Πρέπει να γίνει ένα σχέδιο ιεράρχησης των έργων διαχείρισης υδάτων ; (Του Φάνη Γέμτου) *

Πριν λίγες μέρες ο Πρωθυπουργός και ο αρμόδιος Υπουργός ανακοίνωσαν τα έργα που συμπεριελήφθησαν στο πρόγραμμα του Σχεδίου Ανάκαμψης της οικονομίας μετά την πανδημία.

Το πρόγραμμα πολλών δισεκατομμυρίων ευρώ περιλαμβάνει και σημαντικά ποσά που αναφέρονται στον πρωτογενή τομέα και στη διαχείριση των υδάτων. Αναφέρω από τον κατάλογο δημοσιευμάτων:

Μετασχηματισμός Γεωργικού τομέα 520 Μ €, Αποθήκευση ενέργειας 1.380 MW (αντλησιοταμίευση , μπαταρίες) 450 Μ €, Μεγάλες επενδύσεις σε αρδευτικά δίκτυα και συστήματα 200 Μ €.

Θα πρέπει να θεωρήσουμε ότι δράσεις για τον πρωτογενή τομέα θα υπάρχουν και σε άλλα σημεία του προγράμματος, όπως του συστήματος αναβάθμισης δεξιοτήτων του πληθυσμού, της επαγγελματικής εκπαίδευσης, του ορεινού τουρισμού, αγροτοτουρισμού και γαστρονομίας, αξιοποίηση δορυφορικών τεχνολογιών, κ.λπ. Τουλάχιστον στα σχέδια για την εκπαίδευση πρέπει να προβλεφθούν δράσεις εκπαίδευσης των αγροτών, καθώς οι απαιτήσεις εφαρμογής νεώς τεχνολογιών απαιτούν εκπαίδευση και νέες δεξιότητες.

Παράλληλα παρατηρώ ότι αρχίζουν να εμφανίζονται στον Τύπο και εξαγγελίες ή έναρξη εκτέλεσης έργων περάτωσης ημιτελών φραγμάτων (π.χ. Ληθαίου, Αγιονερίου) ή δημιουργίας δικτύων μεταφοράς και διανομής νερού (π.χ. στον Δήμο Κιλελέρ πρόσφατα). Ενώ αποφασίστηκε η προώθηση του Φράγματος στον Ενιπέα που θα καλύψει ανάγκες ύδρευσης, άρδευσης και προστασίας από πλημμύρες πολλών περιοχών των Φαρσάλων και της Καρδίτσας. Αναμφίβολα τα έργα αυτά είναι θετικά και πρέπει να τα επικροτήσουμε.

Υπάρχουν όμως και αρκετά αλλά. Αρχικά να πούμε ότι τα 200 Μ € για μεγάλες επενδύσεις διαχείρισης νερού για όλη τη χώρα είναι μάλλον λίγα. Αν σκεφτούμε ότι το φράγμα στον Ενιπέα θα κοστίσει 70 Μ € και το κλειστό δίκτυο του ΤΟΕΒ Ταυρωπού που υποσχέθηκε ο Πρωθυπουργός στην πρόσφατη επίσκεψή του στην περιοχή άλλα τόσα, το ποσό είναι πολύ μικρό. Δεν ξέρω αν και πόσο μπορεί αυτό το ποσό να πολλαπλασιαστεί μέσω ΣΔΙΤ, αλλά ας ελπίσουμε να είναι μεγάλος ο πολλαπλασιαστής.

Ένα ερώτημα που πρέπει να τεθεί είναι πώς αποφασίζεται ποια έργα θα γίνουν και ποια η προτεραιότητά τους. Είναι ένα κρίσιμο ερώτημα, καθώς τα διάφορα έργα που έχουν αποτυπωθεί στα Σχέδια Διαχείρισης Υδάτων της Θεσσαλίας δεν έχουν όλα το ίδιο κόστος και όφελος. Θα πρέπει προφανώς να υπάρχει ένα γενικό σχέδιο ιεράρχησης των έργων με ορισμένα κριτήρια. Υποθέτω ότι το πρώτο είναι το κόστος ανά κ.μ. νερού που αποθηκεύει, αλλά και η ποσότητα νερού ή ενέργειας που εξοικονομούμε. Πριν από λίγες μέρες ανακοινώθηκε έργο ταμίευσης νερού 250.000 κ.μ. προϋπολογισμού 1.700.000 ευρώ ή 6,8 ευρώ/κ.μ. Μήπως το κόστος είναι πολύ υψηλό; Δεν γνωρίζω βέβαια αν στο έργο συμπεριλαμβάνονται και άλλα συνοδευτικά έργα, όπως δίκτυα διανομής, κ.λπ. οπότε το κόστος κατανέμεται. Μια γενική παρατήρηση είναι ότι τα μικρά έργα έχουν μεγαλύτερο κόστος ανά κ.μ. νερού που αποθηκεύουν από τα μεγάλα. Το έργο του φράγματος του Ενιπέα θα συγκεντρώνει κοντά στα 70 εκατομμύρια κ.μ. νερού οπότε το κόστος ανά κ.μ. νερού που θα αποθηκεύσει είναι κοντά στο 1 ευρώ. Η διαφορά είναι τεράστια. Για το φράγμα της Συκιάς και τη σήραγγα μεταφοράς προς τη Θεσσαλία με ένα κόστος της τάξεως των 500 εκατομμυρίων ευρώ θα αποθηκευτούν κοντά στα 500 εκατομμύρια κ.μ. νερού με παράλληλη σημαντική παραγωγή ΥΗ ενέργειας που θα συμβάλλει στην ταχύτερη απόσβεση του έργου. Χωρίς να συνυπολογίσουμε και τις δυνατότητες αποθήκευσης ενέργειας με αντλησιοταμίευση τόσο απαραίτητα για να ισορροπήσει η διακύμανση της παραγωγής ηλεκτρισμού από αιολική και ηλιακή ενέργεια. Τα προβλήματα των μικρών ταμιευτήρων είναι πάρα πολλά εκτός από το κόστος κατασκευής, όπως το κόστος λειτουργίας τους, η απώλεια σχεδόν ενός μέτρου νερού τον χρόνο από εξάτμιση, η ποιότητα του νερού, καθώς το νερό συνήθως μεταφέρεται μέσω στραγγιστικών καναλιών και εμπλουτίζεται σε άλατα. Βέβαια κάποιοι μικροί ταμιευτήρες μπορεί να χρειάζονται για εμπλουτισμό υπογείων υδάτων ή για κάποια ενδιάμεση αποθήκευση ποσοτήτων νερού. Επομένως η ανάλυση του κόστους – οφέλους είναι κρίσιμο στοιχείο προγραμματισμού.

