς σταθμούς για να έχουν στοιχεία καιρού. Ο παραγωγός τροφοδοτεί το σύστημα με στοιχεία για το χωράφι του (τύπος εδάφους, ανάλυση εδάφους προηγούμενη καλλιέργεια), ποικιλία που σπέρνει, χρόνο σποράς. Το πρόγραμμα αναλύει την ανάπτυξη της φυτείας και συμβουλεύει τον αγρότη για την ποσότητα σπόρου για τη σπορά, χρόνο και ποσότητα λίπανσης, χρόνο άρδευσης, ψεκασμούς κ.λπ. Υπάρχουν πολλά πετυχημένα προγράμματα. Εμπειρία μου με το λογισμικό granoduro.net για το σκληρό σιτάρι μού έδειξε ότι οι συμβουλές που έδινε στους αγρότες ήταν πολύ σωστές. Στο τέλος υπολόγιζε και τις επιπτώσεις στο περιβάλλον με ανάλυση κύκλου ζωής, σημαντικό στοιχείο για τις εταιρείες παραγωγής ζυμαρικών.
Η ωφέλεια που έχουμε από τη χρήση των νέων τεχνολογιών είναι αναμφισβήτητή. Γι’ αυτό πολλές εφαρμογές έχουν επικρατήσει σε χώρες όπως οι ΗΠΑ. Έρευνα έδειξε ότι το 90% των αγροτών έχει υιοθετήσει συστήματα καθοδήγησης των μηχανημάτων και 50% συστήματα διαφοροποιημένης λίπανσης. Βεβαίως, κάθε νέο σύστημα έχει ένα κόστος αγοράς, αλλά και εκμάθησης της ορθής λειτουργίας του. Για παράδειγμα, ένας λιπασματοδιανομέας για διαφοροποιημένη λίπανση με αισθητήρα στο τρακτέρ της AUGMENTA που τοποθετείται πάνω σε υπάρχοντα λιπασματοδιανομέα ή ψεκαστικό κόστιζε 10.000 ευρώ, ενώ ο αντίστοιχος με χάρτες εφαρμογής από δορυφόρους 25.000 ευρώ. Αν το μηχάνημα πρέπει να αποσβεστεί σε 8 χρόνια και με επιτόκιο 5%, τότε το πρώτο μηχάνημα έχει ετήσια απόσβεση 1.500 ευρώ με επιπλέον το κόστος του λιπασματοδιανομέα και το δεύτερο 2.750 ευρώ. Κόστος που μπορεί να αποσβεστεί εύκολα από τη μείωση του λιπάσματος σε ένα αγρόκτημα 1.000 στρ., αλλά δύσκολα σε ένα 100 στρ. Για τα μικρά ελληνικά αγροκτήματα τίθεται θέμα ομαδικής χρήσης ή εφαρμογής από επαγγελματίες με μηχανήματα για να υπάρξει ουσιαστική ωφέλεια από τη χρήση αυτής της τεχνολογίας.
Για τους αισθητήρες υγρασίας και συστήματα καθορισμού του χρόνου έναρξης και διακοπής της άρδευσης το κόστος είναι σε ύψος 1.000 ευρώ. Για ένα αγροτεμάχιο 50 στρεμμάτων και απόσβεση σε 5 χρόνια το κόστος καλύπτεται εύκολα για περιοχές με άρδευση από γεωτρήσεις με κόστος 60-100 ευρώ/στρ. Ακόμη και με εξοικονόμηση 10% το κόστος υπερκαλύπτεται με σημαντική ωφέλεια για τον παραγωγό και το περιβάλλον. Τα λογισμικά για υποβοήθηση αποφάσεων διατίθενται με ένα κόστος της τάξεως το 0,5 -1 ευρώ/στρ., που επίσης εύκολα αποσβένεται από σημαντικές μειώσεις στις εισροές σπόρου, λιπασμάτων, φυτοφαρμάκων κ.λπ.

Οι νέες τεχνολογίες και ιδιαίτερα οι τεχνολογίες της Πληροφορικής και των Τηλεπικοινωνιών μπορούν να συμβάλλουν ουσιαστικά στη μείωση του κόστους παραγωγής της Ελληνικής Γεωργίας και στην αύξηση της ανταγωνιστικότητάς της.

Προφανώς πρέπει να προωθήσουμε τη χρήση τους για να μη βρεθούμε στο περιθώριο. Πώς ; Το κρίσιμο ερώτημα.

*Φάνης Γέμτος, γεωπόνος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, μέλος της Ε.Δ.Υ.ΘΕ.

ΠΗΓΗ : ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ Λάρισας

Eνημερωθείτε για τα νέα του blog

- Από την σελίδα μας στο fb

- Από την ομάδα μας στο fb