Το ερώτημα που τίθεται είναι γιατί φαίνεται να προτιμώνται οι μικροί ταμιευτήρες. Η πρώτη απάντηση είναι γιατί έχουν πολλά εγκαίνια και πολλές φωτογραφίες στα ΜΜΕ. Δίνει τη δυνατότητα λειτουργίας του πελατειακού συστήματος, καθώς τα έργα γίνονται σε περιοχές με αρεστούς Δημάρχους ή άλλους παράγοντες. Ή σε εκλογικές περιφέρειες αρμόδιων Υπουργών κατόπιν ενεργειών τους. Αυτό βολεύει βραχυχρόνια τους αγρότες των γύρω περιοχών, αλλά δεν φαίνεται να λύνει το αρδευτικό πρόβλημα της Θεσσαλίας και την εξάρτηση από τα υπόγεια νερά.

Πώς μπορούμε να εξορθολογήσουμε τον σχεδιασμό και την εκτέλεση των σωστών έργων; Η απάντηση είναι προφανής. Χρειαζόμαστε ένα γενικό σχέδιο όπου θα ιεραρχούνται τα έργα με βάση κριτήρια κόστους – οφέλους, αλλά και επικινδυνότητας περιβαλλοντικών, καθώς και φυσικών καταστροφών. Τότε θα γνωρίζουμε τι πρέπει να γίνει, με ποια σειρά και με τι κόστος.

Ο κάθε φορέας τοπικός ή της Κεντρικής Κυβέρνησης θα γνωρίζει ότι δεν θα μπορεί να κάνει μικρο-εξυπηρετήσεις, αλλά θα πρέπει να ακολουθήσει το σχέδιο που θα απαιτεί την εκπόνηση μελετών ώστε τα έργα να είναι «ώριμα» κάθε φορά που θα βρίσκονται χρήματα.

Με τον τρόπο αυτόν θα μπορέσουμε να κάνουμε σε βάθος χρόνου τα έργα που χρειάζονται για να εξασφαλίσουμε τη ζωή στη Θεσσαλία, τόσο άμεσα όσο και μακροχρόνια, καθώς η κλιματική αλλαγή απαιτεί προετοιμασία για ακραία καιρικά φαινόμενα, όπως έντονες βροχές ή χρόνια ξηρασίας.

Επομένως χρειαζόμαστε ταμιεύσεις νερού, αλλά και ρύθμιση των ροών. Εκεί πρέπει οι φορείς της περιοχής να επικεντρωθούν για να επιτύχουμε τα καλύτερα αποτελέσματα για τα παιδιά μας.

Πηγή : ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ Λάρισας 

*Ο Φάνης Γέμτος, είναι γεωπόνος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας

Ενημερωθείτε για τα νέα του blog "Νερά - Γεωργία - Περιβάλλον" :

- Από την σελίδα μας στο fb​

- Από την ομάδα μας στο fb

Απογραφή υδρογεωτρήσεων : Μήπως ήρθε η ώρα του .. Κυριάκου Πιερρακάκη ; - Του Κώστα Γκούμα*

 

Με την «κατάρα» των συναρμοδιοτήτων του Ελληνικού Δημοσίου, πληγή του σύγχρονου (;) Ελληνικού κράτους, έχουν ασχοληθεί κατά καιρούς αξιόλογοι αρθρογράφοι και αναλυτές.  

Στα εξειδικευμένα  θέματα των συναρμοδιοτήτων στην διαχείριση υδατικών πόρων και του εκσυγχρονισμού του θεσμικού πλαισίου,  έχουμε αναφερθεί πολλές φορές στο πρόσφατο παρελθόν μέσα από τις φιλόξενες στήλες των τοπικών ΜΜΕ και του ypethe.gr.  

Παρότι εδώ και πολλά χρόνια επιχειρήθηκε ο εκσυγχρονισμός στην διαχείριση υδάτων και η προσαρμογή στα Ευρωπαϊκά δεδομένα, τόσο με  το θεσμικό πλαίσιο του Ν. 1739/87 (επί υπουργίας Αν. Πεπονή) και αργότερα με την Οδηγία 2000/60 (και τα ΣΔΛΑΠ), δυστυχώς, στον συγκεκριμένο τομέα, δεν κατορθώσαμε επί της ουσίας να καταπολεμήσουμε ξεπερασμένες  νοοτροπίες και αγκυλώσεις ετών.  Οι κατακερματισμένες αρμοδιότητες για την διαχείριση των υδάτων σε πολλούς συναρμόδιους φορείς, δεν μας επιτρέπουν ακόμη να πετύχουμε αποτελεσματική και βιώσιμη διαχείριση του νερού.

Εδώ και χρόνια (από το 2014) είχα παραμείνει με την εντύπωση ότι η απογραφή όλων των σημείων υδροληψίας (και συνεπώς και των υδρογεωτρήσεων) υλοποιείται με το Εθνικό (ηλεκτρονικό) Μητρώο Σημείων Υδροληψίας (Ε.Μ.Σ.Υ) που είναι αρμοδιότητα του Υπουργείου  Περιβάλλοντος και Ενέργειας (όπως προβλέπει η ΚΥΑ 145026/14-1-2014)

Ο τίτλος όμως του ρεπορτάζ της ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ  «Απογραφή υδρογεωτρήσεων ΞΕΚΙΝΑ ΣΤΟΥΣ ΔΗΜΟΥΣ ΛΑΡΙΣΑΙΩΝ ΚΑΙ ΚΙΛΕΛΕΡ» μου προξένησε στην αρχή το ενδιαφέρον, το οποίο σύντομα μετατράπηκε σε απορία και στην συνέχεια σε θυμό !

Σύμφωνα με το ρεπορτάζ «..Σκοπός του έργου είναι η επιτόπια καταγραφή, με συμπλήρωση απογραφικών δελτίου για κάθε υδρογεώτρηση με στοιχεία τεχνικά, πληροφοριακά, μετρήσεων και χρήσης, η καταχώρηση των δεδομένων σε ψηφιακή βάση δεδομένων και η εκτίμηση των απολήψιμων ποσοτήτων νερού ανά χρήση στο υπόγειο υδατικό σύστημα της περιοχής του Δήμου Λάρισας…» και παρακάτω συνεχίζει να μας πληροφορεί ότι «..το σημαντικό πρόγραμμα που εκπονεί η Ε.Α.Γ.Μ.Ε. .... θα ολοκληρωθεί μέσα στο επόμενο τετράμηνο…» !!

Σημειώνουμε ότι στο Ε.Μ.Σ.Υ υπάρχουν :

« ...το Γενικό Ευρετήριο σημείων υδροληψίας στο οποίο καταχωρίζονται τα ονόματα ή οι επωνυμίες των χρηστών των νερών και τα στοιχεία που ορίζουν τα σημεία υδροληψίας. ο Ηλεκτρονικός Φάκελο, στον οποίο καταχωρίζονται και αρχειοθετούνται οι άδειες χρήσης νερού, οι αιτήσεις χορήγησης αδειών χρήσης καθώς και οι αιτήσεις εγγραφής στο ΕΜΣΥ και ο Ψηφιακό Χάρτης, στον οποίο αποτυπώνονται οι συντεταγμένες των σημείων υδροληψίας ανά λεκάνη απορροής....»

Περιμέναμε λίγες ημέρες μήπως και υπάρξει κάποιας μορφής αντίδραση από την αρμόδια υπηρεσία της Αποκεντρωμένης Διοίκησης (Δ/νση Υδάτων) ή της Περιφέρειας Θεσσαλίας (μερική αρμοδιότητα), αλλά εις μάτην.

Δεν βρέθηκε ούτε ένας Δ/ντής (ή έστω αρμόδιος υπάλληλος) να πει : «Βρε παιδιά, το θέμα αυτό είναι αρμοδιότητα του ΥΠΕΝ και αντιμετωπίζεται στα πλαίσια της Οδηγίας 2000/60 για τα νερά του Σχεδίου Διαχείρισης Λεκανών απορροής (ΣΔΛΑΠ), εσείς τι επιπλέον στοιχεία θέλετε ;» 

Αλλά και οι Δήμαρχοι, που αναφέρονται στο ρεπορτάζ και συνομίλησαν (φωτογραφιζόμενοι) με τους υπαλλήλους της  Ε.Α.Γ.Μ.Ε (πρώην Ι.Γ.Μ.Ε), δεν θα έπρεπε να ζητήσουν την άποψη των  υπαλλήλους τους για το θέμα (Δ/νση περιβάλλοντος των Δήμων ή όποιο άλλο τμήμα συνεπικουρεί και παραλαμβάνει τις αιτήσεις άδειας χρήσης και εκτέλεσης γεωτρήσεων, με πολλές από τις ζητούμενες πληροφορίες) ; Αν το είχαν κάνει, ίσως τότε να είχαν αναρωτηθεί και οι Δήμαρχοι για την σκοπιμότητα του νέου αυτού εγχειρήματος της Ε.Α.Γ.Μ.Ε !  

Αναρωτιέμαι, γιατί στη χώρα μας είναι τόσο δύσκολο να συνεργαστούμε και να μην σπαταλάμε ανθρώπινους και οικονομικούς πόρους για ίδια ή παρόμοια αντικείμενα ;

Αλλά και ένας καλόπιστος πολίτης, εύλογα θα αναρωτιέται : 

• Αφού σύμφωνα με την προαναφερθείσα ΚΥΑ, εφαρμόζεται (και είναι σε εξέλιξη) από το 2014 το  Εθνικό Μητρώο Σημείων Υδροληψίας (Ε.Μ.Σ.Υ), γιατί ασχολείται και η Ε.Α.Γ.Μ.Ε (πρώην Ι.Γ.Μ.Ε) με το ίδιο θέμα ; 

• Μήπως καθυστερεί η απογραφή (κάτι που δεν θα με εξέπληττε) από τις αρμόδιες Δ/νσεις του Υπουργείου  Περιβάλλοντος και Ενέργειας ;

• Μήπως τα στοιχεία που χρειάζεται η  Ε.Α.Γ.Μ.Ε υπάρχουν στο Ε.Μ.Σ.Υ (όπως εκτιμώ προσωπικά) και δεν τους δίνουν πρόσβαση  ;

• Και εάν δεν υπάρχουν, γιατί άραγε δεν φρόντισαν εγκαίρως να απευθυνθούν στην αρμόδια Δ/νση του ΥΠΕΝ να συμπεριλάβουν, τις επιπλέον πληροφορίες που θέλουν, στα προβλεπόμενα απογραφικά δελτία του Ε.Μ.Σ.Υ ;

Απαντήσεις στα παραπάνω ερωτήματα δεν νομίζω ότι πρόκειται να δοθούν από κανένα αρμόδιο ή συναρμόδιο, γιατί εκτός από το «τέρας» της γραφειοκρατίας, υπάρχει και η «Λερναία Ύδρα» με τα πολλά κεφάλια των συναρμοδιοτήτων. Ένα κόβεις, δέκα φυτρώνουν ! !

Και σκέπτομαι ότι η μόνη μας ελπίδα και για το θέμα αυτό (ασήμαντο για τους πολλούς), ίσως να είναι άλλη μια κοινή ψηφιακή πλατφόρμα (αν το λέω σωστά) που θα επιβάλλει σε όλους τους συναρμόδιους φορείς, ο εκσυγχρονιστής Υπουργός Επικρατείας και Ψηφιακής Διακυβέρνησης κ. Κυριάκος Πιερρακάκης !!

* Ο Κώστας Γκούμας είναι γεωπόνος, πρ. δ/ντής Εγγείων Βελτιώσεων, πρ. πρόεδρος ΓΕΩΤΕ/ΚΕ

Ενημερωθείτε για τα νέα του blog "Νερά - Γεωργία - Περιβάλλον" :

- Από την σελίδα μας στο fb​

- Από την ομάδα μας στο fb

Οι μετρήσεις παροχής νερού, αναγκαία προϋπόθεση για την μελέτη αύξησης χωρητικότητας φράγματος Λιβαδίου

 

Το φράγμα Λιβαδίου, ένα σημαντικό για την περιοχή έργο ταμίευσης επιφανειακού νερού, κατασκευάστηκε από την ΔΕΒ Λάρισας με τεχνικό Σύμβουλο την ΔΕΗ Α.Ε/ΔΑΥΕ/ΚΕΨΕ Θεσσαλίας, ολοκληρώθηκε το 2006 και άρχισε να λειτουργεί το 2007 με την παράδοση του σύγχρονου δικτύου άρδευσης.

Πρόκειται για λιθόρριπτο  επίχωμα με αργιλικό πυρήνα, ανάντη & κατάντη φίλτρα από επεξεργασμένο αμμοχάλικο & σώματα στήριξης από λιθορριπή & αμμοχάλικα ποταμού.

Το έργο λειτουργεί ήδη για περισσότερα από 12 χρόνια εξασφαλίζοντας περίπου 1.400.000 m³ κάθε χρόνο, συμβάλλοντας στην άρδευση (δια βαρύτητος) 4.000 στρεμμάτων περίπου, χωρίς την παραμικρή κατανάλωση ενέργειας.

Ο μέσος ετήσιος όγκος απορροής της λεκάνης είναι μεγαλύτερος από 1.400.000 m³ (σύμφωνα με την υδρολογική μελέτη και τις μετρήσεις από το 1986) και το φράγμα υπερχειλίζει κατά την διάρκεια της χειμερινής περιόδου.

Ταυτόχρονα,  στην στέψη του εκχειλιστή του φράγματος υπάρχει διαθέσιμο αρκετό ελεύθερο ύψος πάνω από την μέγιστη στάθμη πλημμύρας. Το γεγονός αυτό δίνει την δυνατότητα αύξησης του όγκου ταμίευσης,  με την αξιοποίηση τεχνικών που εφαρμόζονται διεθνώς σε αντίστοιχες περιπτώσεις.

Μία από τις πλέον αξιόπιστες τεχνικές παγκοσμίως, είναι η εγκατάσταση συστήματος αύξησης χωρητικότητας ταμιευτήρα μέσω της τεχνολογίας ελεύθερων επικαθήμενων και αυτόματα ανατρεπόμενων θυροφραγμάτων (Raygates), στον υπερχειλιστή του Φράγματος.

Η τεχνολογία αυτή, που δεν χρησιμοποιεί κανενός είδους ηλεκτρομηχανολογικό εξοπλισμό, εκμεταλλεύεται τις πιέσεις και τις δυνάμεις που αναπτύσσονται κατά τη διάρκεια μιας πλημμύρας για τη λειτουργία τοποθετημένων θυροφραγμάτων τύπου στέψης λαβυρίνθου, Raygates.

Σύμφωνα με έκθεση του τεχνικού γραφείου «Θεσσαλική Γεωτεχνική», με τα θυροφράγματα  ύψους πλάτης 1.00 m το καθένα, θα δημιουργηθεί ένα υδατοστεγές διάφραγμα κατά μήκος των 30.00 m της στέψης του υπερχειλιστή και η στάθμη του ταμιευτήρα θα μπορεί να φθάσει μέχρι τα +687.00 m (απόλυτο υψόμετρο) από τα +686.00 m που είναι το σημερινό θεωρητικά μέγιστο υψόμετρο λειτουργίας του ταμιευτήρα πριν αρχίσει να υπερχειλίζει.

Με την παρέμβαση αυτή η ωφέλιμη χωρητικότητα του ταμιευτήρα του Λιβάδι θα αυξηθεί πρακτικά, σύμφωνα με την καμπύλη στάθμης - όγκου του μελετητή, κατά (260.000x1.00) = 260.000 m³, δηλαδή αύξηση κατά 19% περίπου σε σχέση με τον σημερινό  ωφέλιμο όγκο του ταμιευτήρα.

Η πρόσφατη μέτρηση της παροχής (δες σχετικό ρεπορτάζ στο ypaithros.gr) του χειμάρρου «Λάκκα» στην περιοχή της γέφυρας «Μαρούλι», από τον γνωστό για  ανάλογες εθελοντικές πρωτοβουλίες στην περιοχή Ελασσόνας Πολιτικό/Υδρολόγο Μηχανικό Θωμά Παπαλάσκαρη,  είναι ενθαρρυντική.

Θα πρέπει όμως να ακολουθήσει μια σειρά από νέες μετρήσεις που θα επιβεβαιώσουν τις δυνατότητες αύξησης του ωφέλιμου όγκου του ταμιευτήρα Λιβαδίου και με σχετική μελέτη θα τεκμηριώσουν την οικονομική ευστάθεια του εγχειρήματος.

Προς την κατεύθυνση αυτή την αρμοδιότητα και την ευθύνη έχει η Δημοτική αρχή Ελασσόνας !

Ενημερωθείτε για τα νέα του blog "Νερά - Γεωργία - Περιβάλλον" :

- Από την σελίδα μας στο fb​

- Από την ομάδα μας στο fb

Παραγωγικότητα γεωργίας Θεσσαλίας και η καλή διαχείριση του νερού - Του Φάνη Γέμτου*

Σύμφωνα με τα όσα ανέφερα στο προηγούμενο σημείωμα, η καλή διαχείριση του νερού είναι κλειδί για τη διατήρηση και αύξηση της παραγωγικότητας της γεωργίας. Δύο είναι οι κύριες κατευθύνσεις: Η ταμίευση νερού ώστε να καλυφτούν οι αρδευτικές ανάγκες με καλής ποιότητας, φθηνά, επιφανειακά νερά και η εξοικονόμηση νερού κατά τη μεταφορά και εφαρμογή του στα χωράφια.

Δεν θα αναφερθώ εδώ στην ταμίευση νερού. Επισημαίνω ότι με μόνο δύο ουσιαστικά έργα ταμίευσης (τα φράγματα και τις αντίστοιχες τεχνητές λίμνες Πλαστήρα και Σμοκόβου) τα νερά αφήνονται να καταλήγουν όλο τον χειμώνα στη θάλασσα, ενώ τα καλοκαίρια πλέον ο κύριος ποταμός, ο Πηνειός, στερεύει πριν από τη Λάρισα. Η άμεση ανάγκη εκπόνησης ενός σχεδίου κατασκευής ταμιευτήρων με βάση το κόστος και όφελος του κάθε ενός και η υλοποίησή του είναι αναγκαία.

Η μεταφορά και διανομή του νερού γίνεται κυρίως με κακοσυντηρημένους ανοικτούς αγωγούς που δεν καθαρίζονται από τη φυσική βλάστηση, προκαλεί τεράστιες απώλειες νερού. Η πολυπλοκότητα του συστήματος διαχείρισης και η αλληλοκάλυψη αρμοδιοτήτων συμβάλλει στην αύξηση των απωλειών.

Είναι προφανές ότι συστήματα κλειστών αγωγών θα μείωναν τις απώλειες και θα έκαναν ευκολότερη τη μέτρηση της κατανάλωσης, αλλά το κόστος είναι τεράστιο. Επιπλέον δεν είναι βέβαιο ότι οι ΤΟΕΒ με τη σημερινή τους οργάνωση θα επιτύχουν σωστή λειτουργεία και συντήρηση των δικτύων. Και εδώ χρειάζεται καλύτερο θεσμικό πλαίσιο και οργάνωση.

EΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗ ΝΕΡΟΥ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΣΤΟ ΧΩΡΑΦΙ

Εδώ είναι το τμήμα που πρέπει να εφαρμοστεί από τους αγρότες. Σε ορισμένα έχει γίνει σημαντική πρόοδος, σε άλλα καμία. Ποια είναι τα στοιχεία;

α) Μέθοδοι εφαρμογής

Ο βαθμός απόδοσης (ποσότητα νερού που αξιοποιείται από τα φυτά προς την εφαρμοζόμενη ποσότητα) των μεθόδων εφαρμογής διαφέρει σημαντικά. Γενικά εκτιμάται σε 50% για την επιφανειακή άρδευση, 75% για τον καταιονισμό (τεχνητή βροχή) και 90% για τη στάγδην άρδευση. Οι περιοχές με στενότητα και υψηλού κόστους νερού (κυρίως Ανατολική Θεσσαλία) έχουν προσαρμοστεί και κατά πλειοψηφία ποτίζουν με στάγδην άρδευση όπου μπορούν. Αρδεύσεις φυτρώματος, αλλά και καλλιέργειες, όπως η μηδική, αρδεύονται με καταϊονισμό και δεν φαίνεται να μπορούν να αλλάξουν. Θα πρέπει να επεκταθεί η στάγδην άρδευση με περιορισμό κυρίως της επιφανειακής σε συνδυασμό με συστήματα κλειστών αγωγών μεταφοράς νερού υπό πίεση. Οι δυνατότητες είναι σημαντικές.

β) Υδατοϊκανότητα και διηθητικότητα

Είναι δύο ιδιότητες του εδάφους που μπορούν να βελτιώσουν τον βαθμό απόδοσης της άρδευσης. Η αύξηση οργανικής ουσίας του εδάφους αυξάνει την υδατοϊκανότητα του εδάφους και τη δομή του, ενώ η συνεχής εδαφοκάλυψη με διαχείριση υπολειμμάτων, μη αναστροφή εδάφους και χρήση καλλιεργειών φυτοκάλυψης αυξάνει τη διηθητικότητα (αλλά και την οργανική ουσία του εδάφους) και μειώνει την απορροή αυξάνοντας την αποθήκευση νερού στο έδαφος και μειώνοντας τη διάβρωση.

Συστήματα Γεωργίας Συντηρήσεως (χρήση αμειψισπορών, συνεχούς κάλυψης του εδάφους και περιορισμό της διατάραξης του εδάφους με την κατεργασία) μπορούν να συμβάλλουν στην κατεύθυνση αυτή συμβάλλοντας και στην αποθήκευση άνθρακα στο έδαφος.

Το τελευταίο φαίνεται να προσελκύει το ενδιαφέρον ως μέσο μείωσης του διοξειδίου του άνθρακα της ατμόσφαιρας και περιορισμό της κλιματικής αλλαγής.

γ) Επιλογή καλλιεργειών

Κατά την επιλογή καλλιεργειών η προτίμηση σε καλλιέργειες μικρής κατανάλωσης νερού μπορεί να συμβάλλει στην εξοικονόμηση. Π.χ. σόργο αντί για καλαμπόκι, αμύγδαλα ή φιστίκια αντί για καρύδια, κ.λπ. Ακόμη και διαφορές μεταξύ ποικιλιών. Έρευνα για σωστές επιλογές είναι σημαντική.

δ) Ελλειμματική άρδευση

Συνδυασμός στάγδην άρδευσης, ακόμη και υπόγειας με ελλειμματική ποσότητα εφαρμογής μπορεί να μειώσει την κατανάλωση ουσιαστικά. Και εδώ χρειάζεται έρευνα και εφαρμογές που θα δείξουν στους αγρότες πώς λειτουργεί.

ε) Μέτρηση της κατανάλωσης νερού

Θεωρητικά η κατανάλωση νερού μετράται στις γεωργήσεις με χρήση μηχανικών υδρομέτρων με πολλές δυσκολίες. Από τις κλοπές των υδρομέτρων μέχρι την αδυναμία παρακολούθησης κάνουν ουσιαστικά αδύνατη τη μέτρηση και την αντίστοιχη χρέωση που θα έδινε κίνητρα εξοικονόμησης. Δυνατότητα μέτρησης με ψηφιακά συστήματα με άμεση αποθήκευση σε νέφος και ενημέρωση των ΤΟΕΒ ή υπηρεσιών και αντίστοιχη χρέωση θα συνέβαλλε στη μείωση της κατανάλωσης, αλλά και επιβράβευση όσων μειώνουν την κατανάλωση.

στ) Έξυπνη άρδευση

Πολλές εφαρμογές νέων ψηφιακών τεχνολογιών στοχεύουν στη μείωση της κατανάλωσης του νερού, αλλά και στην καλύτερη απόδοση των καλλιεργειών. Η διαφοροποιημένη δόση αρδευτικού νερού είναι μία από τις προτεινόμενες λύσεις. Δηλαδή η εφαρμογή διαφορετικών ποσοτήτων νερού σε διαφορετικά σημεία του χωραφιού ανάλογα με τις ανάγκες των φυτών ή τα χαρακτηριστικά του εδάφους. Στοιχεία όπως η μηχανική σύσταση του εδάφους που μπορεί εύκολα να μετρηθεί με τη φαινομενική ηλεκτρική αγωγιμότητα ή το ανάγλυφο του εδάφους ή μετρήσεις χαρακτηριστικών του φυτού (θερμοκρασία, δείκτες βλάστησης, ροή υγρών στον κορμό του φυτού) ή μετρήσεις υγρασίας εδάφους ή χρήση μοντέλων εκτίμησης παραμέτρων μπορούν να συμβάλλουν σε μείωση κατανάλωσης νερού (αλλά και ενέργειας) κατά 8-20%.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Είναι προφανές ότι η δυνατότητα εξοικονόμησης νερού είναι ιδιαίτερα σημαντική και μπορεί να ξεπεράσει τον στόχο του 10 -15% που προτείνουν τα σχέδια διαχείρισης υδάτων (που δεν έγινε καμία ενέργεια από το 2014 για να επιτευχθούν). Οι δυνατότητες υπάρχουν και σε μεγάλο ποσοστό έχουν μελετηθεί ερευνητικά, τόσο στη χώρα από ΑΕΙ και ερευνητικά κέντρα όσο και διεθνώς. Δύο κρίσιμα ερωτήματα που πρέπει να βρουν απαντήσεις: Πώς θα συνδεθεί η έρευνα με την παραγωγή και πώς θα καθοδηγηθούν οι αγρότες ώστε να εφαρμόσουν σωστά μέρος ή όλες τις δυνατότητες που έχουν. Σωστή απάντηση στο ερώτημα θα έχει πολλές και σημαντικές ευεργετικές επιπτώσεις στην προστασία του περιβάλλοντος, στη στήριξη του γεωργικού εισοδήματος και στην ανάπτυξη της χώρας.

Πηγή : ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ Λάρισας 

*Ο Φάνης Γέμτος, είναι γεωπόνος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας

Ενημερωθείτε για τα νέα του blog "Νερά - Γεωργία - Περιβάλλον" :

- Από την σελίδα μας στο fb​

- Από την ομάδα μας στο fb

Νερό και γεωργία της Θεσσαλίας - Του Φάνη Γέμτου*

 

‘Όπως κάθε χρόνο στις 22 Μαρτίου με απόφαση του ΟΗΕ γιορτάζεται η Παγκόσμια Ημέρα του Νερού.  

Για φέτος αποφασίστηκε να υιοθετηθεί το σύνθημα :  Τι κάνει το νερό για μένα ;

Στην εικόνα βλέπετε την αφίσα που δείχνει όλες τις συνδέσεις του νερού με τη ζωή μας :

Μας εξασφαλίζει τις άμεσες ανάγκες μας (πόσιμο νερό, καθαριότητα),  μας δίνει ενέργεια, βοηθά στις μεταφορές μας, μέσω της γεωργίας μας εξασφαλίζει τη τροφή και τις  πρώτες ύλες  που χρειαζόμαστε και συντηρεί το περιβάλλον στο οποίο ζούμε και απολαμβάνουμε.

 Όλα αυτά με τις αλληλεπιδράσεις τους φαίνονται στο διάγραμμα. Και ας μη ξεχνάμε ότι κάθε ζωντανός οργανισμός  αποτελείται κατά πάνω από 80% από νερό. Επομένως η χρησιμότητα του νερού στη ζωή μας είναι ιδιαίτερα υψηλή. Για αυτό πρέπει να το χρησιμοποιούμε με προσοχή και να μη το σπαταλούμε.

Για τη Γεωργία το νερό είναι η βάση κάθε παραγωγής τροφίμων και πρώτων υλών που προσφέρει στη κοινωνία. Η  παραγωγή των φυτών είναι άμεσα  συνδεδεμένη με την υγρασία του εδάφους. Χάρη στην υγρασία αυτή μπορούν να απορροφούν  θρεπτικά στοιχεία από το έδαφος ενώ διατηρούν τη σπαργή των κυττάρων και ψύχουν το υπέργειο τμήμα τους. Κατ’ επέκταση στηρίζει και τη κτηνοτροφία με παροχή νερού στα ζώα και με τη παραγωγή ζωοτροφών.

Υδατικό ισοζύγιο και  Θεσσαλική Γεωργία

Η Θεσσαλία είναι η μεγαλύτερη πεδιάδα της χώρας που βρίσκεται στην Ανατολική πλευρά της. Χαρακτηριστικό της ότι περιτριγυρίζεται από ορεινούς όγκους και έχει μέτριες βροχοπτώσεις (500-700 χιλιοστά το χρόνο) συγκεντρωμένες τους χειμερινούς μήνες του  έτους. Γειτνιάζει με την υδρολογική λεκάνη του Αχελώου με χαρακτηριστικά τις υψηλές βροχοπτώσεις (πάνω από 1000 χιλιοστά βροχής το χρόνο), πολλά βουνά και μια μικρή πεδιάδα

Η Θεσσαλία  έχει τη πιο παραγωγική γεωργία (συμπεριλαμβανομένης της κτηνοτροφίας)  της χώρας με κύκλο εργασιών 300€/στρ. έναντι  μέσου όρου 200 €/στρ. περίπου για τη χώρα. Αυτό οφείλεται σε πολλούς παράγοντες ένας από τους οποίους είναι η δυνατότητα άρδευσης του 50% των καλλιεργούμενων εκτάσεων έναντι 30% περίπου για  τη χώρα. Η άρδευση στηρίζεται κυρίως (κατά τουλάχιστο 70%) σε αντλούμενο νερό από υπόγειους υδροφορείς που δεν αναπληρώνεται. Εκτιμάται ότι  33.000 γεωτρήσεις λειτουργούν νόμιμα ή παράνομα. Η κατάσταση αυτή δεν είναι βιώσιμη καθώς καταναλώνονται μη ανανεώσιμες ποσότητες. Σήμερα εκτιμάται ότι  το έλλειμα των υπόγειων υδροφορέων είναι περισσότερο από 3  δις κ.μ. Το έλλειμα αυτό πρέπει να καλυφθεί σύμφωνα με τις οδηγίες της ΕΕ.

Η συνεχής ταπείνωση του επιπέδου των υδροφορέων αυξάνει το κόστος άντλησης του νερού. Στην Ανατολική Θεσσαλία το πραγματικό κόστος αυτό φτάνει στα 100€/στρ. όταν με τις   τιμές του 2020 μια καλή παραγωγή  βαμβακιού   εισέπραττε 160  €/στρ. και  καλαμποκιού 225 €/στρ. χωρίς τις επιδοτήσεις. Αυτό οδηγεί σε εγκατάλειψη  αρδευόμενων καλλιεργειών προς ξηρικές με λιγότερο από μισό κύκλο εργασιών. Αντί να πάμε σε καλλιέργειες υψηλής αξίας  που θα αυξήσουν το κύκλο εργασιών και τα εισοδήματα των αγροτών και της χώρας  εμείς πάμε προς τα πίσω.

Η δυνατότητα της Θεσσαλίας (αλλά και της χώρας γενικότερα) να αυξήσει τον κύκλο εργασιών της είναι πραγματικά μεγάλη. Η μεγάλη ποικιλία μικροκλιμάτων με δυνατότητα αύξησης καλλιεργειών υψηλής αξίας όπως τα οπωροκηπευτικά και η ανάπτυξη της κτηνοτροφίας  μπορούν να οδηγήσουν σε μεγάλη αύξηση του κύκλου εργασιών ανά στρέμμα με αύξηση των εξαγωγών και της μεταποίησης των γεωργικών προϊόντων. Προϋπόθεση η εξασφάλιση καλής ποιότητας επιφανειακού αρδευτικού νερού.

Είναι προφανές ότι η διατήρηση της σημερινής παραγωγικής  γεωργίας στη Θεσσαλία  αλλά και η αποτροπή τεράστιας οικολογικής καταστροφής (είσοδος θαλασσινού νερού στους υπόγειους υδροφορείς με τη ταπείνωση της στάθμης τους) εξαρτάται από την άμεση επίλυση του προβλήματος διαχείρισης του νερού με δημιουργία ταμιευτήρων στο εσωτερικό της λεκάνης, ήπια μεταφορά νερού από την όμορη (πλεονασματική σε νερό)  λεκάνη του Αχελώου (250.000.000 κ.μ για κάλυψη του αρνητικού ισοζυγίου) και μέτρα αύξησης της απόδοσης στην άρδευση.  Θα χρειαστεί πρόγραμμα πολλών ετών για να ολοκληρωθεί αλλά θα πρέπει να αρχίσει άμεσα. Ιδιαίτερα αν στοχεύσουμε να δημιουργήσουμε παραγωγική Γεωργία όπως το Ισραήλ με κύκλο εργασιών της τάξεως των 1200 €/στρέμμα.

Πρέπει εδώ να σημειωθεί ότι το νερό δεν είναι ο μόνος περιοριστικός παράγοντας. Προβλήματα όπως η διάβρωση των εδαφών που επηρεάζει το 30% των εκτάσεων της Θεσσαλίας, η γήρανση του αγροτικού πληθυσμού, η κατάρτιση των αγροτών, η κακή διαχείριση της υγείας του εδάφους,   αλλά και η δυσκολία συνεργασίας των παραγωγών ώστε να μειώσουν τα προβλήματα του πολυτεμαχισμού και των μικρών αγροκτημάτων πρέπει να αντιμετωπιστούν.   Πάνω σε αυτά προστίθενται τα προβλήματα της έλλειψης Εθνικής Αγροτικής Πολιτικής, της ανυπαρξίας συστήματος γεωργικών εφαρμογών για καθοδήγηση των αγροτών και την μη σύνδεση έρευνας και γεωργικής παραγωγής.

Όλα αυτά τα προβλήματα σέρνονται εδώ και πολλές δεκαετίες. Η κάθε κυβέρνηση της χώρας περιορίζεται στα λόγια για τις δυνατότητες του πρωτογενούς τομέα αλλά φροντίζει να διαθέτει ότι χρήματα έχει σε έργα στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη αδιαφορώντας για τη Ελληνική επαρχία. Η συζήτηση στον αγροτικό τομέα  περιορίζεται σε κάποιες επιδοτήσεις δημιουργώντας μια λογική στήριξης σε επιδοτήσεις και όχι σε παραγωγή. Ποια πρέπει να είναι η απάντησή μας; Να οργανωθούμε και να διεκδικήσουμε  μια Εθνική Αγροτική Πολιτική που θα προωθεί μια παραγωγική γεωργία με δημιουργία των απαραίτητων υποδομών που θα στηρίξουν  παραγωγή που θα υπερκαλύπτει τις επιδοτήσεις.  Μια καλή εφαρμογή όσων εξαγγέλλει ο Πρωθυπουργός της χώρας.

Πηγή : ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ Λάρισας 

*Ο Φάνης Γέμτος, είναι γεωπόνος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας

Ενημερωθείτε για τα νέα του blog "Νερά - Γεωργία - Περιβάλλον" :

- Από την σελίδα μας στο fb​

- Από την ομάδα μας στο fb

Tο «πλημμυρογράφημα» του Ελασσονίτη ποταμού και το ημιτελές φράγμα Αγιονερίου Ελασσόνας

 

Την αξιέπαινη πρωτοβουλία του Θωμά Παπαλάσκαρη*, να μετράει στις ελεύθερες ώρες του παροχές ρεμάτων και ποταμών της περιοχής Ελασσόνας, αναδείξαμε σε πρόσφατο κείμενο του blog που μπορείτε να βρείτε εδώ. 

Σήμερα αναδημοσιεύουμε σχετικό ρεπορτάζ από το Larissa Press που αφορά στις πραγματικές μετρήσεις που έκανε – με αντίξοες συνθήκες - ο κ. Παπαλάσκαρης στην κοίτη του Ελασσονίτη ποταμού, μετά την περίοδο των βροχοπτώσεων 20 - 23 Μαρτίου 2021, αλλά και στα  ενδιαφέροντα στοιχεία που προέκυψαν (μετά την επεξεργασία τους με την βοήθεια ειδικού λογισμικού) για τις δυνατότητες της λεκάνης απορροής του ημιτελούς φράγματος Αγιονερίου Ελασσόνας.

Σύμφωνα λοιπόν με το «πλημμυρογράφημα» (υδρογράφημα ανταπόκρισης σε πλημμύρα/καταιγίδα - flood/storm response hydrograph  στο οποίο καταδεικνύεται η εξέλιξη του ρυθμού παροχής νερού σε συνάρτηση με τον χρόνο), η συνολική ποσότητα νερού που πέρασε από τον «Ποταμό Ελασσονίτη» στο ύψος της γέφυρας η οποία συνδέει το «Ιστορικό Κέντρο Ελασσόνας» με τον «Συνοικισμό Βαροσίου Ελασσόνας» κατά το προαναφερθέν χρονικό διάστημα, ανέρχεται στα 2.372.185,27 m3.

Με το ημιτελές (από το 2006) φράγμα Αγιονερίου και την ανάγκη ολοκλήρωσής - αξιοποίησης του ασχοληθήκαμε πολλές φορές στο παρελθόν και μπορείτε να βρείτε τα σχετικά κείμενα εδώ και εδώ.

Με την πρωτότυπη όμως αυτή ερευνητική εργασία του μεθοδικού και επίμονου επιστήμονα, αποδεικνύονται με επιστημονικά στοιχεία «πεδίου» οι πραγματικές δυνατότητες τροφοδοσίας της λεκάνης απορροής και οι ποσότητες νερού που μπορούν να αποθηκευτούν στο Αγιονέρι. 

Ταυτόχρονα – σχεδόν μετά από 3 δεκαετίες - επιβεβαιώνονται τα βροχομετρικά, τα υδρολογικά στοιχεία και οι θεωρητικοί υπολογισμοί της αναγνωριστικής μελέτης του ΑΠΘ και της οριστικής μελέτης που ακολούθησε για το έργο αυτό.  

Σύμφωνα με το ρεπορτάζ [ Το  έργο ταμίευσης 15,40 κυβικών εκτόμετρων (hm³), (15,40X10⁶ κυβικών μέτρων, ύψους 48 μέτρων και μήκους στέψης ίσο με 195 μέτρα, με περιβαλλοντική παροχή νερού ίση με 735 κυβικά μέτρα ανά ώρα, ή αλλιώς, 204 λίτρα ανά δευτερόλεπτο), το οποίο κατασκευάστηκε για να αποθηκεύει το νερό του «Ποταμού Ελασσονίτη» της Θεσσαλίας, σχεδιάστηκε για ωφέλιμο όγκο ίσο με 13,70 κυβικά εκτόμετρα (hm³), (13,70X10⁶ κυβικά μέτρα και αξιοποίησή του για άρδευση έκτασης 20.000 στρεμμάτων) [2,3], δηλαδή περίπου 6,00 (έξι), (για την ακρίβεια 5,78), φορές μεγαλύτερο από την συνολική, ποσότητα του νερού που πέρασε από τον «Ποταμό Ελασσονίτη», στην συγκεκριμένη προαναφερθείσα θέση, και κατά το συγκεκριμένο προαναφερθέν χρονικό διάστημα. Με πιο απλά λόγια, περίπου έξι χρονικοί περίοδοι, (συμπεριλαμβανομένων ανάλογων επεισοδίων βροχοπτώσεων όπως αυτό που σημειώθηκε μεταξύ 20-23/03/2021), όπως η χρονική περίοδος που προαναφέρθηκε και περιγράφηκε αναλυτικά παραπάνω, είναι ικανές να γεμίσουν πλήρως το  «Φράγμα Αγιονερίου», δικαιώνοντας τον/τους εμπνευστή/εμπνευστές του σημαντικότατου, για την ανάπτυξη της αγροτικής και κατά συνέπεια της κτηνοτροφικής παραγωγής της ευρύτερης περιοχής της Ελασσόνας, τεχνικού αυτού έργου.]

Το πλήρες ρεπορτάζ θα βρείτε εδώ

Πηγή : LarissaPress.gr

* Ο Θωμάς Παπαλάσκαρης, είναι Π.Ε. Πολιτικός Μηχανικός, κάτοχος τριών μεταπτυχιακών τίτλων σπουδών, και πιο συγκεκριμένα, [«Μ.Τ.Σ. Πολιτικών Μηχανικών Α.Π.Θ.» (1990), «Μ.Τ.Σ. Διαχείριση των Υδάτινων Πόρων στη Μεσόγειο Τ.Ε.Ι.-Α.Μ.Θ.» (2014) και «Μ.Τ.Σ. Υδραυλική Μηχανική (Διαχείριση των Υδάτινων Πόρων) Δ.Π.Θ.» (2015)], και «Υποψήφιος Διδάκτορας στην Μεταφορά Φερτών Υλών, του Τομέα Υδραυλικών Έργων, του Τμήματος Πολιτικών Μηχανικών, της Πολυτεχνικής Σχολής, του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης» [b1] και έχει διενεργήσει παρόμοιες υδρολογικές έρευνες, (εκτός από τον «Ποταμό Ελασσονίτη»), στο «Φυσικό Ρέμα Βουρκόρεμα, Γρανίτη, Κάτω Νευροκοπίου, Δράμας», «Πηγές Ποταμού Αγγίτη Δράμας», «Ποταμό Νέστο Καβάλας-Ξάνθης», «Ποταμό Κόσυνθο Ξάνθης», «Χείμαρρο Κιμμερίων Ξάνθης», «Ποταμό Ζυγάκτη Δράμας-Καβάλας», «Φυσικό Χείμαρρο Λάκκο Μαριών, Θάσου, Καβάλας», «Φυσικό Ρέμα Παλαιάς Καβάλας, Καβάλας», «Αστικό Ρέμα Περιγιαλίου Καβάλας», «Πηγές Μάννας του Νερού, Λεκάνης, Καβάλας», «Αστικό Ρέμα Διασταύρωσης Οδών Ιοκάστης & Χρυσοστόμου Σμύρνης Καβάλας», «Χείμαρρο Παρθένη Χίου», «Αστικό Ρέμα Οδού Βουλγαροκτόνου, Ραψάνης, Καβάλας», «Ποταμό Βούλγαρη, Κεφαλόβρυσου Ελασσόνας, Λάρισας», «Πηγές Ποταμού Παλησκιώτη, Βερδικούσσας, Ελασσόνας, Λάρισας», «Φυσικό Ρέμα Κολυμπήθρας, Κόκκινου Νερού, Αγιάς, Λάρισας», ενώ έχει διεξάγει στατιστικές αναλύσεις και μοντελοποίηση με προγνωστικές τιμές για το μέλλον για τις βροχοπτώσεις της Καβάλας, της Χρυσούπολης Καβάλας και των Μεταξάδων Έβρου.

Μέρος των επιστημονικών δημοσιεύσεων του κ. Παπαλάσκαρη μπορείτε να βρείτε εδώ

Ενημερωθείτε για τα νέα του blog "Νερά - Γεωργία - Περιβάλλον" :
- Από την σελίδα μας στο fb​
- Από την ομάδα μας στο fb